Quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THOAN

QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN

CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON

HUYỆN XÍN MẦN, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ THOAN

QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH TỒN

CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON

HUYỆN XÍN MẦN, TỈNH HÀ GIANG

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS: Phí Thị Hiếu

2. TS: Bùi Ngọc Lâm

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các

số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được ai công

bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thoan

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian học tập và quá trình thực hiện luận văn, tác giả đã nhận

được sự chỉ bảo tận tình, chân thành từ phía các giảng viên của Trường Đại học

Thái Nguyên - Trường Đại học Sư phạm. Tác giả xin chân thành cảm ơn quý

thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy cũng như xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu

sắc nhất đến PGS.TS. Phí Thị Hiếu - Giảng viên của Trường Đại học Thái

Nguyên - Trường Đại học Sư phạm và TS. Bùi Ngọc Lâm - Giảng viên của

Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Bình đã hướng dẫn tác giả nghiên cứu và hoàn

thành luận văn theo đúng tiến độ, luôn tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập,

nghiên cứu và bảo vệ luận văn.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo UBND huyện Xín

Mần, các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hà Giang,

các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Xín Mần,

các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên các trường mầm non trên địa bàn huyện

Xín Mần cùng bạn bè, người thân đã giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn.

Mặc dù tác giả đã rất cố gắng, song luận văn không thể tránh khỏi những

thiếu sót nên tác giả kính mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của các nhà khoa

học để hoàn thiện luận văn được được tốt hơn.

Trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thoan

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................viii

DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................ix

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

5. Giả thuyết khoa học.........................................................................................4

6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................5

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG

SINH TỒN CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở TRƯỜNG MẦM NON....................6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................6

1.1.1. Trên thế giới ..............................................................................................6

1.1.2. Ở Việt Nam..............................................................................................10

1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................14

1.2.1. Quản lý giáo dục......................................................................................14

1.2.2. Kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn, giáo dục kỹ năng sinh tồn...................15

1.2.3. Quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ..............................18

1.3. Hoạt động giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở các trường

mầm non ............................................................................................................18

1.3.1. Mục tiêu giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở trường

mầm non ............................................................................................................18

iv

1.3.2. Nội dung giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở trường

mầm non ............................................................................................................19

1.3.3. Hình thức giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở trường

mầm non ............................................................................................................23

1.3.4. Phương pháp giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở trường

mầm non ............................................................................................................29

1.4. Một số vấn đề về quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo

ở trường mầm non .............................................................................................32

1.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn

cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non..................................................................32

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu

giáo ở trường mầm non .....................................................................................33

1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ

mẫu giáo ở trường mầm non..............................................................................40

Kết luận chương 1..............................................................................................50

Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH

TỒN CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN

XÍN MẦN, TỈNH HÀ GIANG .......................................................................51

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................51

2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát..................................................................51

2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ....................................................................52

2.2. Thực trạng giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở các trường

mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang .........................................................54

2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên các trường mầm

non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang về tầm quan trọng của giáo dục kỹ

năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo..........................................................................54

2.2.3. Thực trạng sử dụng phương pháp, hình thức giáo dục kỹ năng

sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh

Hà Giang ...........................................................................................................59

v

2.3. Thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở các

trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang .............................................62

2.3.1. Thực trạng quản lý mục tiêu giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu

giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang ............................62

2.3.2. Thực trạng quản lý nội dung giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu

giáo ở huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang ..............................................................65

2.3.3. Thực trạng quản lý phương pháp giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ

mẫu giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang ....................68

2.3.4. Thực trạng quản lý hình thức giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu

giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang ............................69

2.3.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sinh tồn cho

trẻ mẫu giao ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang...............72

2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ

mẫu giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang ....................75

2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho

trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang...............79

2.5.1. Đánh giá chung........................................................................................79

2.5.2. Nguyên nhân của thực trạng....................................................................81

Kết luận chương 2..............................................................................................83

Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SINH

TỒN CHO TRẺ MẪU GIÁO Ở CÁC TRƯỜNG MẦM NON HUYỆN

XÍN MẦN, TỈNH HÀ GIANG .......................................................................85

3.1. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp .........................................................85

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu giáo dục toàn diện cho trẻ.......................85

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..........................................................85

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ .......................................85

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..........................................................86

3.2. Một số biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo

ở các trường Mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang....................................86

vi

3.2.1. Chỉ đạo rà soát, đánh giá hiệu quả của các phương pháp, hình thức

giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo để điều chỉnh cho phù hợp ..........86

3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực giáo dục kỹ năng sinh tồn cho giáo

viên mầm non ....................................................................................................89

3.2.3. Trang bị bổ sung cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu về giáo dục kỹ

năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm non ....................................92

3.2.4. Tổ chức phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng ở nhà trường, gia

đình và xã hội trong việc thực hiện giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu

giáo ở các trường mầm non ...............................................................................95

3.2.5. Kiểm tra việc thực hiện giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo

ở các trường mầm non theo kế hoạch đã xây dựng...........................................98

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...............................................................100

3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất....101

3.4.1. Đánh giá về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất......................101

3.4.2. Đánh giá về mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất ........................102

Kết luận chương 3............................................................................................105

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................106

1. Kết luận........................................................................................................106

2. Khuyến nghị.................................................................................................107

2.1. Đối với Phòng GD&ĐT huyện.................................................................107

2.2. Với các trường mầm non ..........................................................................108

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................109

PHỤ LỤC .......................................................................................................112

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBQL : Cán bộ quản lý

GD : Giáo dục

GV : Giáo viên

GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo

KNST : Kỹ năng sinh tồn

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Quy ước xử lý thông tin thực trạng giáo dục và quản lý giáo dục

giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo các trường mầm non huyện

Xín Mần, tỉnh Hà Giang....................................................................54

Bảng 2.2. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo

ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang....................57

Bảng 2.3. Thực trạng phương pháp giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu

giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang............59

Bảng 2.4. Thực trạng hình thức giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo các

trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang .............................61

Bảng 2.5. Thực trạng quản lý mục tiêu giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo ở

các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang.......................63

Bảng 2.6. Thực trạng quản lý nội dung giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo ở

các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang.......................66

Bảng 2.7. Thực trạng quản lý phương pháp giáo dục KNST cho trẻ mẫu

giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang............68

Bảng 2.8. Thực trạng quản lý hình thức giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo

ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang....................70

Bảng 2.9. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục KNST cho trẻ

mẫu giáo ở các trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang....73

Bảng 3.1. Kết quả thăm dò tính cần thiết của các biện pháp...........................101

Bảng 3.2. Kết quả thăm dò tính khả thi của các biện pháp .............................103

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Biểu đồ 2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên các

trường mầm non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang về vai trò

của hoạt động giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo ở các

trường mầm non ..........................................................................55

Biểu đồ 2.2. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến hoạt động quản lý hoạt

động giáo dục KNST cho trẻ mẫu giáo ở các trường mầm

non huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang ............................................75

Biểu đồ 3.1. Kết quả thăm dò về tính cần thiết, tính khả thi của các biện

pháp ...........................................................................................104

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục mầm non luôn hướng tới mục tiêu giáo dục toàn diện cho trẻ,

chuẩn bị những năng lực, phẩm chất và kỹ năng xã hội cần thiết cho trẻ mầm

non. Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non đã và đang là nhiệm vụ không thể

thiếu trong công tác giáo dục mầm non hiện nay, giáo dục kỹ năng sống giúp

trẻ phát triển hài hòa, toàn diện về nhân cách, cung cấp cho trẻ kỹ năng kiến

thức, sống lành mạnh và có ý nghĩa.

