Tìm hiểu nội dung dạy học Nghi thức lời nói trong sách giáo khoa tiếng Việt tiểu học

Đặng Thị Lệ Tâm Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 91(03): 157 - 162

157

TÌM HIỂU NỘI DUNG DẠY HỌC NGHI THỨC LỜI NÓI

TRONG SÁCH GIÁO KHOA TIẾNG VIỆT TIỂU HỌC

Đặng Thị Lệ Tâm*

Trường Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Dạy học Nghi thức lời nói (NTLN) là một nội dung mới của chương trình Tiếng Việt tiểu học. Lần

đầu tiên, chương trình môn Tiếng Việt năm 2001 và năm 2006 chính thức đưa NTLN thành một

nội dung học tập. Các NTLN trong chương trình hầu hết là các nghi thức được sử dụng trong giao

tiếp hàng ngày, gần gũi, phù hợp với nhu cầu giao tiếp bằng lời nói của học sinh. Việc đưa thêm

nội dung dạy học này vào sẽ giúp học sinh biết cách giao tiếp ứng xử trong nhiều tình huống của

cuộc sống và giúp các em phát triển được tất cả các dạng lời nói mà cuộc sống đang đòi hỏi ở các

em, hướng các em trở thành những con người năng động, sáng tạo, hoàn thiện trong xã hội mới.

Từ khóa: Nghi thức lời nói, hoạt động giao tiếp, tiếng Việt, tiểu học, tình huống

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Mục tiêu hàng đầu của môn Tiếng Việt ở bậc

Tiểu học là “phát triển các kĩ năng sử dụng

tiếng Việt ở học sinh trên cơ sở những tri thức

căn bản, nhằm từng bước giúp các em làm

chủ được công cụ ngôn ngữ để học tập trong

nhà trường và giao tiếp một cách đúng đắn,

mạch lạc, tự nhiên, tự tin trong các môi

trường xã hội thuộc phạm vi hoạt động lứa

tuổi”[1]. Môi trường xã hội thuộc phạm vi

hoạt động của lứa tuổi học sinh tiểu học (6-11

tuổi) chủ yếu là ở gia đình và nhà trường. Ở

gia đình, các em thường giao tiếp với ông bà,

cha mẹ, cô dì, chú bác, anh chị, em… Ở

trường, đối tượng GT của các em là các thầy

cô giáo, bác bảo vệ, các anh chị lớp trên, các

bạn cùng học, các em lớp dưới… Dù giao tiếp

ở gia đình hay nhà trường, nếu theo cách phân

vai giao tiếp “căn cứ vào mối quan hệ phụ

thuộc lẫn nhau trong cặp vai” [6] thì học sinh

tiểu học thường là người ở vai dưới. Trong

vai giao tiếp phổ biến của mình, học sinh tiểu

học cần biết sử dụng các NTLN làm phương

tiện ngôn ngữ để biểu thị thái độ lễ phép, lịch

sự, ngoan ngoãn của mình.

Dạy học Nghi thức lời nói (NTLN) là một nội

dung mới của chương trình Tiếng Việt tiểu

học. Lần đầu tiên, chương trình môn Tiếng

Việt năm 2001 và năm 2006 chính thức đưa

NTLN thành một nội dung học tập. Các

NTLN trong chương trình hầu hết là các nghi

thức được sử dụng trong giao tiếp hàng ngày,

*

Tel: 0912 454828, Email: [email protected]

gần gũi, phù hợp với nhu cầu giao tiếp bằng

lời nói của học sinh. Việc đưa thêm nội dung

dạy học này vào sẽ giúp học sinh biết cách

giao tiếp ứng xử trong nhiều tình huống của

cuộc sống và giúp các em phát triển được tất

cả các dạng lời nói mà cuộc sống đang đòi hỏi

ở các em, hướng các em trở thành những con

người năng động, sáng tạo, hoàn thiện trong

xã hội mới.

NỘI DUNG DẠY HỌC NTLN

Nội dung dạy học NTLN được lồng ghép

trong việc rèn luyện các kĩ năng đọc, viết,

nghe, nói và phân bố như sau:

Lớp 1, học sinh nghe, nói các phát ngôn, các

lời trao và lời đáp. Thông qua trả lời câu hỏi

theo tình huống có tranh minh họa hoặc thông

qua mẫu, học sinh tạo lập hoặc lĩnh hội những

lượt lời trong đoạn hội thoại với giáo viên

hoặc với các bạn học sinh trong lớp; biết đặt

và trả lời câu hỏi lựa chọn về đối tượng.

Thông qua tình huống và mục đích cho trước,

học sinh tạo lập các phát ngôn nghi thức giao

tiếp thông thường.

Nội dung dạy học NTLN được thể hiện trong

hai phần: phần luyện nói trong phân môn Học

vần và phần luyện nói trong phân môn Tập đọc.

Trong phân môn Học vần, một bài dạy âm

hoặc vần mới được trình bày trong hai trang

sách. Nội dung dạy học NTLN được phân bố

trong trang thứ hai bao gồm chủ đề và tranh

minh họa. Như vậy, trong phân môn Học vần,

học sinh được rèn kĩ năng nghe nói trong hội

thoại thông qua hình thức nói theo chủ đề có

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn