Tìm hiểu nội dung và phương pháp dạy học hình thành biểu tượng về đại lượng và đo đại lượng trong dạy học môn toán lớp 1, 2.

- 1 -

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC – MẦM NON

----------

VŨ THỊ KHUYÊN

Tìm hiểu nội dung và phương pháp

dạy học hình thành biểu tượng về đại

lượng và đo đại lượng trong dạy học

môn toán lớp 1, 2

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

- 2 -

LỜI CẢM ƠN

Sau một thời gian nghiên cứu, tìm hiểu; mặc dù gặp rất nhiều khó khăn

nhưng đến nay đề tài của tôi cũng đã hoàn thành. Bên cạnh sự nỗ lực của bản

thân tôi còn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ từ nhiều nơi.

Trước tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô Khoa GD

Tiểu học – mầm non, Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng, đã trang bị cho tôi

những kiến thức quý báu trong suốt quá trình tại trường.

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy Phan Minh Trung,

người đã trực tiếp hướng dẫn và tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực

hiện đề tài.

Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn tới những người bạn đã luôn ủng hộ,

giúp đỡ và cổ vũ nhiệt tình cho tôi ngay từ những ngày đầu.

Thành công của ngày hôm nay, tôi xin giành tặng gia đình, những

người thân yêu đã luôn khuyến khích và tạo mọi điều kiện tốt nhất giúp tôi

hoàn thành công việc.

Nhân đây tôi cũng xin cảm ơn các thầy cô giáo cùng các em học sinh

Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, đặ biệt là các em học sinh lớp 1/4, 1/1,

2/2, 2/5 đã giúp tôi có số liệu thực tế phục vụ cho nghiên cứu, hoàn chỉnh đề

tài.

Mặc dù đã cố gắng rất nhiều nhưng do điều kiện thời gian còn hạn chế,

lại là lần đầu tiên tập dượt nghiên cứu khoa học nên khóa luận này không thể

tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những ý kiến góp ý giúp đỡ của

các thấy cô, các bạn đồng nghiệp và người đọc để đề tài được hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Đà Nẵng, ngày .....tháng ..... năm 2012

Sinh viên

- 3 -

Vũ Thị Khuyên

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU.............................................Error! Bookmark not defined.

1. Lí do chọn đề tài..........................................Error! Bookmark not defined.

2. Mục đích nghiên cứu...................................Error! Bookmark not defined.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................Error! Bookmark not defined.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...............Error! Bookmark not defined.

5. Phương pháp nghiên cứu.............................Error! Bookmark not defined.

6. Cấu trúc đề tài .............................................Error! Bookmark not defined.

PHẦN NỘI DUNG .........................................Error! Bookmark not defined.

Chương 1.........................................................Error! Bookmark not defined.

CƠ SỞ LÍ LUẬN ...........................................Error! Bookmark not defined.

1.1 Cơ sở tâm lý ..............................................Error! Bookmark not defined.

1.1.1 Tri giác ...................................................Error! Bookmark not defined.

1.1.2 Chú ý ......................................................Error! Bookmark not defined.

1.1.3 Trí nhớ....................................................Error! Bookmark not defined.

1.1.4 Tưởng tượng...........................................Error! Bookmark not defined.

1.1.5 Tư duy ....................................................Error! Bookmark not defined.

1.1.6 Phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa, khái quát hóa .... Error! Bookmark

not defined.

1.2 Sự phát triển tư duy Toán học của học sinh Tiểu học.... Error! Bookmark

not defined.

1.3 Cơ sở toán học...........................................Error! Bookmark not defined.

1.3.1 Đại lượng................................................Error! Bookmark not defined.

1.3.2 Phép đo đại lượng vô hướng cộng được Error! Bookmark not defined.

1.4 Một số khái niệm.......................................Error! Bookmark not defined.

- 4 -

1.5 Những định hướng chung về dạy học đại lượng và đo đại lượng ở Tiểu

học ...................................................................Error! Bookmark not defined.

