Quản lý thu bảo hiểm xã hội tự nguyện tại Bảo hiểm Xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––––––––––––––

TRỊNH THANH THỦY

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––––––––––––––

TRỊNH THANH THỦY

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN

TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI

Ngành: Quản lý Kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ BẮC

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các sổ

liệu kết quả nêu trong luận văn là trung thực xuất phát từ tình hình thực tế tại đơn vị

công tác.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

HỌC VIÊN

Trịnh Thanh Thủy

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu tôi đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ nhiệt

tình của các thầy, cô giáo, lãnh đạo cơ quan, bạn bè, đồng nghiệp, đã tạo điều kiện

thuận lợi để tôi hoàn thành Luận văn này.

Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và sự biết ơn tới cô giáo

PGS.TS Đỗ Thị Bắc đã hướng dẫn đầy trách nhiệm, chỉ bảo, tham gia đóng góp

những ý kiến quý báu trong quá trình tôi hoàn thành luận văn.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các Thầy giáo, Cô giáo của Trường Đại

học Kinh tế & Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp

đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập.

Qua đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám đốc, các đồng

chí đồng nghiệp cơ quan BHXH trên địa bàn huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai đã tạo

điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành khóa học và thực hiện Luận văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, xong do thời gian có hạn, khả năng, kinh nghiệm

thực tiễn của bản thân vẫn chưa nghiên cứu sâu và còn một số hạn chế, nên trong Luận

văn không tránh khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được ý kiến đóng góp tận tình của bạn

bè đồng nghiệp và thầy giáo, cô giáo trong Hội đồng đánh giá luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn !

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................ vii

DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC HÌNH...........................................................................................x

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn...............................................................3

5. Kết cấu luận văn......................................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO

HIỂM XÃ HỘI TỰ NGUYỆN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI ...................................5

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH..................................5

1.1.1. Khái niệm về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH ...................................5

1.1.2. Vai trò quản lý thu BHXH tự nguyện .............................................................14

1.1.3. Mục đích quản lý thu BHXH tự nguyện .........................................................15

1.1.4. Nội dung quản lý thu BHXH tự nguyện .........................................................15

1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH tự nguyện................................19

1.2. Kinh nghiệm về quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH ở Việt Nam ............22

1.2.1. Kinh nghiệm của BHXH huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ...............................22

1.2.2. Kinh nghiệm của BHXH huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa .........................23

1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra về quản lý thu BHXH tự nguyện đối với

BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai .......................................................................24

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................25

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................25

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................25

iv

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................25

2.2.2. Phương pháp phân tích....................................................................................28

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................29

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh tình hình kinh tế xã hội............................................29

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu liên quan đến thực hiện BHXH tự nguyện và quản lý thu

BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.....................................30

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BHXH TỰ NGUYỆN TẠI

BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH LÀO CAI .............................32

3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ......32

3.1.1. Điều kiện tự nhiên huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai...........................................32

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai................................35

3.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quản lý thu

BHXH tự nguyện huyện Bảo Yên ............................................................................38

3.2. Khái quát về bảo hiểm xã hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.............................39

3.2.1. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.......39

3.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai ...................39

3.2.3. Cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai..............................42

3.2.4. Một số kết quả hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai.............45

3.3. Thực trạng quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh

Lào Cai ......................................................................................................................47

3.3.1. Căn cứ pháp lý thực hiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên .................................................................................................................47

3.3.2. Xây dựng kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................48

3.3.3. Tổ chức thực hiện thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................51

3.3.4. Kiểm tra quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................69

3.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý thu BHXH tự nguyện tại Bảo hiểm xã

hội huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai..............................................................................74

v

3.4.1. Các yếu tố khách quan ....................................................................................74

3.4.2. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................83

3.5. Đánh giá chung về quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai...............................................................................................88

3.5.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................88

3.5.2. Hạn chế............................................................................................................89

3.5.3. Nguyên nhân ...................................................................................................91

Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ

HỘI TỰ NGUYỆN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN BẢO YÊN, TỈNH

LÀO CAI..................................................................................................................92

4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH tự

nguyện tại BHXH huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai......................................................92

4.1.1. Quan điểm hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai...............................................................................................92

4.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên, tỉnh Lào Cai...............................................................................................93

4.1.3. Mục tiêu hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện Bảo

Yên, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................93

4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý thu BHXH tự nguyện tại bảo hiểm xã hội

huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai....................................................................................94

4.2.1. Đề ra lộ trình thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện ................................94

