Thiên tài quận sự Nguyễn Huệ phần 1 pdf

1

Tác giả: Nguyễn Lương Bích

Nhà xuất bản: Quân đội Nhân dân

Năm xuất bản: 1977

ĐŸnh cho để dši t‚c.

ĐŸnh cho để đen răng.

ĐŸnh cho n‚ ch˝ch luŽn bất phản.

ĐŸnh cho n‚ phiến giŸp bất hošn.

ĐŸnh cho sử tri Nam quốc anh h•ng chi hữu chủ

LỜI GIỚI THIỆU

Nguyễn Huệ là một thiên tài quân sự, một anh hùng của dân tộc.

Khởi nghĩa Tây Sơn là một cuộc chiến tranh nông dân chống chế độ đương trị

hà khắc của phong kiến Trịnh - Nguyễn, đồng thời cũng là cuộc chiến tranh giải

phóng để bảo vệ nền độc lập của dân tộc ta, bảo vệ sự thống nhất của đất nước ta.

Cuộc khởi nghĩa Tây Sơn đã góp một phần lớn lao vào lịch sử võ công của dân

tộc ta, và đã đóng góp nhiều kinh nghiệm phong phú vào lịch sử đấu tranh giải

phóng dân tộc, làm giàu thêm cho kho tàng lý luận đấu tranh vũ trang của nhân dân

ta.

2

Cuộc khởi nghĩa Tây Sơn mà linh hồn là vị anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ là

biểu hiện cụ thể của tinh thần anh hùng quật cường bất khuất, tài thao lược trí dũng

của dân tộc ta. Cuốn sách này đã nói lên được điều đó đồng thời cũng đã giới thiệu

được những kinh nghiệm đầu tranh vũ trang quý báu của dân tộc ta để cho chúng ta

học tập và vận dụng một cách thắng lợi vào công cuộc đấu tranh đánh bại đế quốc

Mỹ và bọn tay sai hiện nay.

Đúng như cái tên của nó, cuốn sách đi sâu vào việc trình bày và phân tích

những vấn đề quân sự của nghĩa quân Tây Sơn và của Nquyễn Huệ. Cuốn sách đã

trình bày được tương đối tỉ mỉ diễn biến của cuộc chiến tranh và của từng trận đánh.

Tài liệu được sưu tầm tương đối đầy đủ, giúp cho người đọc hiểu được rõ ràng hơn,

có căn cứ hơn về tình hình quân sự thời đó.

Điều đáng chú ý là người viết không những chỉ trình bày diễn biến, mà còn tôn

lên một bước nữa phân tích được những sự việc đã xảy ra. Do phân tích tỉ mỉ và nắm

được mặt quân sự người viết đã nêu ra được một số nguyên tắc về quân sự, qua đó

người xem nhận thức được rõ và sâu hơn về các vấn đề chiến lược, chiến thuật cúa

nghĩa quân Tây Sơn và tài chỉ huy bản lĩnh quân sự cao cường của Nguyễn Huệ.

Muốn tìm hiểu nghệ thuật quân sự của nghĩa quân Tây Sơn và thiên tài qluân sự

của Nguyễn Huệ, cần căn cứ vào điều kiện xã hội của nước Việt Nam lúc bấy giờ,

tính chất của hoạt động quân sự của thời đại đó, và tình hình lực lượng so sánh giữa

các tập đoàn quân sự đối lập hồi đó.

Do điều kiện chính trị thời bấy giờ, xã hội Việt Nam bị chia cắt thành hai miền

Nam Bắc do hai tập đoàn phong kiến Trịnh – Nguyễn thống trị và đấu tranh liên tục

với nhau.

Do đó mà tình hình kinh tế rất khó khăn, bị ngừng trệ, xã hội không phát triển,

nhân dân bị áp bức bóc lột nặng nề, đời sống vô cùng cực khổ. Đó là điều kiện xã

hội, điều kiện khách quan của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn.

Nghĩa quân là những người nông dân bị áp bức vươn mình nổi dậy với khí thế

bừng bừng của một tinh thần quyết tử chiến đấu để giải phóng cho mình.

Đội quân đó đã được sự tham gia và ủng hộ của đông đảo các tầng lớp nhân

dân khác.

Đó là những cơ sở tạo nên sức mạnh của nghĩa quân.

Về phía quân thù thì lực lượng thống trị bị chia rẽ và có nhiều mâu thuẫn, xung

đột với nhau.

