Thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố theo luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN NGUYÊN

THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ

TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ

TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS.Võ Thị Kim Oanh

Học viên: Nguyễn Văn Nguyên

Lớp: Cao học Luật Khánh Hòa – Khóa 2

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học thực sự

của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ luật học Võ Thị Kim

Oanh. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này

trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách

nhiệm về nghiên cứu của mình.

Tác giả

Nguyễn Văn Nguyên

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự

CQĐT : Cơ quan điều tra

TNHS : Trách nhiệm hình sự

TTHS : Tố tụng hình sự

VKS : Viện kiểm sát

VKSND : Viện kiểm sát nhân dân

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

CHƢƠNG 1. NHẬN THỨC CHUNG VỀ THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ

TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ............................................................................7

1.1. Khái niệm thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố.........................7

1.1.1. Khái niệm quyền công tố và thực hành quyền công tố .....................................7

1.1.2. Khái niệm giai đoạn truy tố ............................................................................14

1.1.3. Khái niệm, nội dung thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố..........17

1.2. Đặc điểm thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố.........................19

1.3. Thực hành quyền công tố trong truy tố theo quy định pháp luật của một số

nƣớc trên thế giới ...................................................................................................21

1.3.1. Khái quát việc tổ chức thực hành quyền công tố trong truy tố ở một số nước

theo truyền thống luật lục địa ...................................................................................21

1.3.2. Khái quát việc tổ chức thực hành quyền công tố trong truy tố ở một số nước

theo truyền thống luật án lệ ......................................................................................22

1.3.3. Khái quát việc tổ chức thực hành quyền công tố trong truy tố ở một số nước

Châu Á.......................................................................................................................24

Kết luận Chƣơng 1 ..................................................................................................26

CHƢƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VỀ THỰC

HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ..........................27

2.1. Quy định pháp luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong giai

đoạn truy tố từ giai đoạn 1945 đến trƣớc năm 1988........................................... 27

2.2. Quy định pháp luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong giai

đoạn truy tố từ năm 1988 đến trƣớc năm 2003....................................................30

2.3. Quy định pháp luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong giai

đoạn truy tố theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 .......................................... 34

2.3.1. Quyền trước khi quyết định truy tố .................................................................35

2.3.2. Quyền quyết định truy tố .................................................................................42

2.4. Quy định pháp luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công tố trong giai

đoạn truy tố theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 ...........................................43

Kết luận Chƣơng 2 .................................................................................................51

CHƢƠNG 3. THỰC TIỄN THỰC HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ TRONG GIAI

ĐOẠN TRUY TỐ VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC

HÀNH QUYỀN CÔNG TỐ TRONG GIAI ĐOẠN TRUY TỐ..........................52

3.1. Thực tiễn thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố ........................52

3.1.1. Việc thực hiện các quy định của luật tố tụng hình sự về thực hành quyền công

tố trong giai đoạn truy tố .........................................................................................52

3.1.2. Những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn thực hành quyền công tố trong

giai đoạn truy tố ........................................................................................................55

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố.

.................................................................................................................................. 60

3.2.1. Nhu cầu nâng cao hiệu quả thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố ..

...................................................................................................................................60

3.2.2. Giải pháp về pháp luật ...................................................................................63

3.2.3. Các giải pháp khác..........................................................................................66

Kết luận Chƣơng 3 .................................................................................................71

KẾT LUẬN..............................................................................................................72

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do nghiên cứu đề tài

Trong xã hội loài người, tội phạm là hiện tượng tiêu cực xã hội và việc đấu

tranh phòng, chống tội phạm là tất yếu khách quan của mọi xã hội có giai cấp và ở

mỗi giai đoạn lịch sử thì yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm có sự

khác nhau. Đối với Việt Nam, công cuộc đổi mới đất nước đã đem lại những thành

tựu to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Thành tựu đạt được trên các

lĩnh vực chính trị, văn hóa, kinh tế, xã hội đã đưa nước ta lên một vị thế mới trên

trường quốc tế. Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đã đạt được, Việt Nam cũng còn

phải đối mặt với nhiều tác động tiêu cực, trong đó tình hình tội phạm hình sự đang có

chiều hướng gia tăng và diễn biến phức tạp. Trong những năm qua, các cơ quan tiến

hành tố tụng đã đấu tranh có hiệu quả đối với các loại tội phạm hình sự. Trong đó,

Viện kiểm sát nhân dân đã thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm

sát hoạt động tư pháp trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự, góp phần đảm bảo

việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự có căn cứ, đúng pháp luật,

nghiêm minh, kịp thời, góp phần tích cực vào công cuộc đấu tranh phòng, chống tội

phạm, đảm bảo giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.

Trong quá trình giải quyết vụ án hình sự thì Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan

có vai trò rất quan trọng; với vị trí, vai trò độc lập và chức năng thực hành quyền

công tố, kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát

nhân dân là một bảo đảm quan trọng trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm,

đồng thời để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Việc thực hành quyền

công tố của Viện kiểm sát nhân dân trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả

đáng khích lệ trong việc xử lý tội phạm, góp phần bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Tuy nhiên so với yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm vẫn còn nhiều tồn tại, hạn

chế. Thực tiễn vẫn còn xảy ra tình trạng truy tố không chính xác, làm oan người vô

tội hoặc bỏ lọt tội phạm.

Mặt khác thì hiện nay vẫn còn chưa có sự nhận thức toàn diện về hoạt động

thực hành quyền công tố của Viện kiểm sát nhân dân trong các giai đoạn tố tụng

hình sự, cũng như chưa có sự phân biệt cụ thể, rõ ràng, đầy đủ hoạt động công tố

với hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong các hoạt động tư pháp, cả trên

phương diện lý luận và thực tiễn.

2

Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải

cách tư pháp đến năm 2020 đề ra yêu cầu: “Trước mắt, Viện kiểm sát nhân dân giữ

nguyên chức năng như hiện nay là thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động

tư pháp”.

Kết luận số 79-KL/TW ngày 28/7/2010 của Bộ Chính trị đã kết luận về đề án

đổi mới tổ chức và hoạt động của Tòa án, Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra. Theo đó

“Viện kiểm sát nhân dân có chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt

động tư pháp như hiện nay. Tổ chức hệ thống Viện kiểm sát nhân dân thành 4 cấp,

phù hợp với hệ thống tổ chức của Tòa án nhân dân”.

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI tiếp tục khẳng định:

“Đẩy mạnh chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, xây dựng hệ thống tư

pháp trong sạch, vững mạnh, bảo vệ công lý, tôn trọng và bảo vệ quyền con người...

Viện kiểm sát được tổ chức phù hợp với hệ thống tổ chức Tòa án, bảo đảm tốt hơn

các điều kiện để Viện kiểm sát nhân dân thực hiện chức năng thực hành quyền công

tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp; tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt

động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra”.

Việc nghiên cứu và tổng kết thực tiễn về những vấn đề liên quan đến mô

hình tổ chức bộ máy và chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân

dân, trong đó có chức năng thực hành quyền công tố là rất cần thiết, nhằm đáp ứng

một cách đầy đủ, kịp thời các yêu cầu trước mắt cũng như lâu dài trong việc thực

hiện chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp, góp phần hoàn thiện bộ máy Nhà

nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; phù hợp với nội dung, nhiệm vụ mà

Đảng và Nhà nước giao cho Viện kiểm sát nhân dân.

Là một cán bộ đang công tác trong ngành Kiểm sát, học viên nhận thấy việc

chọn đề tài “Thực hành quyền công tố trong giai đoạn truy tố theo luật tố tụng

hình sự Việt Nam” để nghiên cứu, xây dựng Luận văn thạc sĩ Luật học là hết sức cần

thiết, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn, góp phần vào công cuộc cải cách tư pháp

trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong thời gian qua, đề tài quyền công tố và thực hành quyền công tố của

Viện kiểm sát nói chung và thực hành quyền công tố trên một số lĩnh vực cụ thể

được nhiều nhà khoa học pháp lý cũng như những người làm công tác thực tiễn

quan tâm nghiên cứu hoặc đề cập trên các phương diện khác nhau, đó là: