Sử dụng phương pháp đóng vai vào dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN XUÂN HẢO

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI VÀO DẠY HỌC

HỌC PHẦN: “CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG, AN NINH”

Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH -

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN XUÂN HẢO

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI VÀO DẠY HỌC

HỌC PHẦN: “CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG, AN NINH”

Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH -

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Ngành: LL&PPDH bộ môn Lý luận Chính trị

Mã số: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng

dẫn khoa học của TS. Nguyễn Thị Hường trường Đại học Sư phạm - Đại học

Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực

và chưa từng ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác và thông tin trích dẫn

trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Xuân Hảo

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo

đang công tác tại trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, Khoa Giáo dục Chính

trị đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn em trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Đặc biệt em xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Thị Hường người đã trực

tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tận tình và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt

quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, lãnh đạo Phòng, Khoa và tập thể

đội ngũ giảng viên trong Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học

Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập

và triển khai đề tài. Cảm ơn gia đình và tập thể lớp Cao học K26 đã gắn bó, động

viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Xuân Hảo

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN..................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ.............................................................viii

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài.......................................................................3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ......................................................................3

4. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu của đề tài .................................3

5. Giả thuyết nghiên cứu......................................................................................4

6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài.................................................................4

7. Những đóng góp mới của đề tài ......................................................................4

8. Kết cấu của đề tài.............................................................................................5

NỘI DUNG.........................................................................................................6

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP

ĐÓNG VAI VÀO DẠY HỌC HỌC PHẦN: “CÔNG TÁC QUỐC

PHÒNG, AN NINH” Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC

PHÒNG VÀ AN NINH .............................................................................6

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề...........................................................................6

1.1.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài......................................................6

1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ......................................................8

1.2. Những vấn đề lý luận chung về phương pháp đóng vai trong tổ chức

dạy học.......................................................................................................12

1.2.1. Quan niệm về phương pháp dạy học và phương pháp đóng vai trong

dạy học.......................................................................................................12

1.2.2. Ưu, nhược điểm của phương pháp đóng vai trong dạy học ....................18

1.2.3. Sự cần thiết sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học học phần:

“Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và

an ninh hiện nay.........................................................................................22

iv

Chương 2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI

TRONG DẠY HỌC HỌC PHẦN: “CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG,

AN NINH” Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN

NINH - ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ......................................................30

2.1. Khái quát về Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái

Nguyên.......................................................................................................30

2.2. Những kết quả đạt được trong sử dụng phương pháp đóng vai vào dạy

học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục

quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên.........................................34

2.3. Những hạn chế của việc sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học

học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc

phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên .................................................45

2.4. Nguyên nhân của những kết quả đạt được và hạn chế trong sử dụng phương

pháp đóng vai vào dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh” ở

Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên ..............48

2.4.1. Nguyên nhân của những kết quả đạt được trong sử dụng phương pháp

đóng vai vào dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh” ở

Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên .......48

2.4.2. Nguyên nhân của những hạn chế trong sử dụng phương pháp đóng vai

vào dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm

Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên.........................49

2.5. Sự cần thiết của đổi mới sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học

học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc

phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên .................................................50

2.5.1. Đổi mới việc sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học học phần:

“Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và

an ninh - Đại học Thái Nguyên xuất phát từ cấu trúc chương trình môn

học..............................................................................................................50

2.5.2. Đổi mới việc sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học học phần:

“Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và

an ninh - Đại học Thái Nguyên nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả

dạy học.......................................................................................................52

v

2.5.3. Đổi mới việc sử dụng phương pháp đóng vai trong dạy học học phần:

“Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và

an ninh - Đại học Thái Nguyên góp phần nâng cao năng lực giảng viên

và sinh viên trong quá trình dạy học .........................................................54

Chương 3. BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP

ĐÓNG VAI VÀO DẠY HỌC HỌC PHẦN: “CÔNG TÁC QUỐC PHÒNG, AN

NINH” Ở TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI

HỌC THÁI NGUYÊN..................................................................................58

3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phương

pháp đóng vai vào dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh”

ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên....58

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khách quan......................................................58

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..........................................................59

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả .........................................60

3.2. Biện pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp đóng vai

vào dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm

Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên.........................62

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giảng viên và sinh viên về vai trò của phương

pháp đóng vai trong dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh”

ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên....62

3.2.2. Xây dựng quy trình dạy học đóng vai ở Trung tâm Giáo dục quốc

phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên theo định hướng năng lực .......63