Nội bộ của từng tập đoàn phong kiến thống trị cũng luôn luôn lục đục, tranh

giành quyền lợi, địa vị, vơ vét bóc lột nhân dân; các mặt chính trị, quân sự, kinh tế

không được xây dụng, củng cố.

Nhân dân và quân lính đều chán ghét và căm thù chúng.

Đó là cái yếu cơ bản của bọn thống trị.

Trên đây là những điều kiện khách quan cho việc đề ra đường lối chính trị và

quân sự của nghĩa quân.

Về chủ quan, bộ chỉ huy nghĩa quân đã biết căn cứ vào điều kiện thực tế đó giữa

địch và ta mà đề ra được đường lối chính trị và quân sự đúng đắn và biết chỉ đạo

thực hiện một cách khéo léo và đã thành công.

3

Nguyễn Huệ, người lãnh tụ xuất sắc của nghĩa quân, đã biết lợi dụng và phát

huy những chỗ mạnh của mình và lợi dụng chỗ yếu của địch để lãnh đạo cuộc chiến

tranh giải phóng và chỉ huy các trận đánh một cách tài giỏi.

Trong lịch sử chiến tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta, tùy điều kiện lịch

sử có thể khác nhau mà mỗi cuộc chiến tranh đều có những điểm chung giống nhau

và cũng có những điểm riêng khác nhau.

Những điểm chung giống nhau là chính nghĩa thắng phi nghĩa, yếu thắng mạnh,

ít thắng nhiều và dựa vào sức mạnh đoàn kết của toàn dân, v,v.

Còn những điểm khác nhau thì thường là về phương pháp tiến hành chiến tranh.

• Lý Thường Kiệt lấy tiến công trước, đánh phủ đầu để phá tan âm mưu xâm

lược của địch.

• Trần Hưng Đạo thì dử địch vào sâu rồi phản công tiêu diệt chúng.

• Lê Lợi thì đánh từ nhỏ đến lớn, dùng kế lâu dài để giành lấy thiên hạ.

• Nguyễn Huệ thì tiến nhanh đánh mạnh, dùng đòn bất ngờ áp đảo để chiến

thắng quân địch.

Thật là mỗi người mỗi vẻ mười phân vẹn mười.

Nguyễn Huệ đã sáng tạo phát triển thêm một lối đánh mới.

Đến thời đại Nguyễn Huệ thì nghệ thuật quân sự của dân tộc ta được giàu có

thêm và càng được toàn vẹn hơn.

Nghĩa quân Tây Sơn cũng tiến hành một cuộc chiến tranh chính nghĩa thắng phi

nghĩa, yếu thắng mạnh, ít thắng nhiều, đánh lâu dài, đánh từ khó đến lớn, v,v... như

những cuộc chiến tranh giải phóng khác của nhân dân ta, nhưng trong điều kiện lịch

sử cụ thể lúc đó, tinh thần chiến đấu của quân đội cũng như khí thế cách mạng của

quần chúng rất cao, trong khi kẻ địch là các tập đoàn phong kiến thống trị trong

nước đang hủ bại, yếu đuối và mâu thuẫn, lục đục với nhau.

Trong điều kiện như thế, vấn đề yếu thắng mạnh, đánh từ nhỏ đến lớn cũng có

những điểm khác; có những chỗ không giống như nghĩa quân Lam sơn.

Nguyễn Huệ đã phát huy được cái tinh thần quật khởi của một đội nghĩa quân.

Nghĩa quân Tây Sơn đã phát huy được thế tấn công liên tục, vươn lên một cách

nhanh mạnh, đánh những đòn mạnh mẽ, làm cho lực lượng lớn lên không ngừng và

nhanh chóng.

Điều đó khác với nghĩa quân Lam Sơn, lúc đầu phải chống chọi với một quân

thù lớn mạnh hơn mình gấp bội, nên phải trải qua một thời kỳ đầu chiến đấu gian

khổ, một thời kỳ phòng ngự lâu dài, rồi mới tiến lên giành thế tiến công được.

Còn về đánh lâu dài, thì nghĩa quân Tây Sơn cũng có điểm khác với nghĩa quân

Lam Sơn.

Từ khi bắt đầu khởi nghĩa năm 1771 cho đến năm 1789 đánh tan quân xâm lược

nhà Thanh, nghĩa quân Tây Sơn phải trải qua 18 năm trời mới giành được thắng lợi.

