Sử dụng phương pháp đóng vai vào dạy học môn giáo dục công dân lớp 10 ở một số trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

MAI HẰNG GIANG

SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP ĐÓNG VAI

VÀO DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10

Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

MAI HẰNG GIANG

SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP ĐÓNG VAI

VÀO DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10

Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

Ngành: LL & PPDH bộ môn Lý luận Chính trị

Mã số: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THU HẠNH

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Sử dụng phương pháp đóng vai vào dạy

học môn Giáo dục công dân lớp 10 ở một số trường Trung học phổ thông

trên địa bàn thành phố Thái Nguyên” là do chính bản thân tôi đã thực hiện.

Các kết quả, số liệu trong luận văn là trung thực. Nếu sai tôi xin hoàn toàn

chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020

Tác giả đề tài

MAI HẰNG GIANG

ii

LỜI CẢM ƠN

Tr c ti n m xin tr n trọn cảm n c c t y cô i o oa i o c

c n trị - Tr n Đ i ọc S p m T i N uy n đã n c n y v truy n

đ t n n tri t c qu u tron suốt n n năm qua đ m o n t n tốt

a ọc c a m n

Đ c iệt m xin trân trọn cảm n cô i o TS. Nguyễn Thu Hạnh đã

n iệt t n t m uyết truy n i c o m n n m c tri t c i n t ôn oa

ọc đ y đ đồn t i đã n n t n n i un p n p p n i n c u

đ uận văn đ c o n t iện n

Em c n xin đ c i i cảm n s u sắc t i an i m iệu tr n

T PT T i N uy n t i ia đ n n đồn n iệp đã đ n vi n i p đ

t o đi u iện đ m c t o n t n a ọc v o n t t uận văn n y

Thái Nguyên, n 20 tháng 9 năm 2020

Học viên

Mai Hằng Giang

iii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ SƠ ĐỒ..........................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đ tài........................................................................................... 1

2. M c đ c v nhiệm v nghiên c u c a đ tài ............................................... 4

3 Đối t ng và ph m vi nghiên c u................................................................. 4

4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 5

5 P n p p n i n c u c a đ tài .............................................................. 5

6 Ý n ĩa t ực tiễn v đ n p c a đ tài...................................................... 6

7. Kết c u c a đ tài .......................................................................................... 7

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC SỬ DỤNG PHƢƠNG

PHÁP ĐÓNG VAI TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG

DÂN LỚP 10 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ......................... 8

1.1. Tổng quan nghiên c u v n đ .................................................................... 8

1.1.1. Nh ng công trình nghiên c u n c ngoài v s d n p n p p

đ n vai tron y học...................................................................................... 8

1.1.2. Nh ng công trình nghiên c u tron n c v PPĐV v s d ng

PPĐV tron y học môn GDCD................................................................... 10

1.1.3. Nh ng giá trị c a các công trình nghiên c u i n quan đến đ tài

và nh ng v n đ luận văn tiếp t c làm sáng tỏ ............................................... 14

1.2. M t số khái niệm công c ........................................................................ 16

1.2.1. Khái niệm p n p p p n p p đ n vai tron y học........... 16

1.2.2. Khái niệm p n p p đ n vai v u n c đi m trong PPĐV...... 17

iv

1.3. S d n p n p p đ n vai tron y học môn Giáo d c công

dân l p 10 ở tr ng THPT.............................................................................. 25

1 3 1 C n tr n i o c công dân l p 10............................................... 25

1 3 2 Ưu t ế c a việc s d n p n p p đ n vai tron y học môn

Giáo d c công dân l p 10 ............................................................................... 34

1.3.3. M c tiêu s d n PPĐV tron y học c n tr n i o c

công dân l p 10 ............................................................................................... 37

1.3.4. N i dung s d n PPĐV tron y học môn Giáo d c công dân

l p 10 ở tr ng THPT..................................................................................... 39

1.3.5. Hình th c s d n PPĐV tron y học môn Giáo d c công dân

l p 10 ở tr ng THPT..................................................................................... 41

Kết luận c n 1 ........................................................................................... 44

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VÀ QUY TRÌNH SỬ DỤNG PHƢƠNG

PHÁP ĐÓNG VAI TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG

DÂN LỚP 10 Ở MỘT SỐ TRƢỜNG THPT TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN................................................................... 45

2.1. Thực tr ng c a việc s d ng p n p p đ n vai trong d y

học môn GDCD l p 10 ở m t số tr n T PT tr n địa bàn thành phố

Thái Nguyên................................................................................................... 45

2 1 1 K i qu t đ c đi m tình hình chung c a c c tr n T PT tr n địa

bàn thành phố Thái Nguyên ............................................................................ 45