3.2.3. Kết hợp linh hoạt các phương pháp dạy học nhằm nâng cao hiệu quả

vận dụng phương pháp đóng vai vào tổ chức dạy học học phần: “Công

tác quốc phòng, an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh

- Đại học Thái Nguyên ..............................................................................66

3.2.4. Đổi mới hoạt động kiểm tra, đánh giá nhằm phát huy tính tích cực,

sáng tạo của người học trong học tập học phần: “Công tác quốc phòng,

an ninh” ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái

Nguyên.......................................................................................................69

vi

3.2.5. Đảm bảo những điều kiện vật chất trong quá trình vận dụng phương

pháp đóng vai vào dạy học học phần: “Công tác quốc phòng, an ninh”

ở Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên....72

3.3. Thực nghiệm sư phạm...............................................................................73

3.3.1. Mục đích, nguyên tắc, nội dung, phương pháp và quy trình thực nghiệm....73

3.3.2. Tiêu chí và cách đánh giá kết quả thực nghiệm ......................................74

3.3.3. Giả thuyết thực nghiệm ...........................................................................75

3.3.4. Thời gian, địa điểm, đối tượng thực nghiệm và đối chúng .....................75

3.4. Quy trình thực hiện....................................................................................75

3.4.1. Thiết kế bài thực nghiệm số 1 .................................................................75

3.4.2. Thiết kế bài thực nghiệm số 2 .................................................................81

Kết luận chương 3..............................................................................................91

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................93

1. Kết luận..........................................................................................................93

2. Khuyến nghị...................................................................................................94

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................95

PHỤ LỤC

vii

CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

STT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

1 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo

2 GDQP Giáo dục quốc phòng

3 GDQP - AN Giáo dục quốc phòng - an ninh

4 GDQP&AN - ĐHTN Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học

Thái Nguyên

5 GV Giảng viên

6 PPDH Phương pháp dạy học

7 PPĐV Phương pháp đóng vai

8 SV Sinh viên

9 THPT Trung học phổ thông

10 XHCN Xã hội chủ nghĩa

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Bảng:

Bảng 2.1. Nhận thức của sinh viên về vai trò của việc sử dụng phương

pháp đóng vai vào dạy học các học phần Công tác quốc phòng,

an ninh ...........................................................................................35

Bảng 2.2. Nhận thức của sinh viên về mục tiêu sử dụng phương pháp

đóng vai vào dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh....36

Bảng 2.3. Mức độ tham gia của sinh viên trong quá trình sử dụng phương

pháp đóng vai ở học phần Công tác quốc phòng, an ninh ................ 38

Bảng 2.4. Mức độ yêu thích của sinh viên và ý kiến về hiệu quả của quá

trình tổ chức các hoạt động đóng vai.................................................. 38

Bảng 2.5. Nhận thức của giảng viên về tầm quan trọng của sử dụng

phương pháp đóng vai vào dạy học tại Trung tâm GDQP&AN

- ĐHTN..........................................................................................39

Bảng 2.6. Đánh giá của giảng viên về hiệu quả tổ chức sử dụng phương

pháp đóng vai trong dạy học tại Trung GDQP&AN - ĐHTN......40

Bảng 2.7. Đánh giá của giảng viên về thái độ của sinh viên trong giờ học

sử dụng phương pháp đóng vai đối với học phần Công tác quốc

phòng, an ninh ...............................................................................40

Bảng 2.8. Những ưu điểm của tổ chức sử dụng phương pháp đóng vai vào

dạy học học phần Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm của

các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp đóng

vai tại Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN............................................... 42

Bảng 2.10. Đánh giá của Ban Giám đốc và các phòng ban chức năng về

tầm quan trọng sử dụng phương pháp đóng vai vào dạy học tại

Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN...................................................43

Bảng 2.11. Đánh giá của Ban giám đốc và các phòng ban chức năng về

hiệu quả tổ chức phương pháp đóng vai vào dạy học ở Trung

tâm GDQP&AN - ĐHTN..............................................................44

ix

Bảng 3.1: Kết quả kiểm tra 1 tiết của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng

tại Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN (Sinh viên ĐHKTCN).........86

Bảng 3.2: Kết quả kiểm tra 1 tiết của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng

tại Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN (Sinh viên ĐHKTCN).........88

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1: Kết quả kiểm tra 1 tiết của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng

tại Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN (Sinh viên ĐHKTCN).........87

Biểu đồ 3.2: Kết quả kiểm tra 1 tiết của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng

tại Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN (Sinh viên ĐHKTCN).........89