Nhưng cho đến khi Nguyễn Huệ mất năm 1792, bọn phản động đối địch vẫn còn có

cơ sở ở trong nước để chống lại phong trào và tiến tới phá hoại phong trào.

Còn nghĩa quân Lam Sơn bắt đầu nổi dậy từ năm 1418 cho đến năm 1427, tiêu

diệt được đạo quân của Liễu Thăng, thì giải phóng được đất nước. Như thế là mất 10

năm trời.

Hai thứ lâu dài đó đều có điều kiện khách quan và chủ quan khác nhau.

4

Tây Sơn đánh với các tập đoàn phong kiến thống trị trong nước, có nhiều bè

đảng, thế lực khác nhau. Mỗi lãnh tụ phong kiến, tù trưởng nắm lực lượng một vùng,

giữ quyền lợi một vùng.

Việc thống nhất đoàn kết toàn dân ở đây cũng có chỗ khác nhau với việc thống

nhất, đoàn kết toàn dân khi chống bọn xâm lược nước ngoài.

Ngoài ra, một số tên phong kiến vô sỉ lại đi câu kết với các thế lực phản động

nước ngoài. Do đó mà chúng cũng có một chỗ dựa nhất định để chống lại nghĩa

quân.

Về phía chủ quan của nghĩa quân, các lãnh tụ Tây Sơn đã có một đường lối,

chính sách đoàn kết, tập hợp cán bộ đúng đắn chưa? chính sách cô lập kẻ thù đầu sỏ,

trung lập các phần tử lừng khừng, lôi kéo các phần tử trung gian, v,v, như thế nào?

Đó còn là vấn đề cần nghiên cứu thêm. Nhưng ở đây chúng ta cũng thấy vấn đề

thống nhất đất nước và việc giải quyết nạn cát cứ của các tập đoàn phong kiến thời

Tây Sơn cũng có những điểm khác nhau với những vấn đề ấy ở thời 12 sứ quân cát

cứ.

Nghiên cứu các điều kiện trên đây, chúng ta có thể hình dung được phần nào

một số điểm khác nhau về đánh lâu dài, yếu đánh mạnh, ít đánh nhiều, đánh từ nhỏ

đến lớn giữa nghĩa quân Tây Sơn với một số cuộc chiến tranh giải phóng khác.

Với những đặc điểm của cuộc khởi nghĩa, với sở trường tài năng chỉ huy của

Nguyễn Huệ, nghệ thuật quân sự của nghĩa quân Tây Sơn cũng có những điểm độc

đáo.

Tư tưởng quân sự của Nguyễn Huệ có tính tích cực và kiên quyết. Nghệ thuật

tác chiến của ông là tiến nhanh đánh mạnh, dùng thế bất ngờ đánh đòn quyết định.

Cách đánh của ông là đánh tập trung, đối chọi mặt giáp mặt, với kiểu đột kích

nhiều mặt, kết hợp đột phá trước mặt với bao vây vu hồi.

Đó là điểm nổi bật và cũng là sở trường quân sự của Nguyễn Huệ. Mỗi một

cuộc hành binh, mỗi một trận đánh trong thời kỳ đầu của cuộc khởi nghĩa cho đến

thời kỳ cuối của cuộc chiến tranh giải phóng, Nguyễn Huệ đều tập trung lực lượng

đánh thẳng vào tập đoàn chủ yếu của địch, dàn quân ra mặt đối mặt với địch.

Thế trận của ông do sử dụng tài tình đội hình trung quân, và tả, hữu quân mà

hình thành. Ông thường dùng đội chủ quân, do chủ tướng chỉ huy, đánh thẳng vào

mặt chính trận địa của địch.

Ngoài đạo chủ quân ra, còn có các mũi đánh vào các hướng khác nhau của trận

địa địch, hình thành thế bao vây vu hồi.

Trong các mũi này có một mũi hiểm đánh vào chỗ quan trọng trong tập đoàn

chủ yếu của địch, kết hợp với các mũi khác và tác dụng với mũi chủ quân tạo thành

thắng lợi quyết định cho trận đánh.

Trong trận đánh quân Trịnh ở Phú Xuân và trận đại phá quân Thanh ở Thăng

Long, cách đánh này đã được thể hiện tương đối rõ nét.

Trong trận Phú Xuân, Nguyễn Huệ thân tự chỉ huy đạo chủ quân đánh theo

đường bộ, vượt qua phòng tuyến của quân Trịnh ở đèo Hải Vân, rồi tiến đánh thành

Phú Xuân.