2.1.2. S d n p n p p đ n vai tron y học môn GDCD l p 10

ở m t số tr ng THPT tr n địa bàn thành phố Thái Nguyên ......................... 48

2 2 Đ xu t quy trình thực hiện việc s d n PPĐV tron y học ph n

“Côn n v i đ o đ c” môn DCD p 10 ở m t số tr ng THPT trên

địa bàn thành phố Thái Nguyên. ..................................................................... 56

2.2.1. Các nguyên tắc xây dựng quy trình ...................................................... 56

2.2.2. Quy trình thiết kế .................................................................................. 61

Kết luận c n 2 ........................................................................................... 70

v

Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO

HIỆU QUẢ VIỆC SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐÓNG VAI TRONG

DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 Ở MỘT SỐ

TRƯỜNG THPT TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN.......... 72

3.1. Thực nghiệm s p m.............................................................................. 72

3.1.1. Kế ho ch thực nghiệm .......................................................................... 72

3.1.2. N i dung thực nghiệm........................................................................... 74

3.1.3. Kết quả thực nghiệm s p m .............................................................. 77

3.2. M t số giải pháp nhằm nâng cao ch t ng c a việc s d n p n

p p đ n vai tron y học ph n “Côn n v i đ o đ c” môn DCD p

10 ở m t số tr ng T PT tr n địa bàn thành phố Thái Nguyên ....................... 86

3 2 1 Đối v i đ i n i o vi n...................................................................... 86

3 2 2 Đối v i học sinh .................................................................................... 87

3 2 3 Đối v i n tr ng................................................................................ 88

Kết luận c n 3 ........................................................................................... 89

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 93

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CNXH : C n ĩa xã i

ĐC : Đối c n

GDCD : i o c côn n

GV : Giáo viên

HS : Học sinh

Nxb : Nhà xu t bản

PPDH : P n p p y ọc

PPĐV : P n p p đ n vai

SL : Số n

THPT : Trun ọc p ổ t ông

TN : T ực n iệm

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1: Nhận th c c a giáo viên v sự c n thiết khi s d n PPĐV

trong d y học môn GDCD l p 10 ................................................ 48

Bảng 2.2: Đ n i c a giáo viên v m c đ s d n PPĐV và các

PPDH khác trong d y học GDCD l p 10..................................... 49

Bảng 2.3: Đ n i c a giáo viên v m c đ c s d n PPĐV trong d y

học môn GDCD l p 10 ................................................................ 50

ản 2 4: M c đ t c cực c a ọc sin đối v i môn DCD khi giáo viên

s n PPĐV tron y học ph n “Côn n v đ o đ c” ............51

ản 2 5: M c đ n t ọc tập môn DCD c a ọc sin khi giáo

vi n s n PPĐV v o y ọc ph n “Côn n v i đ o đ c” .....54

ản 3 1: Đi m i m tra môn DCD i a p t ực n iệm v p đối

c n ở tr n T PT T i N uy n T PT L n N ọc

Quyến tr c t ực n iệm ........................................................... 78

Bảng 3.2: M c đ h ng thú học tập c a học sin đối v i môn GDCD

sau tiết d y thực nghiệm bằn PPĐV........................................... 79

Bảng 3.3: T i đ học tập c a học sin đối v i gi học s d n PPĐV....... 80

Bảng 3.4: Kết quả ki m tra 1 tiết môn GDCD ở tr ng THPT Thái

N uy n T PT L n N ọc Quyến sau thực nghiệm............... 83

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Bi u đồ 3.1: Kết quả ki m tra 1 tiết môn GDCD ở tr ng THPT Thái

N uy n T PT L n N ọc Quyến sau thực nghiệm............. 84

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giáo d c đ o t o đ c xem là chính sách, biện pháp quan trọng hàng

đ u đ phát tri n ở nhi u quốc gia trên thế gi i và Việt Nam không phải là

ngo i lệ. Đ phát tri n giáo d c, m t trong nh ng biện p p đan đ c đ t ra

cho chúng ta là phải đổi m i giáo d c m tr c hết đổi m i v p n

pháp d y học. Nghị quyết số 29 c a Ban Ch p hành Trun n Đảng khóa

XI v đổi m i căn ản và toàn diện giáo d c đã n u rõ: “Tiếp tục đổi mới

mạnh mẽ phươn pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích

cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năn của n ười học; khắc

phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ má móc” [15; tr.4].

Tron c n tr n i o c phổ thông, GDCD là môn học gi vai trò ch

đ o trong việc giúp học sinh hình thành, phát tri n ý th c và hành vi c a n i

công dân. Thông qua các bài học v lối sốn đ o đ c, pháp luật, kinh tế, môn

GDCD góp ph n bồi ng cho học sinh nh ng phẩm ch t ch yếu v năn ực

cốt lõi c a n i côn n đ c biệt là tình cảm, ni m tin, nhận th c, cách ng x

phù h p v i chuẩn mực đ o đ c v quy định c a pháp luật c ĩ năn sống và

bản ĩn đ học tập, làm việc và sẵn sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự

nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và h i nhập quốc tế [7; tr.2]. C t n i môn

DCD đ n vai trò quan trọn tron việc i o c t c v n vi c a n i

côn n c o S ôn c ỉ tran ị c o n i ọc n n tri t c đ o đ c m

đi u quan trọn r n uyện c o S t i qu n ỹ năn t ực iện n vi iao

tiếp n x p ù p v i c uẩn mực đ o đ c c a xã i

Việc đổi m i p n p p y ọc môn DCD tron n n năm qua ở

c c tr n T PT n i c un các tr n T PT tr n địa n t n p ố Thái

N uy n n i ri n c o t y m c ù đã c n i u cố ắn tron đổi m i c c y

c c ọc n n ết quả đ t đ c c a t n x n v i y u c u đòi ỏi c a t ực

tiễn Đ c iệt c n tr n DCD p 10 v i n n tri t c tr u t n v

mang tính khái quát hóa cao c a đ c V quan t m t ỏa đ n ằn việc đổi

m i p n p p n t c tổ c c y ọc c o p ù p

2

Đối v i p n n V y môn DCD ở các tr n T PT tr n địa n

Thái Nguyên, PPĐV tuy ôn còn xa ù đã đ c n i u V vận n n n

t n oa ọc v iệu quả c a cao N n t n uốn đ a ra đ S sắm vai còn

đ n điệu c a tập trun v o m c ti u i ọc n t m c ti u p t tri n ỹ

năn i o c t i đ c o S T o đ n ởi ọc tập v t n t c cực c a

S tron việc t m tòi n i n c u ảo n iệm đ iải quyết v n đ m t c c

s n t o c a đ c p t uy ở m c đ cao. Việc tìm iếm c c t c tổ c c y

ọc đ t u t S t c cực iải quyết v n đ t o PPĐV đảm ảo t n p ù p

v i m c đ c y u c u n i un i ọc v n đến r n uyện p t tri n năn

ực n i ọc đan y u c u đ t ra tron đổi m i p n p p y ọc DCD

p 10 ở các tr n T PT tr n địa n t n p ố T i N uy n iện nay

Trên thực tế, việc thực hiện đổi m i PPDH hiện nay có vai trò hết s c

quan trọn đối v i ho t đ ng d y và học ở n c ta Đ c biệt đối v i môn GDCD

ở c c tr ng THPT, muốn n n cao đ c ch t ng d y và học môn học này,

tr c hết giáo viên c n phải ch đ ng trong việc đổi m i, lựa chọn các PPDH

tích cực, hiệu quả i i đ c ở n i học sự h ng thú, nhu c u khám phá và

mong muốn chiếm ĩn đ c tri th c c a môn học, biến nó thành tri th c, kỹ

năn c a bản thân mình. Vận d n đ c n tron đ i sống thực tiễn.

M t trong nh ng PPDH tích cực hiện nay đ c giáo viên d y môn

GDCD s d n đ PPĐV đ kết h p v i c c PPD c n t uyết trình,

đ m t o i, nêu v n đ , d y học tình huống, thảo luận nhóm... S d ng PPDH

này, gi học trở n n sin đ ng, học sin c đi u kiện suy n ĩ s u sắc v m t

v n đ bằng cách tập trung vào m t sự kiện c th m n i học v a thực hiện

ho c quan sát. Tuy nhiên, không phải n i dung nào c a c n tr n môn

DCD i o vi n c n c t thực hiện PPĐV C n ôn p ải giáo viên nào

c n có th s d ng tốt p n p p n y tron y học môn GDCD cho học

sinh phổ thông. Bởi, khi s d n PPĐV i o vi n p ải có kinh nghiệm tổ ch c,

học sinh c n phải m nh d n, tình huốn đ a ra đ học sin đ n vai p ải phù

h p v i kiến th c c a bài học v năng lực “ iễn” c a học sinh. Chính nh ng khó

ăn n y iến i o vi n t ng ng i và r t ít s d n PPĐV đ d y học môn

3

GDCD ở c c tr ng THPT hiện nay.Việc giáo viên s d n PPĐV tron y

học môn DCD tron c c tr n T PT tr n địa bàn thành phố Thái Nguyên l i

càng h n chế Đối v i c c tr n T PT tr n địa bàn thành phố T i N uy n đổi

m i PPDH môn GDCD trong nh n năm qua c o t y, m c ù đã c n i u cố

gắn tron t ay đổi cách d y và học c a cả giáo viên l n học sin n n ết quả đ t

đ c c a môn học v n c a đ p n đ c yêu c u đòi ỏi thực tế c a xã h i.

Nhi u giáo viên c a c c tr ng c n đã s d ng các PPDH tích cực trong d y học

môn DCD đ nhằm nâng cao ch t ng c a môn học. Song, trên thực tế nh ng

PPDH m i, tích cực mà giáo viên s d ng v n c a n i u ch yếu p n p p

nêu v n đ p n p p t ảo luận nhóm kết h p v i các PPDH truy n thốn n

thuyết tr n đ m t o i... Cho nên, học sinh c a c c tr n T PT tr n địa bàn thành

phố Thái Nguyên v n c a t ật coi trọn v t c t đối v i môn học GDCD, v n

xem môn học n môn p , không m y đ u t t i ian đ học tập.

Do vậy, giáo viên d y môn GDCD ở c c tr n T PT tr n địa bàn thành

phố Thái Nguyên ngoài nh n PPD đã s d ng, ở m t số n i dung c a c n

trình GDCD l p 10, 11, 12 nên kết h p v i thiết kế bài giản i hình th c nh ng

v n đ , nh ng tình huống giả định, giúp học sinh tập trung vào m t sự kiện, m t

v n đ c th nhằm phát huy tính sáng t o và phát tri n năn ực c a n i học. Gi

học sẽ trở n n sin đ ng và h p d n cuốn t đối v i cả n i học l n n i d y.

T thực tiễn d y học, cùng v i việc tham khảo ở đồng nghiệp v ch t

ng học tập môn GDCD c a học sinh các tr n T PT tr n địa n t n

p ố Thái Nguyên, tôi nhận th y việc s d ng PPĐV trong d y học môn

GDCD l p 10 là hoàn toàn phù h p v i n i dung kiến th c môn học, phù h p

v i m c tiêu giáo d c hiện nay Đ c biệt v i đối t ng học sinh ở các tr ng

THPT Thái Nguyên, T PT L n N ọc Quyến, THPT Chuyên Thái Nguyên

c c m c tr n đ nhận th c t n đối tốt so v i m t bằng chung c a học

sin tr n địa bàn tỉnh. Việc luận giải, khảo sát và thực nghiệm d y học theo

PPĐV không chỉ c n ĩa uận m còn c n ĩa t ực tiễn góp ph n vào

việc đổi m i PPDH phát tri n năn ực, phẩm ch t c a học sinh.

4

Xu t phát t nh ng lý do trên, tôi lựa chọn đ tài “Sử dụng phương

pháp đóng vai vào dạy học môn GDCD lớp 10 ở một số trường THPT trên

địa bàn thành phố Thái Nguyên” m đ tài luận văn th c sĩ c a mình.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục đích nghiên cứu

Tr n c sở lý luận và nhận diện m t số v n đ đ t ra t thực tr ng d y

học môn DCD c n tr n p 10 ở tr ng THPT tr n địa bàn thành phố

Thái Nguyên, luận văn đ xu t quy tr n v đi u kiện s d n p n p p

đ n vai nhằm nâng cao ch t ng d y học môn DCD c n tr n p

10 t o ng phát huy năn ực vận d ng kiến th c vào thực tiễn c a HS.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Làm rõ c sở lý luận c a việc s d ng PPĐV trong d y học môn GDCD

l p 10 ở tr ng THPT.

- Đ n giá thực tr n v đ xu t quy trình s d ng PPĐV trong d y học

môn GDCD l p 10 ở m t số tr ng THPT tr n địa bàn thành phố Thái Nguyên.

- Tiến hành thực nghiệm v đ ra m t số giải pháp nhằm s d ng có hiệu

quả PPĐV trong d y môn GDCD l p 10 ở m t số tr ng THPT tr n địa bàn

thành phố Thái Nguyên.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Nghiên c u thực tr n v đ xu t quy trình s d ng PPĐV trong d y học

GDCD l p 10 ở m t số tr ng THPT tr n địa bàn thành phố Thái Nguyên.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Trong ph m vi c a đ tài luận văn t c sĩ n y c n tôi c ỉ gi i h n

nghiên c u việc s d ng PPĐV trong d y học môn GDCD l p 10 ph n “Côn

dân v i đ o đ c” ở ba tr ng: THPT Thái Nguyên, T PT L n N ọc

Quyến, THPT Chuyên Thái Nguyên.