Thực hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm giam theo luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN BẢO NGỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự

Định hƣớng nghiên cứu

Mã số: 8380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Võ Thị Kim Oanh

Học viên: Nguyễn Bảo Ngọc

Lớp: Cao học Luật, khóa 26

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn luật học “Thực hành quyền công tố trong tạm

giữ, tạm giam theo luật tố tụng hình sự Việt Nam” là công trình nghiên cứu của cá

nhân tôi, không hề sao chép từ luận văn của tác giả khác. Kết quả nghiên cứu trong

luận văn là trung thực và chưa từng công bố tại bất kỳ công trình khoa học nào. Tác

giả chịu trách nhiệm danh dự về công trình nghiên cứu của mình.

Tác giả

Nguyễn Bảo Ngọc

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS : Bộ luật Hình sự

BLTTHS : Bộ luật Tố tụng hình sự

CQĐT : Cơ quan điều tra

KSV : Kiểm sát viên

VKS : Viện kiểm sát

VKSND : Viện kiểm sát nhân dân

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU......................................................................................................1

CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG

TỐ TRONG TẠM GIỮ, TẠM GIAM...................................................................7

1.1. Khái niệm thực hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm giam..................7

1.1.1. Khái niệm quyền công tố và thực hành quyền công tố..............................7

1.1.2. Khái niệm tạm giữ, tạm giam..................................................................10

1.2. Nội dung thực hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm giam ..................14

1.3. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển quy định của pháp luật tố

tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm giam...............16

1.3.1. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong

tạm giữ, tạm giam trước khi có BLTTHS năm 1998 .........................................16

1.3.2. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong

tạm giữ, tạm giam từ khi có BLTTHS năm 1998 đến trước năm 2003..............18

1.3.3. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong

tạm giữ, tạm giam theo BLTTHS năm 2003......................................................20

1.4. Thực hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm giam theo pháp luật của

một số nƣớc trên thế giới...................................................................................21

Kết luận Chƣơng 1 ................................................................................................26

CHƢƠNG 2. THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ TRONG TẠM GIỮ, TẠM

GIAM THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VÀ THỰC TIẾN

ÁP DỤNG...............................................................................................................27

2.1. Quy định của pháp luật hiện hành về thực hành quyền công tố trong tạm

giữ........................................................................................................................27

2.1.1. Phê chuẩn, không phê chuẩn việc gia hạn tạm giữ.................................27

2.1.2. Hủy bỏ hoặc thay thế biện pháp tạm giữ ................................................29

2.2. Quy định của pháp luật hiện hành về thực hành quyền công tố trong tạm

giam.....................................................................................................................30

2.2.1. Phê chuẩn, không phê chuẩn việc tạm giam ...........................................30

2.2.2. Phê chuẩn, không phê chuẩn gia hạn tạm giam để điều tra....................32

2.2.3. Hủy bỏ hoặc thay đổi biện pháp tạm giam..............................................34

2.2.4. Quyết định tạm giam để truy tố...............................................................36

2.3. Thực tiễn thực hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm giam .................37

2.3.1. Thực tiễn chung ......................................................................................37

2.3.2. Thực tiễn công tác thực hành quyền công tố trong tạm giữ....................39

2.3.3. Thực tiễn công tác thực hành quyền công tố trong tạm giam .................42

2.4. Nguyên nhân làm phát sinh những tồn tại trong thực tiễn hoạt động thực

hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm giam ..................................................49

Kết luận chƣơng 2 .................................................................................................53

CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HÀNH QUYỀN

CÔNG TỐ TRONG TẠM GIỮ, TẠM GIAM ....................................................54

3.1. Nhu cầu nâng cao hiệu quả thực hành quyền công tố trong tạm giữ, tạm

giam.....................................................................................................................54

3.1.1. Nhu cầu cải cách tư pháp .......................................................................54

3.1.2. Nhu cầu khắc phục vướng mắc thực hiện áp dụng pháp luật..................56

3.1.3. Nhu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm..............................................59

3.2. Giải pháp .....................................................................................................60

3.2.1. Hoàn thiện pháp luật ..............................................................................60

3.2.2. Hoàn thiện tổ chức Viện Kiểm sát...........................................................63

3.2.3. Các giải pháp khác .................................................................................67

Kết luật Chƣơng 3 .................................................................................................70

KẾT LUẬN............................................................................................................71

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Vấn đề tạm giữ, tạm giam là vấn đề liên quan mật thiết đến quyền con người,

quyền công dân, là vấn đề luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm và đề cao. Viện

kiểm sát nhân dân với chức năng, nhiệm vụ của mình có vai trò chủ động trong việc

bảo vệ, bảo đảm pháp luật được tuân thủ và thực hiện nghiêm chỉnh. Trước yêu cầu

ngày càng cao của công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, Đảng và Nhà nước

liên tục yêu cầu Viện kiểm sát phải tăng cường trách nhiệm công tố, được thể hiện

trong các văn kiện của Đảng. Cụ thể, Chỉ thị số 53/CT-TW ngày 21/3/2000 của Bộ

Chính trị xác định: “Tăng cường trách nhiệm pháp lý của Vỉện kiểm sát nhân dân

đối với công tác bắt, giam, giữ. Việc bắt, giam phải được xem xét, phê chuẩn đối

với từng trường hợp, từng đối tượng cụ thể đối với trường hợp bắt, giam cũng được

hoặc không bắt, giam cũng đuợc thì không bắt giam. Sai sót trong việc giam, giữ ở

địa phương nào thì trước hết Viện kiểm sát nhân dân ở địa phương đó phải chịu

trách nhiệm”. Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một

số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới nêu rõ: “Tăng cường

công tác kiểm sát việc bắt giam, giữ đảm bảo đúng pháp luật; những trường hợp

chưa cần bắt, tạm giữ, tạm giam thì kiên quyết không phê chuẩn lệnh bắt tạm giữ,

tạm giam; phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp oan, sai trong việc bắt, tạm giữ

tạm giam thuộc phạm vi thẩm quyền phê chuẩn của mình”; Nghị quyết số 49-

NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến luợc cải cách tư pháp đến năm

2020 nêu rõ nhiệm vụ cần đổi mới biện pháp tạm giam với ba nội dung quan trọng

là: “Xác định rõ căn cứ tạm giam; hạn chế việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với

một số loại tội phạm; thu hẹp đối tượng người có thẩm quyền quyết định việc áp

dụng biện pháp tạm giam”.

Thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp là chức năng của

Viện kiểm sát nhân dân hiện nay. Tuy nhiên, hiện nay có nhiều quan điểm về khái

niệm quyền công tố, chưa có sự phân định rõ ràng giữa chức năng công tố và chức

năng kiểm sát. Do đó, chất lượng thực hành quyền công tố ở giai đoạn điều tra vẫn

chưa ngang tầm với chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân còn để xảy ra

tình trạng bắt, tạm giữ, tạm giam người không đúng quy định của pháp luật, vi

phạm quyền tự do dân chủ của công dân.