4.2.2. Mở rộng và nâng cao chất lượng Đại lý thu ...................................................95

4.2.3. Tăng cường công tác kiểm tra thu BHXH tự nguyện .....................................97

4.2.4. Đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin

vào công tác quản lý thu BHXH tự nguyện ..............................................................99

4.2.5. Tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện ....99

4.2.6. Kiện toàn và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý thu BHXH

tự nguyện ...............................................................................................................102

4.2.7. Đổi mới phong cách phục vụ kết hợp cải cách hành chính ..........................103

4.3. Kiến nghị..........................................................................................................104

vi

4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước................................................................................104

4.3.2. Kiến nghị với BHXH Việt Nam....................................................................105

4.3.3. Kiến nghị với chính quyền các cấp tỉnh Lào Cai..........................................105

KẾT LUẬN............................................................................................................106

PHỤ LỤC...............................................................................................................110

vii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BHTN : Bảo hiểm tự nguyện

BHTNLĐ : Bảo hiểm tai nạn lao động

BHXH : Bảo hiểm xã hội

BHYT HGĐ : Bảo hiểm y tế Hộ gia đình

BHYT : Bảo hiểm y tế

BNN : Bệnh nghề nghiệp

BQ : Bình quân

CCVC : Cơ sở vật chất

CK : Chuyển khoản

ĐVT : Đơn vị tính

KCB : Khám chữa bệnh

KH : Kế hoạch

NLĐ : Người lao động

NSDLĐ : Người sử dụng lao động

NSNN : Ngân sách nhà nước

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Kết quả thu, chi và cấp sổ BHXH, BHYT tại BHXH huyện Bảo

Yên giai đoạn 2017 - 2019....................................................................45

Bảng 3.2: Tổng hợp số liệu về tình hình tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thủ tục

hành chính của BHXH huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019.............46

Bảng 3.3: Kết quả thực hiện kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại BHXH huyện

Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 .............................................................49

Bảng 3.4: Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch thu BHXH tự nguyện tại

BHXH huyện Bảo Yên ..........................................................................50

Bảng 3.5: Tổng hợp số lượng người tham gia BHXH tự nguyện theo các xã,

thị trấn trên địa bàn huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 ..................53

Bảng 3.6: Tỷ lệ đóng BHXH tự nguyện qua các thời kỳ .......................................56

Bảng 3.7: Mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện qua các thời kỳ.......57

Bảng 3.8: Mức thu nhập làm căn cứ đóng và mức phí đóng BHXH tự nguyện

của các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện

Bảo Yên giai đoạn 2017 - 2019 .............................................................59

Bảng 3.9: Danh sách các đại lý thu và điểm thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên.......................................................................................63

Bảng 3.10: Kết quả thu BHXH tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên giai

đoạn 2017 - 2019 ...................................................................................65

Bảng 3.11: Kết quả khảo sát về công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên.......................................................................................67

Bảng 3.12: Số lượng các cuộc kiểm tra Đại lý thu BHXH tự nguyện của BHXH

huyện Bảo Yên giai đoạn 2017 – 2019..................................................71

Bảng 3.13: Kết quả khảo sát về công tác thu BHXH tự nguyện trên địa bàn

huyện Bảo Yên.......................................................................................72

Bảng 3.14: Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện về công

tác thông tin, tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện của

BHXH huyện Bảo Yên ..........................................................................74

ix

Bảng 3.15: Kết quả khảo sát về độ tuổi của những người tham gia BHXH tự

nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên......................................................78

Bảng 3.16: Kết quả khảo sát về nghề nghiệp của những người tham gia BHXH

tự nguyện trên địa bàn huyện Bảo Yên..................................................80

Bảng 3.17: Kết quả khảo sát về thu nhập của người tham gia BHXH tự nguyện

trên địa bàn huyện Bảo Yên...................................................................81

Bảng 3.18: Kết quả khảo sát và mức độ am hiểu chính sách BHXH tự nguyện......82

Bảng 3.19: Cơ cấu cán bộ tại các bộ phận thuộc BHXH huyện Bảo Yên giai

đoạn 2017 - 2019 ...................................................................................83

Bảng 3.20: Kết quả khảo sát và chất lượng phục vụ của cơ quan BHXH huyện

Bảo Yên .................................................................................................84

Bảng 3.21: Kết quả khảo sát các đối tượng tham gia BHXH tự nguyện về công

tác thông tin, tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện của

BHXH huyện Bảo Yên ..........................................................................87

x

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1: Bản đồ hành chính huyện Bảo Yên...........................................................33

Hình 3.2: Cơ cấu tổ chức bộ máy hoạt động của BHXH huyện Bảo Yên................43