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thế giới đương đại đã và đang có những biến đổi mạnh mẽ nhờ tác động

nhiều chiều của kỉ nguyên công nghệ và cuộc cách mạng 4.0. Cùng với nhiều

quốc gia trên thế giới, kỉ nguyên số mang đến cho Việt Nam những cơ hội và

đồng thời là cả những thách thức. Điều đó cho thấy, trong xu thế hội nhập và

phát triển, tri thức được xem là yếu tố cơ bản và là sức mạnh để Việt Nam vươn

tầm và khẳng định vị thế. Nhận thức được thời cơ và vận hội, Đảng và Nhà nước

ta chủ trương đẩy mạnh, đổi mới giáo dục đào tạo, thực sự coi “Giáo dục, đào

tạo là quốc sách hàng đầu” đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển. Giáo

dục vừa là điều kiện tiên quyết góp phần phát triển kinh tế vừa góp phần ổn định

chính trị xã hội đồng thời nâng cao chỉ số phát triển con người.

Cùng với các lĩnh vực giáo dục khác, GDQP - AN là một nội dung quan

trọng trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, là chủ

trương lớn của Đảng, Nhà nước trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Đại hội

Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: “Tăng cường Quốc phòng, an ninh

là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của Đảng, Nhà nước và toàn dân”. Quan

niệm của Đảng về xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân trong

giai đoạn hiện nay đã có nhiều đổi mới. Điều này thể hiện rõ ở việc đẩy mạnh

và tăng cường bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho mọi đối tượng,

làm cho mọi người dân trong xã hội thấy được những thách thức, tác động

trực tiếp đến lĩnh vực quốc phòng, an ninh; thấy được trách nhiệm của bản

thân trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, giữ vững thế trận an ninh nhân

dân, bảo vệ Tổ quốc XHCN trong điều kiện mới.

Mục tiêu của Quốc phòng và an ninh là giáo dục cho công dân lòng yêu

nước, yêu Chủ nghĩa xã hội, niềm tự hào và sự trân trọng đối với truyền thống

của dân tộc, trang bị cho họ những kiến thức cơ bản về quốc phòng, an ninh và

những kỹ năng quân sự cần thiết, để cho công dân Việt Nam nhận thức đầy đủ

2

hơn quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,

góp phần nâng cao chất lượng toàn diện nguồn lực con người.

Giáo dục quốc phòng và an ninh cho học sinh, sinh viên là một trong những

nội dung của chiến lược đào tạo con người, nhằm đào tạo ra những con người mới

có đủ trình độ năng lực để thực hiện tốt hai nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Việt Nam XHCN. Chính vì vậy ngày 28/4/1981 Ban Bí thư Trung ương Đảng đã

ra Chỉ thị 107-CT/TW về “Tăng cường công tác giáo dục quốc phòng nhân dân,

chuẩn bị cho thể hệ trẻ sẵn sàng làm nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc”.

Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN hiện nay đang đảm nhiệm nhiệm vụ giáo

dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên các trường đại học và cao đẳng thuộc

Đại học Thái Nguyên. Nhận thức đúng tầm quan trọng của việc tổ chức, quản lý,

giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Giáo dục quốc phòng - an ninh

nói chung, nâng cao chất lượng giảng dạy cho sinh viên học tại Trung tâm

GDQP&AN - ĐHTN nói riêng. Những năm qua Trung tâm GDQP&AN - ĐHTN

đã có nhiều biện pháp nhằm nâng cao chất lượng trong công tác giảng dạy và quản

lý nhờ đó mà chất lượng dạy học ở Trung tâm đã có nhiều tiến bộ trên một số mặt.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đã đạt được thì vẫn còn một số hạn chế

nhất định cần phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ cả về nội dung, hình thức tổ chức và

đặc biệt là phương pháp dạy học.

Đóng vai là phương pháp tổ chức cho người học thực hành, “làm thử” một

số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là phương pháp nhằm

giúp người học nâng cao nhận thức, năng lực của bản thân qua thực hiện vai diễn

hoặc quan sát cách xử lý tình huống của người khác. Việc “diễn” không phải là

phần chính của phương pháp này mà điều quan trọng là sự thảo luận sau phần

diễn ấy. Với đặc thù kiến thức và yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực mà

môn học Giáo dục quốc phòng - an ninh sẽ hình thành ở người học thì phương

pháp đóng vai là một trong những phương pháp thích hợp và phát huy tốt hiệu

quả giáo dục.

Trong thực tế, phương pháp đóng vai đã được áp dụng khá phổ biến trong

các nhà trường THPT và đạt được những thành quả nhất định. Tuy nhiên, trong