Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRỊNH NGỌC KIÊN

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI

TẠI HUYỆN BẠCH THÔNG, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

TRỊNH NGỌC KIÊN

QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI

TẠI HUYỆN BẠCH THÔNG, TỈNH BẮC KẠN

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: S. Lê Ngọc Nương

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi,

chưa công bố tại bất kỳ nơi nào, mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là

những thông tin xác thực.

Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, tháng năm 2020

Tác giả luận văn

Trịnh Ngọc Kiên

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn thạc sỹ này, tôi đã nhận được sự quan tâm

hướng dẫn, giúp đỡ của nhiều cá nhân, tập thể trong và ngoài trường.

Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân

thành nhất đến cô giáo TS. Lê Ngọc Nương đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi

trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ, hỗ

trợ từ phía Phòng Đào tạo – Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh

đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành luận văn.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến Giám đốc

cùng toàn thể cán bộ công nhân viên của Bảo hiểm xã hội huyện Bạch Thông

đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi có cơ hội tiếp xúc, làm quen với công việc

thực tế để tôi có thể hoàn thành đề tài. Tuy nhiên, vì kiến thức và kinh nghiệm

còn hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những khuyết điểm và thiếu sót,

tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô và bạn đọc để luận

văn được hoàn thiện hơn.

Lời cuối cùng, tôi xin kính chúc quý thầy cô trường Trường Đại học

Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Giám đốc và toàn thể anh chị trong Bảo hiểm

xã hội huyện Bạch Thông sức khỏe dồi dào, gặt hái được nhiều thành công

trong công việc.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020

Học viên

Trịnh Ngọc Kiên

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..............................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ.............................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2

4. Đóng góp về khoa học và thực tiễn của luận văn ......................................... 3

5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU

BẢO HIỂM XÃ HỘI ...................................................................................... 4

1.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về bảo hiểm xã hội...................................... 4

1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội ..................................................................... 4

1.1.2. Quỹ bảo hiểm xã hội ............................................................................... 5

1.1.3. Các chế độ bảo hiểm xã hội .................................................................... 6

1.1.4. Bản chất của bảo hiểm xã hội ................................................................. 7

1.1.5. Chức năng của bảo hiểm xã hội .............................................................. 8

1.1.6. Nguyên tắc của bảo hiểm xã hội ............................................................. 9

1.1.7. Vai trò của bảo hiểm xã hội .................................................................. 10

1.2. Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại cơ quan quản lý bảo hiểm xã hội.......... 13

1.2.1. Thu bảo hiểm xã hội.............................................................................. 13

1.2.2. Quản lý thu bảo hiểm xã hội ................................................................. 20

1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu bảo hiểm xã hội........................ 25

1.3.1. Tình hình phát triển kinh tế – xã hội..................................................... 25

1.3.2. Chính sách của Nhà nước...................................................................... 26

iv

1.3.3. Năng lực của bộ máy và cán bộ quản lý thu bảo hiểm xã hội .............. 27

1.3.4. Nhận thức và ý thức trách nhiệm của người tham gia BHXH.............. 28

1.4. Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội tại các địa phương trong

nước................................................................................................................. 29

1.4.1. Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ ............ 29

1.4.2. Quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai.............. 30

1.4.3. Bài học kinh nghiệm trong quản lý thu bảo hiểm xã hội cho huyện Bạch

Thông .............................................................................................................. 32

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 34

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 34

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 34

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 34

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin........................................................... 36

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 36

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu............................................................. 37

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá tình hình phát triển kinh tế - xã hội địa phương

và BHXH huyện Bạch Thông ......................................................................... 37

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về quản lý thu bảo hiểm xã hội ..................................... 37

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI

HUYỆN BẠCH THÔNG, TỈNH BẮC KẠN .............................................. 39

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 39

3.1.1. Khái quát chung tình hình kinh tế - xã hội huyện Bạch Thông............ 39

3.1.2. Khái quát về Bảo hiểm xã hội huyện Bạch Thông ............................... 40

3.2. Thực trạng quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bạch Thông.............. 43

3.2.1. Công tác lập kế hoạch thu bảo hiểm xã hội .......................................... 43

3.2.2. Công tác tổ chức thu bảo hiểm xã hội................................................... 45

3.2.3. Thanh tra, kiểm tra, đánh giá công tác thực hiện thu bảo hiểm xã hội. 60

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bạch

v

Thông .............................................................................................................. 62

3.3.1. Tình hình phát triển kinh tế – xã hội..................................................... 62

3.3.2. Chính sách của Nhà nước...................................................................... 64

3.3.3. Năng lực của bộ máy và cán bộ quản lý thu bảo hiểm xã hội .............. 66

3.3.4. Nhận thức và ý thức trách nhiệm của người tham gia BHXH.............. 70

3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bạch

Thông .............................................................................................................. 71

