Sử dụng phương pháp Grap dạy bài tổng kết chương trong dạy học sinh tế bào ( sinh học 10 )

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 2(46) Tập 2/N¨m 2008

36

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP GRAP DẠY BÀI TỔNG KẾT CHƯƠNG

TRONG DẠY HỌC SINH HỌC TẾ BÀO (SINH HỌC 10)

Nguyễn Phúc Chỉnh - Ngô Thị Thuý Ngân (Trường ĐH Sư phạm- ĐH Thái Nguyên)

1. Đặt vấn đề

Hiện nay ngành giáo dục đang tiến hành đổi mới chương trình và sách giáo khoa các

môn học ở trường phổ thông. Việc tìm tòi những phương pháp dạy học có tiềm năng nâng cao

chất lượng dạy học là một việc làm cần thiết. Phương pháp grap đã được áp dụng trong dạy học

nhiều môn học, với những ưu điểm của phương pháp này có thể vận dụng để nâng cao chất

lượng các bài tổng kết chương trong chương trình sinh học tế bào (sinh học 10).

2. Phương pháp grap trong dạy học

Theo từ điển Anh - Việt, grap (grap) có nghĩa là đồ thị - biểu đồ gồm có một đường hoặc

nhiều đường biểu diễn sự biến thiên của các đại lượng. Nhưng từ grap trong lý thuyết grap lại bắt

nguồn từ từ “graphic” có nghĩa tạo ra một hình ảnh rõ ràng, chi tiết, sinh động trong tư duy.

Phương pháp grap trong dạy học là phương pháp tổ chức rèn luyện tạo ra những sơ đồ

học tập trong tư duy của học sinh (trong não của học sinh). Trên cơ sở đó hình thành một phong

cách tư duy khoa học mang tính hệ thống.

Phương pháp grap và phương pháp sơ đồ hoá có chung một nội hàm. Tuy nhiên, giữa

phương pháp grap và phương pháp sơ đồ hoá có một điểm khác biệt, đó là phương pháp grap

nhấn mạnh hơn tới khía cạnh tư duy của con người.

Trong dạy học, có hai loại grap là grap nội dung và grap hoạt động. Grap nội dung là

grap phản ánh một cách khái quát, trực quan cấu trúc lôgic phát triển bên trong của một tài liệu.

Grap nội dung là tập hợp những yếu tố thành phần của một nội dung trí dục và mối liên hệ bên

trong giữa chúng với nhau, đồng thời diễn tả cấu trúc lôgíc của nội dung dạy học bằng một ngôn

ngữ trực quan, khái quát và súc tích.

Grap hoạt động là grap mô tả trình tự các hoạt động sư phạm theo lôgic hoạt động

nhận thức nhằm tối ưu hoá bài học. Grap hoạt động là mặt phương pháp của bài học, nó

được xây dựng trên cơ sở của grap nội dung kết hợp với các thao tác sư phạm của thày và

hoạt động học tập của trò, bao gồm cả việc sử dụng các phương pháp, biện pháp và

phương tiện dạy học. Grap hoạt động là một dạng algorit hoá hoạt động dạy học theo con

đường tối ưu.

3. Sử dụng phương pháp grap trong dạy học sinh học tế bào (Sinh học 10)

Phần sinh học tế bào (SH 10) có 4 chương. Dựa vào cách thức xây dựng grap có hướng,

chúng tôi thiết lập grap tổng kết chương theo chủ đề. Với nguyên tắc cơ bản là: Đỉnh diễn tả các

khái niệm trong chương, cung diễn tả kiến thức về quan hệ giữa cấu trúc và chức năng của các

thành phần tế bào; kiến thức về các quá trình sinh học diễn ra ở cấp độ tế bào. Grap tổng kết

chương là sơ đồ phản ánh trực quan tập hợp các khái niệm, mối quan hệ giữa các khái niệm đó

và cả lôgic phát triển của chúng. Algôrit của việc lập grap tổng kết chương trong chủ đề Sinh

học tế bào gồm các bước như sau:

Bước 1: Tổ chức các đỉnh. Chọn các khái niệm (cần và đủ) ; đặt chúng trên mặt phẳng.