1.6. Thống kê nội dung kiến thức về đại lượng và đo đại lượng trong chương

trình Toán lớp 1, 2...........................................Error! Bookmark not defined.

1.7 Phương pháp dạy học về đại lượng và đo đại lượng trong dạy học môn

Toán ở Tiểu học ..............................................Error! Bookmark not defined.

1.7.1 Phương pháp dạy học đại lượng và đo đại lượng .Error! Bookmark not

defined.

1.7.2 Phương pháp chung dạy học phép đo đại lượng...Error! Bookmark not

defined.

Chương 2.........................................................Error! Bookmark not defined.

NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÌNH THÀNH BIỂU

TƯỢNG VỀ ĐẠI LƯỢNG VÀ ĐO ĐẠI LƯỢNG TRONG DẠY HỌC MÔN

TOÁN LỚP 1,2 ...............................................Error! Bookmark not defined.

2.1 Nội dung dạy học đại lượng và đo đại lượng trong chương trình Toán lớp

1, 2...................................................................Error! Bookmark not defined.

2.2 Các phương pháp dạy học thường được sử dụng trong dạy học Toán ở

Tiểu học...........................................................Error! Bookmark not defined.

2.2.1 Các phương pháp dạy học truyền thống............Error! Bookmark not

defined.

2.1.2.1 Các phương pháp dạy học tích cực..Error! Bookmark not defined.

2.3 Phương pháp dạy học hình thành biểu tượng về đại lượng và đo đại lượng

trong dạy học môn Toán lớp 1,2 .....................Error! Bookmark not defined.

2.3.1 Hình thành biểu tượng về độ dài .......Error! Bookmark not defined.

2.3.1.1 Hình thành biểu tượng về độ dài..Error! Bookmark not defined.

2.3.1.2 Hình thành biểu tượng đơn vị đo độ dài .....Error! Bookmark not

defined.

2.3.2 Hình thành biểu tượng về thời gian ....Error! Bookmark not defined.

- 5 -

2.3.2.1 Hình thành biểu tượng thời gian ..Error! Bookmark not defined.

2.3.2.2 Dạy học biểu tượng về đơn vị đo thời gian.Error! Bookmark not

defined.

2.3.3 Hình thành biểu tượng về khối lượng Error! Bookmark not defined.

2.3.3.1 Hình thành biểu tượng về khối lượng .........Error! Bookmark not

defined.

2.3.3.2 Dạy học hình thành biểu tượng về đơn vị đo khối lượng .....Error!

Bookmark not defined.

2.3.4 Hình thành biểu tượng về dung tích ..Error! Bookmark not defined.

2.3.4.1 Hình thành biểu tượng về dung tích Error! Bookmark not defined.

2.3.4.2 Hình thành biểu tượng đơn vị đo dung tích....Error! Bookmark not

defined.

2.3.5 Hình thành biểu tượng về tiền việt nam ............Error! Bookmark not

defined.

2.4 Một số sai lầm khi dạy học hình thành biểu tượng về đại lượng và đo đại

lượng................................................................Error! Bookmark not defined.

2.4.1 Phân biệt khái niệm đại lượng với vật mang đại lượng ..................Error!

Bookmark not defined.

2.4.2 Phân biệt thời điểm và thời gian ............Error! Bookmark not defined.

2.4.3 Sai lầm khi suy luận ...............................Error! Bookmark not defined.

2.4.4 Sai lầm trong thực hành đo ....................Error! Bookmark not defined.

Chương 3.........................................................Error! Bookmark not defined.

THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..........................Error! Bookmark not defined.

3.1. Mục đích thực nghiệm .............................Error! Bookmark not defined.

3.2. Đối tượng thực nghiệm ............................Error! Bookmark not defined.

3.3. Nội dung, quá trình thực nghiệm .............Error! Bookmark not defined.

3.3.1 Nội dung thực nghiệm............................Error! Bookmark not defined.

3.3.2 Quá trình thực nghiệm: ..........................Error! Bookmark not defined.

- 6 -

3.4. Đánh giá kết quả thực nghiệm ................................................................. 70

PHẦN KẾT LUẬN.........................................Error! Bookmark not defined.

