Rèn luyện và phát triển các năng lực học tập lập trình cho học sinh thông qua việc dạy bài tập thực hành tin học lớp 11 trường phổ thông.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA TIN HỌC

----------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI:

RÈN LUYỆN VÀ PHÁT TRIỂN CÁC NĂNG LỰC

HỌC TẬP LẬP TRÌNH CHO HỌC SINH THÔNG

QUA VIỆC DẠY BÀI TẬP THỰC HÀNH TIN HỌC

LỚP 11 TRƢỜNG PHỔ THÔNG

Giáo viên hƣớng dẫn : Th.S. GVC. Lê Viết Chung

Sinh viên thực hiện : Lê Thị Thảo Nguyên

Lớp : 11SPT

Khóa : 2011 – 2015

Ngành : Sƣ phạm Tin học

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2015

i

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô giáo đã tận tình

hướng dẫn, giảng dạy em trong suốt quá trình học tập rèn luyện tại trường

Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng. Đặc biệt em xin chân thành cảm ơn

quý thầy cô giáo trong khoa Tin học – Trường Đại học Sư phạm – Đại học

Đà Nẵng đã tận tâm chỉ bảo, giúp đỡ em.

Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy Lê Viết Chung - giảng viên

khoa Tin học đã nhiệt tình hướng dẫn em thực hiện và hoàn thành đề tài khóa

luận tốt nghiệp.

Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, các em học sinh trường

THPT Phạm Phú Thứ thành phố Đà Nẵng đã giúp đỡ nhiệt tình và tạo điều

kiện thuận lợi cho em có thể hoàn thành khóa luận này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất.

Song do buổi đầu mới làm quen với công tác nghiên cứu khoa học nên không

thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Em rất mong nhận được sự góp ý,

bổ sung của quý thầy cô và các bạn sinh viên để khóa luận hoàn chỉnh hơn.

Em xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2015

Sinh viên

Lê Thị Thảo Nguyên

ii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN .....................................................................................................i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... v

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU......................................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ..........................................................................vii

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài:................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:.....................................................................2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: ................................................................2

4. Phƣơng pháp nghiên cứu. ..............................................................................3

5. Bố cục đề tài:..................................................................................................3

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI....................... 4

1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN........................................................................................4

1.1.1. Khái niệm năng lực................................................................................4

1.1.2. Phân loại Năng lực.................................................................................4

1.1.3. Một số biểu hiện các năng lực cho học sinh trung học phổ thông trong

quá trình giải các bài tập thực hành (lập trình Pascal) ....................................8

1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN.................................................................................19

1.2.1. Mục đích dạy học bài tập thực hành (lập trình Pascal) ở phổ thông...19

1.2.2. Nội dung bài tập thực hành (lập trình Pascal) ở phổ thông.................19

1.2.3. Đặc điểm và chức năng của bài tập thực hành (lập trình Pascal) ở phổ

thông và khả năng phát triển các năng lực học tập lập trình .........................21

1.3. KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 .........................................................................26

CHƢƠNG 2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN VÀ PHÁT TRIỂN CÁC

NĂNG LỰC HỌC TẬP LẬP TRÌNH CHO HỌC SINH.................................. 27

iii

2.1. ĐỊNH HƢỚNG TRONG VIỆC XÂY DỰNG CÁC BIỆN PHÁP ..........27

2.1.1. Xây dựng các biện pháp phải đảm bảo tính khoa học và tính thực tiễn.

.......................................................................................................................27

2.1.2. Xây dựng các biện pháp phải đảm bảo sự thống nhất giữa vai trò chủ

đạo của giáo viên với vai trò tự giác, tích cực và độc lập của học sinh. .......28

2.1.3. Xây dựng các biện pháp phải đảm bảo sự thống nhất giữa tính vừa sức

và yêu cầu phát triển......................................................................................30

2.1.4. Xây dựng các biện pháp phải đảm bảo sự thống nhất giữa đồng loạt và

phân hóa.........................................................................................................32

2.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN VÀ PHÁT TRIỂN. .....................33

2.2.1. Biện pháp 1: Bồi dƣỡng cho học sinh hứng thú và nhu cầu học Tin

học, giúp học sinh thấy đó nhƣ là nhu cầu cần thiết của bản thân. ...............33

2.2.2. Biện pháp 2: Hƣớng dẫn và tập luyện cho học sinh khả năng vận dụng

các kiến thức, kỹ năng vào giải các bài toán lập trình...................................37

2.2.3. Biện pháp 3: Hƣớng dẫn và tập luyện cho học sinh phân tích nội dung,

cách giải để từ đó tìm ra cách giải khác nhau và biết nhận xét, đánh giá để

chỉ ra cách giải hay nhất. ...............................................................................42

2.2.4. Biện pháp 4: Hƣớng dẫn và tập luyện cho học sinh phân tích, phát

hiện, đề xuất bài toán mới từ bài toán đã giải ra. ..........................................49

2.2.5. Biện pháp 5: Hƣớng dẫn học sinh phân tích các yếu tố của bài toán để

chỉ ra cách giải độc đáo, sáng tạo đối với bài toán đã cho. ...........................56

2.3. KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .................................................................... 58

CHƢƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................... 60

3.1. MỤC ĐÍCH VÀ NỘI DUNG THỰC NGHIỆM................................. 60

3.1.1. Mục đích thực nghiệm.................................................................... 60

3.1.2. Nội dung thực nghiệm .................................................................... 60

3.2. TỔ CHỨC DẠY HỌC THỰC NGHIỆM............................................ 60

3.2.1. Đối tƣợng thực nghiệm................................................................... 60