3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 71

3.4.2. Những tồn tại, hạn chế .......................................................................... 72

3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 73

Chương 4: GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU BẢO

HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN BẠCH THÔNG, TỈNH BẮC KẠN .......... 75

4.1. Quan điểm, định hướng quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bạch

Thông .............................................................................................................. 75

4.1.1. Quan điểm quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bạch Thông........... 75

4.1.2. Định hướng quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện Bạch Thông......... 75

4.2. Các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu bảo hiểm xã hội tại huyện

Bạch Thông ..................................................................................................... 77

4.2.1. Giải pháp tăng cường công tác lập kế hoạch và các chính sách về quản

lý thu BHXH bắt buộc..................................................................................... 77

4.2.2. Quản lý chặt chẽ đối tượng tham gia BHXH........................................ 78

4.2.3. Tăng cường công tác quản lý thu BHXH và phối hợp với các ngành có

liên quan .......................................................................................................... 79

4.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra tại đơn vị .............................................. 83

4.2.5. Quản lý đối tượng bắt buộc và quỹ lương trích nộp BHXH................. 84

4.2.6. Đôn đốc thu và quản lý tiền thu BHXH................................................ 85

4.2.7. Đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật ứng dụng công nghệ tin học vào công

tác quản lý thu BHXH..................................................................................... 86

vi

4.3. Nhóm giải pháp khác ............................................................................... 87

4.3.1. Hoàn thiện nghiệp vụ cán bộ quản lý thu Bảo hiểm xã hội.................. 87

4.3.2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, luật BHXH .... 88

4.4. Một số kiến nghị....................................................................................... 89

4.4.1. Đối với cơ quan quản lý Nhà nước ....................................................... 89

4.4.2. Đối với BHXH Việt Nam ..................................................................... 90

4.4.3. Đối với BHXH tỉnh Bắc Cạn ................................................................ 90

KẾT LUẬN.................................................................................................... 92

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 93

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Từ viết tắt Nguyên nghĩa

1 ASXH An sinh xã hội

2 BHTN Bảo hiểm thất nghiệp

3 BHXH Bảo hiểm xã hội

4 BHYT Bảo hiểm y tế

5 CBNV Cán bộ nhân viên

6 DN Doanh nghiệp

7 ĐTNN Đầu tư nước ngoài

8 ĐVSDLĐ Đơn vị sử dụng lao động

9 HCSN Hành chính sự nghiệp

10 KCT Không chuyên trách

11 LĐTBXH Lao động thương binh xã hội

12 NLĐ Người lao động

13 NSDLĐ Người sử dụng lao động

14 LĐTB&XH Lao động thương binh và xã hội

15 SXKD Sản xuất kinh doanh

16 SDLĐ Sử dụng lao động

17 TNLĐ & BNN Tai nạn lao động & bệnh nghề nghiệp

18 UBND Ủy ban nhân dân

19 GTTB Giá trị trung bình

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ

Bảng 2.1. Phân bổ số lượng phần tử mẫu điều tra .......................................... 35

Bảng 2.2. Thang đo quãng Likert đo lường mức độ đồng ý........................... 36

Bảng 3.1. Chỉ tiêu thu BHXH huyện Bạch Thông giai đoạn 2017 - 2019 ..... 45

Bảng 3.2. Đối tượng tham gia BHXH giai đoạn 2017 - 2019 ........................ 49

Bảng 3.3. Mức đóng BHXH của người lao động (NLĐ) và Người sử dụng

lao động (NSDLĐ).......................................................................... 50

Bảng 3.4. Tình hình quỹ lương trích nộp BHXH ở huyện Bạch Thông......... 51

Bảng 3.5. Kết quả thu BHXH giai đoạn 2017 – 2019 .................................... 55

Bảng 3.6. Kết quả thu BHXH theo khối loại hình giai đoạn 2017 - 2019...... 56

Bảng 3.7. Tình hình nợ đọng BHXH giai đoạn 2017 - 2019.......................... 59

Bảng 3.8. Số cuộc thanh tra, kiểm tra BHXH trên địa bàn huyện Bạch Thông

giai đoạn 2017 - 2019 ..................................................................... 61

Bảng 3.9. Đánh giá của đối tượng điều tra về tình hình phát triển kinh tế – xã

hội.................................................................................................... 64

Bảng 3.10. Đánh giá của đối tượng điều tra về Chính sách của Nhà nước .... 65

Bảng 3.11. Đánh giá của đối tượng điều tra về năng lực của bộ máy và cán bộ

quản lý thu bảo hiểm xã hội............................................................ 69

Bảng 3.12. Đánh giá của đối tượng điều tra về Chính sách của Nhà nước .... 70

Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức BHXH huyện Bạch Thông ................................... 41

Sơ đồ 3.2. Quy trình thu BHXH ..................................................................... 52

Sơ đồ 3.3. Quy trình quản lý nợ tại BHXH huyện Bạch Thông..................... 57