1. Một số kết luận............................................Error! Bookmark not defined.

2. Kết quả đạt được của đề tài.........................Error! Bookmark not defined.

3. Hướng nghiên cứu sau đề tài.......................Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................Error! Bookmark not defined.

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Mục tiêu giáo dục Tiểu học là giáo dục học sinh hình thành những cơ

sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất,

thẩm mỹ và các kiến thức cơ bản để học sinh tiếp tục học lên bậc Trung học

cơ sở

Môn toán là một trong những môn học trong khung chương trình đào

tạo ở bậc Tiểu có vai trò rất quan trọng. Có khả năng giáo dục nhiều mặt :

phát triển tư duy, trí tuệ, rèn luyện tính khoa học, tư duy độc lập sáng tạo.

Toán học còn góp phần hình thành và phát triển những phẩm chất của người

học sinh như: tính kiên trì, tính nhẫn nãi, tính cẩn thận, ý thức vượt khó,…

Mặt khác Toán là môn học không thể thiếu để phát triển một nhân cách toàn

diện, bởi lẽ các kiến thức môn toán đều được ứng dụng nhiều trong thực tiễn

cuộc sống.

- 7 -

Mục đích của việc đưa nội dung đại lượng và đo đại lượng vào chương

trình môn toán ở Tiểu học : Nhằm giới thiệu cho học sinh có những khái niệm

sơ đẳng, đơn giản nhất về các đại lượng thường gặp trong thực tiễn song chủ

yếu nhằm làm cho học sinh nắm được các kiến thức thực hành về phép đo các

đại lượng, góp phần củng cố các kiến thức khác trong môn toán và ngược lại

được củng cố qua việc kết hợp với các kiến thức khác, góp phần phát triển các

thao tác trí tuệ như phân tích hóa, tổng hợp, khái quát hóa, ...

Trong chương trình môn toán ở Tiểu học, các kiến thức đại lượng và đo

đại lượng không được đặt thành một chương riêng mà nó được sắp xếp xen kẽ

với các kiến thức hạt nhân số học và yếu tố đại số, yếu tố hình học, giải toán

có lời văn. Góp phần làm phong phú thêm nội dung môn học hỗ trợ, củng cố

các kiến thức khác trong môn Toán

Ở Tiểu học các khái niệm toán học không được đưa ra bằng cách nêu

định nghĩa chính xác mà chỉ dừng lại ở việc mô tả đặc điểm, khái niệm đó.

Trong khi đó đại lượng và đo đại lượng là các khái niệm hết sức trừu tượng

đối với học sinh tiểu học đặc biệt là với học sinh đầu bậc học lớp 1, 2; ở lứa

tuổi này, hoạt động nhận thức của các em chủ yếu dựa vào hình dạng bên

ngoài, mô hình trực quan, mẫu vật. Do đó học sinh lớp 1, 2 rất khó khăn

trrong việc nhận thức đại lượng, đo đại lượng, một thuộc tính trừu tượng của

sự vật.

Thực hiện chương trình đổi mới phương pháp dạy học phải đảm bảo

phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh trong quá

trình tìm tòi tri thức. Trong quá trình dạy học đại lượng và đo đại lượng còn

có nhiều hạn chế trong việc hình thành kiến thức cho học sinh. Đôi khi chúng

ta còn khá lúng túng khi dạy mảng kiến thức này, chưa nắm chắc được đại

lượng là gì? Thế nào là phép đo đại lượng. Vì vậy, học sinh lớp 1, 2 khi tiếp

thu kiến thức này cũng khá mơ hồ do đặc điểm phân tích, tư duy của các em

- 8 -

còn gặp nhiều khó khăn nên việc các em hình thành được biểu tượng về đại

lượng và đơn vị đo đại lượng hết sức hạn chế

Là giáo viên tiểu học trong tương lai, người thực hiện đề tài nhận thấy

việc dạy học đại lượng và đo đại lượng ở tiểu học là một phần rất quan trọng

trong chương trình toán Tiểu học cần phải có phương pháp dạy học phù hợp,

lôgic để giúp học sinh hiểu được bản chất của đại lượng và đo đại lượng.