3.2.2. Thời gian thực nghiệm.................................................................... 61

iv

3.2.3. Thiết kế dạy học thực nghiệm ........................................................ 61

3.2.4. Tiến hành thực nghiệm ................................................................... 81

3.3. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM ......................................... 81

3.3.1. Đánh giá định tính........................................................................... 81

3.3.2 Đánh giá định lƣợng ........................................................................ 82

3.4. KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ................................................................... 85

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 86

1. KẾT LUẬN............................................................................................. 86

2. KIẾN NGHỊ ............................................................................................ 87

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 89

PHỤ LỤC........................................................................................................ 90

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

SGK : Sách giáo khoa

HS : Học sinh

THPT : Trung học phổ thông

CNTT : Công nghệ thông tin

ICT : Information and communications technology

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Số hiệu bảng Tên bảng Trang

3.1. Bảng mô tả điểm kiểm tra đầu đợt thực tập 82

3.2. Bảng mô tả điểm kiểm tra cuối đợt thực tập 82

3.3.

Bảng mô tả tỉ lệ (%) học sinh đạt điểm giỏi,

khá, trung bình, yếu, kém ở đầu đợt thực

tập.

83

3.4.

Bảng mô tả tỉ lệ (%) học sinh đạt điểm giỏi,

khá, trung bình, yếu, kém ở cuối đợt thực

tập.

84

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Số hiệu hình vẽ Tên hình vẽ Trang

3.1.

Biểu đồ cột so sánh kết quả điểm số đầu đợt

của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng

83

3.2.

Biểu đồ cột so sánh kết quả điểm số cuối đợt

của lớp thực nghiệm và lớp đối chứng

84

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài:

Công cuộc đổi mới đất nƣớc đã và đang đặt ra cho ngành Giáo dục và Đào

tạo nhiệm vụ to lớn và hết sức nặng nề đó là đào tạo nguồn nhân lực chất

lƣợng cao đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Tại Hội

nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa XI đã đƣa ra 9 nhiệm

vụ và giải pháp để thực hiện những quan điểm và mục tiêu đổi mới căn bản

toàn diện giáo dục.Trong đó, nhiệm vụ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ

các yếu tố cơ bản và chƣơng trình giáo dục theo hƣớng phát triển phẩm chất

và năng lực ngƣời học đƣợc xem là nhiệm vụ quan trọng hiện nay: “Phát triển

giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài.

Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển

toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học”. Việc này dẫn tới xu thế dạy học

theo chƣơng trình định hƣớng phát triển năng lực học sinh đã và đang đƣợc

giới thiệu, tập huấn cho giáo viên ở nhiều địa phƣơng.

Để tạo ra những con ngƣời lao động có sáng tạo, có năng lực cần có một

phƣơng pháp dạy học kiểu mới để khơi dậy và phát huy đƣợc năng lực của

mỗi con ngƣời. Vậy “năng lực là gì?” Quy luật phát triển của năng lực là nhƣ

thế nào? Vấn đề đặt ra là đề ra những biện pháp cụ thể, dễ thực hiện và có

tính thực tiễn dạy học cao để giáo viên có thể giúp học sinh phát huy năng lực

để học tập tốt hơn.

Hiện nay vấn đề “Rèn luyện và phát triển năng lực học tập lập trình” là

chủ đề thuộc một lĩnh vực nghiên cứu còn mới và mang tính thực tiễn cao.

Việc định hƣớng phát triển năng lực học sinh trong giáo dục phổ thông là

định hƣớng nổi trội. Hầu hết đều chú ý hình thành, rèn luyện và phát triển

năng lực cần thiết cho việc học cũng nhƣ trong sinh hoạt cuộc sống hằng

ngày, trong đó chú trọng các năng lực chung nhƣ: năng lực tự học, năng lực

2

tƣ duy, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực quản lí, năng lực giao tiếp, năng

lực hợp tác, năng lực sử dụng ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực sử dụng

CNTT và truyền thông… cũng nhƣ một số năng lực chuyên biệt của từng

môn học. Vậy làm thế nào để giúp học sinh phát triển đƣợc những năng lực

đó? Đây chính là vấn đề đặt ra đối với việc cải cách giáo dục hiện nay.

Hơn thế nữa trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin theo hƣớng ngày

càng hiện đại hóa, con ngƣời ngày càng sử dụng nhiều phƣơng tiện khoa học

kĩ thuật hiện đại thì năng lực suy luận, tƣ duy và sáng tạo giải quyết vấn đề

càng trở nên khẩn thiết hơn. Không có một nhà giáo dục nào lại từ chối việc

dạy cho học sinh tƣ duy và biết phát triển các năng lực của bản thân. Nhƣng

làm thế nào để đạt đƣợc điều đó? Do vậy việc rèn luyện và phát triển năng lực

cho học sinh là một mục tiêu mà các nhà giáo dục phải lƣu tâm và hƣớng đến.

Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của các vấn đề nêu trên nên em chọn

“Rèn luyện và phát triển các năng lực học tập lập trình cho học sinh thông

qua việc dạy bài tập thực hành tin học lớp 11 ở trường THPT” làm đề tài

khóa luận tốt nghiệp của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài:

Mục tiêu nghiên cứu là nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn, đề xuất một

số biện pháp cần lƣu ý trong quá trình dạy học Tin học, đặc biệt là thông qua

việc dạy bài tập thực hành Tin học 11 (lập trình Pascal) nhằm rèn luyện và

phát triển năng lực.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:

a. Đối tƣợng nghiên cứu:

- Nghiên cứu dạy học lập trình trong chƣơng trình Tin học 11.

- Nghiên cứu hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh ở trƣờng

THPT.