Rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh qua dạy học giải toán hình học tọa độ oxy

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA TOÁN

----------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

TÊN ĐỀ TÀI:

RÈN LUYỆN VÀ PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO

CHO HỌC SINH QUA DẠY HỌC GIẢI TOÁN HÌNH

HỌC TỌA ĐỘ OXY

Giáo viên hướng dẫn: Thạc sĩ NGÔ THỊ BÍCH THỦY

Sinh viên thực hiện: ĐINH THỊ BÍCH NGÂN

Đà Nẵng – 05/2017

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: ................................................................................ 1

II. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI:........................................................................... 2

III. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC:...................................................................... 2

IV. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:...................................................................... 2

V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:............................................................... 2

VI. BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI: ............................................................................. 3

VII. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI: ...................................................................... 3

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .............................................. 4

1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TƯ DUY ............................................4

1.1.1 Khái niệm: ........................................................................................4

1.1.2 Đặc điểm cơ bản của tư duy: ............................................................4

1.1.3 Quá trình của tư duy: ........................................................................5

1.2. KHÁI NIỆM TƯ DUY SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC TOÁN Ở

THPT:.................................................................................................................6

1.2.1. Tư duy sáng tạo là gì?......................................................................6

1.2.2. Các đặc trưng cơ bản của tư duy sáng tạo:......................................7

1.3. RÈN LUYỆN TƯ DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH TRONG MỐI

LIÊN HỆ VỚI CÁC LOẠI HÌNH TƯ DUY KHÁC:..................................... 15

1.3.1. Với tư duy biện chứng: .................................................................15

1.3.2. Với tư duy logic: ...........................................................................15

1.4. MỘT SỐ BIỂU HIỆN CỬ TƯ DUY SÁNG TẠO...................................15

1.5. VÀI NÉT ĐÁNH GIÁ VỀ TÌNH HÌNH RÈN LUYỆN VÀ PHÁT TRIỂN

TƯ DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH QUA DẠY HỌC TOÁN Ở PHỔ

THÔNG HIỆN NAY:...................................................................................... 16

CHƯƠNG 2: MÔN HÌNH HỌC TỌA ĐỘ OXY VỚI VIỆC RÈN LUYỆN VÀ

PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO................................................................... 17

2.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA MÔN HÌNH HỌC TỌA ĐỘ OXY: ............................17

2.2. NỘI DUNG CƠ BẢN HÌNH HỌC TỌA ĐỘ OXY Ở PHỔ THÔNG:....18

2.3. TIỀM NĂNG CỦA MÔN HÌNH HỌC TỌA ĐỘ ĐỐI VỚI VIỆC RÈN

LUYỆN VÀ PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO:.......................................19

CHƯƠNG 3: CÁC BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN VÀ PHÁT TRIỂN TƯ DUY

SÁNG TẠO CHO HỌC SINH QUA DẠY HỌC GIẢI TOÁN HÌNH HỌC

TỌA ĐỘ OXY .........................................................................................................20

3.1. MỘT SỐ CĂN CỨ ĐỂ ĐƯA RA CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:......20

3.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP CỤ THỂ:..............................................................20

3.2.1. Biện pháp 1:...................................................................................20

3.2.2. Biện pháp 2:...................................................................................24

3.2.3. Biện pháp 3:...................................................................................36

3.2.4. Biện pháp 4:...................................................................................40

3.2.5. Biện pháp 5:...................................................................................50

KẾT LUẬN..............................................................................................................56

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 57

Khóa luận tốt nghiệp

1

MỞ ĐẦU

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Chúng ta đang sống trong thế kỉ XXI, thế kỉ của sự phát triển của các ngành

khoa học công nghệ cao, thế kỉ của nền kinh tế tri thức. Trong bối cảnh đó, nhu cầu

của xã hội đòi hỏi ngành giáo dục đào tạo ra những con người mới có đầy đủ những

phẩm chất, năng lực phục vụ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc.

Toán học có nguồn gốc trong thực tiễn, khoa học về các cấu trúc tổng quát,

các quan hệ trừu tượng hóa từ các đối tượng của thực tế nên có điều kiện đi sâu vào

thực tế. Nó còn là môn thể thao của trí tuệ, giúp chúng ta nhiều trong việc rèn luyện

phương pháp giải quyết các vấn đề, rèn trí thông minh sáng tạo. Ngoài ra, nó còn

giúp chúng ta rèn luyện nhiều đức tính quý báu của con người lao động mới như:

cần cù và nhẫn nại, ý chí vượt khó, cẩn thận, chính xác, tính kỉ luật, tính sáng tạo và

bồi dưỡng óc thẩm mĩ…

Trong quá trình học Toán, rất nhiều học sinh còn bộc lộ những yếu kém về tư

duy sáng tạo: nhìn các đối tượng Toán học một cách rời rạc, chưa thấy được mối

liên hệ giữa các đối tượng toán học, không linh hoạt trong việc điều chỉnh hướng

suy nghĩ khi bắt gặp trở ngại, quen với kiểu suy nghĩ rập khuôn, áp dụng một cách

máy móc những kinh nghiệm đã có vào hoàn cảnh mới, điều kiện mới đã chứa đựng

những yếu tố thay đổi, học sinh chưa có tính độc đáo khi tìm lời giải bài toán. Từ đó

dẫn đến một hệ quả là nhiều học sinh gặp khó khăn khi giải toán. Do vậy, việc rèn

luyện và phát triển tư duy cho học sinh nói chung và tư duy sáng tạo cho học sinh

phổ thông qua dạy học Toán nói riêng là một yêu cầu cấp bách.

Thông qua dạy học môn Toán, cùng với tư duy lôgic và tư duy biện chứng, tư

duy sáng tạo góp phần tạo cơ sở trang bị cho học sinh những hiểu biết sâu sắc về

các kiến thức Toán học và nâng cao kết quả học tập. Mặt khác, Toán học phổ thông

nói chung và hình học tọa độ Oxy nói riêng luôn chứa đựng các yếu tố mới mẻ và

những cách giải sáng tạo, do đó môn Toán rất thuận lợi cho việc rèn luyện và phát

triển tư duy sáng tạo cho học sinh.

Khóa luận tốt nghiệp

2

Với xu hướng đổi mới phương pháp dạy học, dạy học theo năng lực, lấy học

sinh làm trung tâm, tôi quyết định chọn đề tài: “Rèn luyện và phát triển tư duy

sáng tạo cho học sinh qua dạy học giải toán Hình học tọa độ Oxy”

II. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI:

Nghiên cứu những vấn đề cơ bản của tư duy sáng tạo, phát hiện những tiềm

năng có thể rèn luyện tư duy sáng tạo trong môn Hình học tọa độ Oxy, từ đó đề xuất

những biện pháp cần thiết nhằm rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh

trung học phổ thông thông qua dạy học bài tập hình học tọa độ Oxy, góp phần nâng

cao chất lượng dạy học Toán.

III. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC:

Dạy Hình học tọa độ Oxy nếu được quan tâm, chú ý và coi trọng đúng mức:

“Rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh” dựa trên cơ sở kết hợp tư

duy logic và tư duy biện chứng cùng sự tôn trọng nội dung sách giáo khoa thì sẽ

góp phần nâng cao chất lượng dạy học toán.

IV. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:

Để đạt được mục đích trên, khóa luận có nhiệm vụ làm rõ một số vấn đề sau:

1. Vấn đề về tư duy, tư duy sáng tạo.

2. Phân tích nội dung chương trình Hình học 10 để phát hiện những tiềm năng

có thể rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh.

3. Đề xuất một số biện pháp cần thiết để thực hiện “Rèn luyện và phát triển tư

duy sáng tạo cho học sinh qua giải toán Hình học tọa độ Oxy”.

V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

- Nghiên cứu một số tài liệu, sách, báo tham khảo có liên quan đến tư duy sáng

tạo, năng lực tư duy sáng tạo, các phương pháp tư duy toán học, các phương pháp

phát triển năng lực tư duy toán học nhằm hiểu rõ bản chất của tư duy sáng tạo, cách

thức rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh.

- Nghiên cứu sách giáo khoa, sách bài tập, các tài liệu tham khảo về Hình học

tọa độ Oxy để tìm ra nhiều bài tập mang tính tư duy sáng tạo để rèn luyện cho học

sinh.

Khóa luận tốt nghiệp

3

- Tham khảo ý kiến của giáo viên đi trước, của học sinh về việc dạy và học

toán Hình học tọa độ Oxy; về phương pháp rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo

và kĩ năng vận dụng chúng vào giải các bài tập.

VI. BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

1.1. Một số vấn đề cơ bản của tư duy.

1.2. Khái niệm của tư duy sáng tạo trong dạy học Toán ở trường THPT.

1.3. Rèn luyện tư duy sáng tạo cho học sinh trong mối liên hệ với các loại hình

tư duy khác.

Chương 2: Môn hình học tọa độ Oxy với việc rèn luyện và phát triển tư duy sáng

tạo.

2.1. Đặc điểm của môn hình học tọa độ Oxy.

2.2. Nội dung cơ bản hình học tọa độ Oxy ở phổ thông.

2.3. Tiềm năng của môn hình học tọa độ Oxy đối với việc rèn luyện và phát

triển tư duy sáng tạo.

Chương 3: Các biện pháp rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh qua

dạy học giải toán hình học tọa độ Oxy

3.1. Một số căn cứ để đưa ra các biện pháp thực hiện.

3.2. Một số biện pháp cụ thể.

VII. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI:

- Về lý luận: Làm sáng tỏ nội dung “Rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo

cho học sinh” trong giải toán Hình học tọa độ Oxy.

- Về thực tiễn: Xây dựng và vận dụng một số biện pháp “Rèn luyện và phát

triển tư duy sáng tạo cho học sinh” trong dạy học Hình học tọa độ Oxy.

Với hai đóng góp nhỏ trên, hy vọng đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho

các giáo viên trẻ mới vào nghề khi phải thực hiện một nhiệm vụ cấp bách và cũng

rất khó khăn: “Rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh qua dạy học

môn Toán”.