Phương pháp dạy học hình thành biểu tượng là một trong những phương pháp

đặc trưng trong dạy học đại lượng và đo đại lượng, phù hợp với đặc điểm

nhận thức toán học và đặc điểm tâm lí của học sinh tiểu học đặc biệt là học

sinh ở đầu cấp học lớp 1, 2. Tư duy còn đang trong giai đoạn tư duy cụ thể,

chưa hoàn chỉnh, mang tính hình thức, dựa vào đặc điểm bên ngoài.

Chính vì vậy để góp phần nâng cao hiệu quả của việc dạy học đại lượng

và đo đại lượng ở tiểu học nói chung và lớp 1, 2 nói riêng người thực hiện

chọn đề tài “ Tìm hiểu nội dung và phương pháp dạy học hình thành biểu

tượng về đại lượng và đo đại lượng trong dạy học môn toán lớp 1, 2”

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu đề tài này người thực hiện nghiên cứu nội dung sách giáo

khoa, sách giáo viên, sách bài tập, một số sách tham khảo khác trong chương

trình Toán lớp 1, 2 để nghiên cứu cơ sở lí luận về nội dung và phương pháp

dạy học về đại lượng và đo đại lượng trong dạy học môn Toán lớp 1, 2, đi sâu

vào nghiên cứu nội dung và phương pháp dạy học hình thành biểu tượng về

đại lượng và đo đại lượng trong dạy học môn Toán lớp 1, 2 để nâng cao hiệu

quả của việc dạy học góp phần đổi mới phương pháp dạy học. Đặc biệt khi

nghiên cứu đề tài này, một mục đích nữa có phần quan trọng là nhằm củng cố

và nâng cao năng lực chuyên môn của bản thân, có hiểu biết sâu sắc về nội

dung và phương pháp hình thành biểu tượng về đại lượng và đo đại lượng

trong chương trình Toán lớp 1, 2 để phục vụ cho công tác giảng dạy sau này.

- 9 -

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên cứu đề tài phải thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Nghiên cứu nội dung và phương pháp dạy học đại lượng và đo đại

lượng ở Tiểu học

- Nghiên cứu nội dung và phương pháp dạy học hình thành biểu tượng

về đại lượng và đo đại lượng trong dạy học môn Toán lớp 1, 2

- Thực nghiệm một số tiết dạy về đại lượng và đo đại lượng bằng

phương pháp dạy học hình thành biểu tượng trong dạy học môn Toán lớp 1,2

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

- Nội dung và phương pháp dạy học hình thành biểu tượng về đại lượng

và đo đại lượng trong dạy học môn Toán lớp 1,2

- Học sinh lớp 1, 2 Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi

4.2 Phạm vi nghiên cứu

- Người thực hiện chỉ nghiên cứu sách giáo khoa, sách giáo viên, sách

bài tập Toán lớp 1, 2

- Giới hạn ở nội dung và phương pháp dạy học hình thành biểu tượng

về đại lượng và đo đại lượng trong dạy học Toán lớp 1, 2.

5. Phương pháp nghiên cứu

5.1 Phương pháp nghiên cứu lý luận

Thu thập tài liệu tiến hành đọc, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái

quát hóa trong nghiên cứu các nguồn tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan

đến nội dung và phương pháp dạy học hình thành biểu tượng về đại lượng và

đo đại lượng trong chương trình Toán lớp 1, 2. Các tài liệu trên được phân

tích, nhận xét, tóm tắt và trích dẫn phục vụ trực tiếp cho việc giải quyết các

nhiệm vụ nghiên cứu đề tài.

5.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn