thực trạng triển khai nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển tại tổng

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

LỜI NÓI ĐẦU

Trên thế giới, bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng

đường biển đã ra đời từ lâu và hiện nay đang phát triển không ngừng. Ở Việt

Nam, nghiệp vụ này ra đời muộn hơn song cũng đã phần nào đáp ứng được

nhu cầu bảo hiểm cho các đối tượng tham gia. Trong nền kinh tế thị trường

Việt Nam hiện nay, sự phát triển không ngừng của các Doanh nghiệp thuộc

mọi thành phần kinh tế và sự phát triển mạnh mẽ của ngành ngoại thương đã

và đang tạo ra nhu cầu bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu ngày càng lớn. Đặc

biệt, từ khi Việt Nam gia nhập vào tổ chức thương mại thế giới (WTO) được

hơn 1 năm, nhu cầu bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu ngày càng lớn hơn.

Chính những yêu cầu khách quan đó đòi hỏi ngành bảo hiểm Việt Nam phải

có những thay đổi kịp thời để đáp ứng nhu cầu của tình hình mới.

Đối với Tổng Công ty bảo hiểm PJICO, việc nghiên cứu thực trạng

Công ty và thị trường bảo hiểm hàng hoá nhằm tìm ra những biện pháp để

nâng cao chất lượng triển khai nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu

đáp ứng một cách tốt nhất nhu cầu của khách hàng và thích ứng trong điều

kiện mới là nhiệm vụ hàng đầu đặt ra cho các nhà quản lý.

Trong thời gian thực tập tại Công ty bảo hiểm PJICO, nhận thức rõ vai

trò quan trọng của nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển

bằng đường biển đối với hoạt động thương mại Quốc tế cũng như đối với sự

phát triển của PJICO, em đã lựa chọn đề tài:

“Thực trạng triển khai nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất nhập

khẩu vận chuyển bằng đường biển tại Tổng Công ty bảo hiểm PJICO,

Thực trạng và giải pháp ” để nghiên cứu.

Hà Ngọc Phúc 1 Bảo Hiểm 46B

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

Chuyên đề được thực hiện với mục đích đánh giá tình hình triển khai,

những kết quả đạt được, những tồn tại cần giải quyết để từ đó đưa ra những

giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nghiệp vụ tại Công ty.

Với mục tiêu trên, chuyên đề này được chia làm 3 chương như sau:

Chương I: Tổng quan về bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận

chuyển bằng đường biển.

Chương II: Thực trạng triển khai nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất

nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển tại Tổng Công ty bảo hiểm PJICO.

Chương III: Một số giải pháp chủ yếu nhằm góp phần nâng cao chất

lượng nghiệp vụ bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường

biển tại Tổng Công ty bảo PJICO.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng song do còn hạn chế về kiến thức thực tế,

khả năng chuyên môn và thời gian nên đề tài này em thực hiện không thể

tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Vì vậy, em rất mong nhận được sự

đóng góp ý kiến của thầy hướng dẫn, các cô chú,anh chị trong công ty và các

bạn để đề tài này được hoàn thiện hơn.

Em xin chân thành cảm ơn.

Hà Ngọc Phúc 2 Bảo Hiểm 46B

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BẢO HIỂM HÀNG HOÁ XNK VẬN

CHUYỂN BẰNG ĐƯỜNG BIỂN

I . Sự ra đời và phát triển của bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận

chuyển bằng đường biển.

Bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển ra đời

từ rất sớm,có thể nói ngay từ khi ngoại thương phát triển với lợi nhuận của

ngành hàng hải ngày càng gia tăng , đi cùng với nó là số lượng rủi ro phải ứng

phó ngày càng gia tăng do vận chuyển bằng đường biển phụ thuộc rất nhiều

vào thiên nhiên.Các chủ tàu, các nhà buôn bán, những người vận tải luôn luôn

tìm kiếm những hình thức bảo đảm an toàn cho quyền lợi của mình.

Đầu tiên là vào khoảng thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên người ta đã tìm

cách giảm nhẹ tổn thất toàn bộ một lô hàng bằng cách san nhỏ lô hàng của

mình ra làm nhiều chuyến hàng.

Sau đó để đối phó với những tổn thất nặng nề thì hình thức “cho vay mạo

hiểm” đã xuất hiện theo đó trong trường hợp xảy ra tổn thất đối với hàng hoá

trong quá trình vận chuyển, người vay sẽ được miễn không phải trả khoản

tiền vay cả vốn lẫn lãi. Ngược lại họ sẽ phải trả một lãi suất rất cao khi hàng

hoá đến bến an toàn, như vậy có thể hiểu lãi suất cao này là hình thức sơ khai

của phí bảo hiểm. Song số vụ tổn thất xảy ra ngày càng nhiều làm cho các nhà

kinh doanh cho vay vốn cũng lâm vào thế nguy hiểm và thay thế nó là hình

thức bảo hiểm ra đời.

Vào thế kỷ XIV, ở Floren, Genoa nước Ý, đã xuất hiện các hợp đồng bảo

hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển đầu tiên mà theo

đó một người bảo hiểm cam kết với người được bảo hiểm sẽ bồi thường

những thiệt hại về tài sản mà người được bảo hiểm phải gánh chịu khi có thiệt

hại xảy ra trên biển, đồng thời với việc nhận một khoản phí. Hợp đồng bảo

Hà Ngọc Phúc 3 Bảo Hiểm 46B

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

hiểm cổ xưa nhất mà người ta tìm thấy có ghi ngày 22/04/1329 hiện còn được

lưu giữ tại Floren.

Sau đó cùng với việc phát hiện ra Ấn Độ dương và tìm ra Châu Mỹ,

ngành hàng hải nói chung và bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển

bằng đường biển nói riêng đã phát triển rất nhanh. Về cơ sở pháp lý thì có thể

coi chiếu dụ Barcelona năm 1435 là văn bản pháp luật đầu tiên trong ngành

bảo hiểm. Sau đó là sắc lệnh của Philippe de Bourgogne năm 1458, những sắc

lệnh của Brugos năm 1537, Fiville năm 1552 và ở Amsterdam năm 1558.

Ngoài ra còn có sắc lệnh của Phần Lan năm 1563 liên quan đến hợp đồng bảo

hiểm hàng hoá.

Tuy nhiên, phải đến thế kỷ XVI - XVII cùng với sự ra đời của phương

thức sản xuất TBCN thì hoạt động bảo hiểm mới phát triển rộng rãi và ngày

càng đi sâu vào nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế – xã hội . Mở đường cho

sự phát triển này là luật 1601 của Anh thời Nữ hoàng Elisabeth, sau đó là Chỉ

dụ 1681 của Pháp do Colbert biên soạn và Vua Louis XIV ban hành , đó là

những đạo luật mở đường cho lĩnh vực bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu

vận chuyển bằng đường biển.

Đến thế kỷ XVII, nước Anh đã chiếm vị trí hàng đầu trong buôn bán và

hàng hải quốc tế với Luân Đôn là trung tâm phồn thịnh nhất. Tàu của các

nước đi từ Châu Á, Châu Âu, Châu Mỹ, Châu Phi đều về cập bến hai bờ sông

Thame của thành phố Luân Đôn. Các tiệm cà phê là nơi gặp gỡ của các nhà

buôn, chủ ngân hàng, người chuyên chở, người bảo hiểm … để giao dịch, trao

đổi tin tức, bàn luận trực tiếp với nhau.

Edward Lloyd’s là một thuyền trưởng về hưu bắt đầu mở quán cà phê ở

phố Great Tower ở Luân Đôn vào khoảng năm 1692. Các các nhà buôn, chủ

ngân hàng, người chuyên chở, người bảo hiểm…thường đến đó để trao đổi

các thông tin về các con tầu viễn dương, về hàng hóa chuyên chở trên tàu, về

Hà Ngọc Phúc 4 Bảo Hiểm 46B

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

sự an toàn và tinh hình tai nạn của các chuyến tàu…. Ngoài việc quản lý quán

cà phê, năm 1696 Edward Lloyd’s còn cho ra một tờ báo tổng hợp các tình

hình tàu bè và các vấn đề khác nhằm cung cấp thông tin cho các khách hàng

của ông.

Tuy nhiên việc làm chính của ông vẫn là cung cấp địa điểm để khách

hàng đến giao dịch bảo hiểm, hội họp. Sau khi Edward Lloyd’s qua đời người

ta thấy rằng cần phải có một nơi tương tự như vậy để các nhà khai thác bảo

hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển tập trung đến

giao dịch bảo hiểm và năm 1770, “Society of Lloyd’s” với tư cách là một tổ

chức tự nguyện đã thành lập và thu xếp một địa điểm ở Pope’s Head Alley

cho các thành viên của họ. Sau đó tổ chức này rời địa điểm đến trung tâm hối

đoái của Hoàng gia và ở đó đến năm 1828 thì rời đến toà nhà riêng của họ tại

phố Leaden Hall. Tổ chức này hoạt động với tư cách là tổ chức tư nhân đến

năm 1871 thì hợp nhất lại theo luật Quốc hội và trở thành Hội đồng Lloyd’s

và sau này đã trở thành nơi giao dịch kinh doanh bảo hiểm và hãng bảo hiểm

lớn nhất thế giới.