Mũi thứ hai là mũi quan trọng đi theo đường biển đánh vào Phú Xuân. Mũi thứ

ba là mũi vu hồi đi theo đường biển đánh vào phòng tuyến sông Gianh.

5

Trong trận đại phá quân Thanh ở Thăng Long, Nguyễn Huệ tự chỉ huy đạo chủ

quân, theo đường số 1, đánh vào mặt chính Hà Hồi, Ngọc Hồi rồi tiến vào Thăng

Long.

Mũi thứ hai là mũi quan trọng có tính chất bao vây đánh vào chỗ hiểm của địch

ở Khương Thượng. Mũi thứ ba là đánh bao vây bên phải đánh vào Khoái châu, Văn

Giang (Hưng Yên); và mũi thứ tư là mũi vu hồi chiến luợc đánh vào Phượng Nhỡn,

Bắc Giang.

Thế trận của Nguyễn Huệ rất mạnh mà lại rất kín. Luôn luôn ông tìm cách bao

vây, cô lập và chia cắt tập đoàn chủ yếu của quân địch, rồi dùng những mũi dùi sắc

nhọn xuyên thẳng vào cho hiểm yếu của địch, giải quyết trận đánh một cách kiên

quuyết, nhanh gọn và có tính chất quyết định.

Tác phong chỉ huy của ông thật là dũng cảm, mạnh bạo, kiên quyết và linh hoạt.

Kiểu cách quân sự này của Nguyễn Huệ vận dụng vào trong chiến dịch thì rất

tốt. Nhưng Nguyễn Huệ có bị ảnh hưởng phần nào cái kiểu cách này trong việc vận

dụng vào chiến lược.

Tuy cuộc khởi nghĩa Tây Sơn là một cuộc chiến tranh lâu dài, nhưng Nguyễn

Huệ thường giải quyết các tập đoàn phong kiến phản động bằng một vài đòn chiến

lược quyết định. Vấn đề cơ bản là triệt được gốc rễ của đối phương, triệt được chân

tay của nó; chứ không phải chỉ là đánh tan đối phương, chiếm được thành quách của

đối phương là đã giải quyết được. Vấn đề là đánh đến đâu phải củng cố tới đấy, phải

kết hợp quân sự với chính trị, phải lợi dụnq kết quả của quân sự mà mở rộng thắng

lợi của chính trị.

Nguyễn Huệ đã 4, 5 lần đánh thắng ở Gia Định mà vẫn không giải quyết được

vấn đề. Về mặt chiến dịch thì giá trị thắng lợi của từng trận đánh là rất lớn. Nhưng

vấn đề cần giải quyết là giành lấy thắng lợi quyết định về chiến lược chứ không phải

đơn thuần thắng lợi về chiến dịch. Tuy thắng lợi về chiến dịch của Nguyễn Huệ có

phát triển thành thắng lợi về chiến lược, nhưng không được vững chắc.

Nguyên nhân của vấn đề này như thế nào, còn phải nghiên cứu thêm, hiện nay

chúng ta chưa đủ tài liệu để có một kết luận xác đáng. Nhưng từ đó, chúng ta cũng

có thể rút ra được một bài học lịch sử rất lớn là việc kết hợp chặt chẽ giữa quân sự

với chính trị, việc mở rộng thắng lợi quân sự thành thắng lợi chính trị và phải củng

cố thắng lợi đó.

Những khi đánh ra Bắc Hà, tình hình cũng gần giống như thế trong một số

trường hợp.

Tư tưởng quân sự của Nguyễn Huệ thuộc hệ thống tư tưởng quân sự thời cổ

phương Đông, chủ yếu là Việt Nam và Trung Quốc, nhưng ông vận dụng có nhiều

độc đáo và sáng tạo.

Tính tích cực, cơ động và linh hoạt trong nghệ thuật quân sự của ông tương đối

cao.

Ông là một người tướng bách chiến bách thắng. Trảỉ hơn 20 năm chiến đấu liên

tục, Nguyễn Huệ đã đánh hàng trăm trận và đánh đâu thắng đấy. Càng đánh càng

thắng lớn. Càng về cuốt đời chiến đấu của ông, thắng lợi càng huy hoàng, chiến

công càng hiển hách.

Thật cũng là một người tướng hiếm có trong lịch sử.