Sau bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển là

sự xuất hiện của bảo hiểm hoả hoạn, đánh dấu bằng vụ cháy thảm khốc ở

Luân Đôn nước Anh ngày 2/9/1666 hủy diệt 13.000 căn nhà trong đó có hơn

100 nhà thờ trong 4 ngày để lại một sự thiệt hại quá lớn không thể cứu trợ

được. Sau đó những nhà kinh doanh ở nước Anh đã nghĩ ra việc cộng đồng

chia sẻ rủi ro hoả hoạn bằng cách đứng ra thành lập những Công ty bảo hiểm

hoả hoạn như : " Fire Office" (năm 1667), "Friendly Society" (năm 1684),

"Hand and Hand" (năm 1696), "Lom Bard House" (năm 1704) ... Lúc đó

Công ty bảo hiểm Lloyds đã ra đời nhưng chỉ hoạt động trong lĩnh vực bảo

hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển. Mãi tới thế kỷ

XX mới chuyển sang hoạt động cả lĩnh vực nội địa và tái bảo hiểm.

Hà Ngọc Phúc 5 Bảo Hiểm 46B

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

Còn ở Việt Nam, bảo hiểm xuất hiện từ bao giờ? Không có tài liệu nào

chứng minh một cách chính xác mà chỉ phỏng đoán vào năm 1880 có các Hội

bảo hiểm ngoại quốc như Hội bảo hiểm Anh, Pháp, Thụy sĩ, Hoa kỳ... đã để ý

đến Đông Dương. Các Hội bảo hiểm ngoại quốc đại diện tại Việt Nam bởi các

Công ty thương mại lớn, ngoài việc buôn bán, các Công ty này mở thêm một

Trụ sở để làm đại diện bảo hiểm. Vào năm 1926, Chi nhánh đầu tiên là của

Công ty Franco- Asietique. Đến năm 1929 mới có Công ty Việt Nam đặt trụ

sở tại Sài Gòn, đó là Việt Nam Bảo hiểm Công ty, nhưng chỉ hoạt động về

bảo hiểm xe ô tô. Từ năm 1952 về sau, hoạt động bảo hiểm mới được mở

rộng dưới những hình thức phong phú với sự hoạt động của nhiều Công ty

bảo hiểm trong nước và ngoại quốc.

Ở Miền Bắc, ngày 15/01/1965 Công ty Bảo hiểm Việt Nam (gọi tắt là

Bảo Việt) mới chính thức đi vào hoạt động. Trong những năm đầu, Bảo Việt

chỉ tiến hành các nghiệp vụ về hàng hải như bảo hiểm hàng hóa xuất nhập

khẩu, bảo hiểm tàu viễn dương….

Như vậy có thể nói bảo hiểm hàng hải nói chung và bảo hiểm hàng hoá

xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển nói riêng là một nghiệp vụ bảo

hiểm quan trọng và đem lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế , nó đã ra đời khá

sớm ở hầu hết các quốc gia trên thế giới và chiếm một vị trí quan trọng trong

thương mại cũng như ngoại thương của các quốc gia đó.

II. Sự cần thiết khách quan của bảo hiểm hàng hoá XNK vận chuyển

bằng đường biển

Trong nền kinh tế toàn cầu hoá ngày nay thì dịch vụ vận chuyển nói chung

và vận chyển hàng hoá xuất, nhập khẩu (XNK ) bằng đường biển nói riêng

ngày càng đóng vai trò quan trọng trong thương mại quốc tế.Có thể nói

thương mại có phát triển mạnh được là nhờ có vận chuyển.Có nhiều phương

Hà Ngọc Phúc 6 Bảo Hiểm 46B

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

thức vận chuyển khác nhau như vận chuyển bằng đường biển, đường bộ,

đường sắt,hàng không….Trong đó vận chuyển bằng đường biển chiếm

khoảng 90% lượng hàng hoá XNK trên thế giới. Bởi vì, vận chuyển bằng

đường biển có rất nhiều ưu điểm.

- Vận chuyển bằng đường biển có thể vận chuyển được nhiều chủng loại

hang hóa lớn mà các phương tiện vận tải khác như :Đường bộ ,đường sông,

đường hàng không …. khó thể đảm nhận được.

- Các tuyến vận chuyển bằng đường biển rộng lớn nên trên một tuyến có

thể tổ chức được nhiều chuyến tầu trong cùng một lúc trên cả hai chiều.

- Giá thành vận chuyển (cước vận tải) thấp. Nhờ lợi dụng được điều kiện

tự nhiên nên chi phí về vốn, nguyên vật liệu, sức lao động xây dựng các tuyến

đường hàng hải thấp hơn rất nhiều so với chi phí bỏ ra cho phương tiện khác.

- Vận chuyển bằng đường biển góp phần phát triển mối quan hệ tốt với các

nước từ đó thúc đẩy giao lưu thương mại và tăng thu ngoại tệ cho đất nước

đó.

Tuy nhiên, việc chuyên chở hàng hoá bằng đường biển có một số

nhược điểm:

∗Vận chuyển bằng đường biển gặp rất nhiều rủi ro.Các rủi ro này có thể

do các yếu tố tự nhiên, yếu tố kỹ thuật hoặc yếu tố xã hội, con người.

- Do yếu tố tự nhiên: hành trình của con tàu thường rất dài do vậy phụ

thuộc rất nhiều vào điều kiện tự nhiên. Thời tiết, khí hậu trên đều ảnh hưởng

trực tiếp đến quá trình vận chuyển bằng đường biển. Những rủi ro do thiên tai

bất ngờ như bão lốc, sóng thần... có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

- Do yếu tố kỹ thuật: trong hoạt động của mình, con người ngày càng sử

dụng nhiều hơn các phương tiện khoa học kỹ thuật hiện đại. Nhưng dù máy

móc hiện đại, chính xác đến đâu cũng không tránh khỏi trục trặc về kỹ thuật,

đó là trục trặc của chính con tàu, kỹ thuật dự báo thời tiết, các tín hiệu điều

Hà Ngọc Phúc 7 Bảo Hiểm 46B

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp Trường ĐHKTQD

khiển từ đất liền... từ đó gây ra đổ vỡ, mất mát hàng hoá trong quá trình xuất

nhập khẩu.

- Do yếu tố xã hội, con người: hàng hoá có thể bị mất trộm, mất cắp, bị

cướp, hoặc bị thiệt hại do chiến tranh...

∗Tốc độ của tàu biển còn chậm, hành trình trên biển có thời gian dài,

nên xác suất rủi ro tai nạn trên biển càng cao nhưng việc ứng cứu rủi ro, tai

nạn rất khó khăn.

∗Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hôi, mỗi chuyến tàu chuyên chở có

giá trị rất lớn bao gồm giá trị tàu, hàng hoá chở trên tàu và thuỷ thủ đoàn. vì

vậu, nếu rủi ro xảy ra sẽ gây tổn thất rất lớn về tài sản, trách nhiệm và con

người.

∗Trong quá trình vận chuyển, hàng hoá được người chuyên chở chịu

trách nhiệm chính. Nhưng trách nhiệm này rất hạn chế về thời gian, phạm vi

và mức độ tuỳ theo điều kiện giao hàng và hợp đồng vận chuyển. Theo công

ước Brucxen 1924, người chuyên chở được hưởng 17 miễn trách. Như vậy,

khi rủi ro xẩy ra thì chủ hàng sẽ tự gánh chịu trách nhiện là chính.

Trong lịch sử loài người đã có nhiều biện pháp chống lại những tác

động xấu trên, nhưng thực tế cho thấy biện pháp hữu hiệu nhất là bảo hiểm

cho hàng hoá xuất nhập khẩu. Ngành bảo hiểm hàng hoá đã ra đời trên cơ sở

đòi hỏi của thực tế kinh tế xã hội và đến nay việc bảo hiểm cho hàng hoá xuất

nhập khẩu đã trở thành tập quán thương mại quốc tế. Điều này chứng tỏ bảo

hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển là sự cần thiết

khách quan.

III. Tác dụng của bảo hiểm hàng hoá xuất nhập khẩu vận chuyển bằng

đường biển.

Ra đời từ sự đòi hỏi của thực tại khách quan, bảo hiểm hàng hoá xuất

nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển có tác dụng to lớn đến thương mại

Hà Ngọc Phúc 8 Bảo Hiểm 46B