Theo UNESCO khi trẻ 8 tuổi mới giáo dục hình thành kỹ năng sống cho

trẻ là quá trễ vì đến độ tuổi này trẻ đã hình thành thói quen, nếp sống, những cơ

sở hình thành nhân cách cho trẻ về sau. Vì thế, chương trình giáo dục mầm non

ban hành kèm theo Văn bản hợp nhất số 01/VBHN-BGDĐT ngày 24 tháng 01

năm 2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã xác định: “Giúp trẻ

em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ, hình thành những yếu tố

đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp một; hình thành và phát

triển ở trẻ em những chức năng tâm sinh lí, năng lực và phẩm chất mang tính

nền tảng, những kĩ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi, khơi dậy và phát

triển tối đa những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học ở các cấp học

tiếp theo và cho việc học tập suốt đời”.

Bản năng sinh tồn đã có sẵn trong mỗi người từ khi sinh ra nhưng muốn

trở thành kỹ năng thì phải được giáo dục, rèn luyện và quá trình đó không

phải ngày một ngày hai. Cùng một tình thế cấp bách, một hoàn cảnh nguy

hiểm, có người biết cách thoát ra còn có người lại thiệt mạng. Sự khác nhau

có khi chỉ đơn giản là một bước chân chạy, một sự bình tĩnh phán xét trong

giây phút.

Trẻ mẫu giáo là lứa tuổi còn nhỏ (khoảng 3 đến 5 tuổi), trẻ chưa có kinh

nghiệm về cuộc sống. Khi trẻ mẫu giáo chưa có kỹ năng sống, trẻ sẽ gặp rất

nhiều khó khăn trong học tập và sinh hoạt, trong ứng xử với bạn bè, cô giáo,

người thân trong gia đình và mọi người trong xã hội. Một trong những kỹ năng

2

sống quan trọng của trẻ mẫu giáo là kỹ năng sinh tồn. Sở dĩ kỹ năng này trở

nên quan trọng, cần thiết và không thể thiếu được đối với trẻ mẫu giáo là vì trẻ

còn rất nhỏ, yếu ớt, không có khả năng phản ứng, đáp lại những tác động tiêu

cực từ phía bên ngoài. Giáo dục kỹ năng sinh tồn cho trẻ ở lứa tuổi này, để trẻ

có nhận thức đúng và hành vi ứng xử phù hợp ngay từ độ tuổi mẫu giáo giúp

trẻ tự chăm sóc và bảo vệ bản thân, tránh nguy hiểm. Chính vì vậy, giáo dục

để hình thành kỹ năng sinh tồn cho trẻ mẫu giáo đã trở thành một nhiệm vụ

không thể thiếu được trong nhà trường mầm non.

Bởi vì, Xín Mần là huyện nghèo, địa hình hiểm trở, giao thông đi lại khó

khăn, hay có thiên tai, bão lụt… Dân cư sống thưa thớt, trình độ dân trí còn

thấp. Đa số là nông dân, phương tiện sản xuất cơ bản là đất đai và công cụ sản

xuất chủ yếu phục vụ cho sản xuất lâm, nông nghiệp, mang tính tự cung, tự

cấp, hoạt động kinh tế thị trường kém phát triển.

Đối với trẻ mẫu giáo, có môi trường sống về khí hậu và điều kiện tự

nhiên khá tốt cho sức khỏe và sự phát triển thể chất. Tuy nhiên, do huyện Xín

Mần có địa hình hiểm trở, giao thông đi lại khó khăn, các hiện tượng thiên tai

như bão lụt, sạt lở đất, mưa giông, sấm chớp hay xảy ra đe dọa nhiều đến tính

mạng của trẻ. Mặt khác, nhiều gia đình còn có khó khăn về điều kiện kinh tế

nên ít có điều kiện quan tâm và trang bị cho trẻ mẫu giáo những dụng cụ cần

thiết như áo ấm, áo mưa, mũ bảo hiểm…khi đưa trẻ đến trường. Cũng do điều

kiện kinh tế còn chưa tốt nên phụ huynh lo việc mưu sinh, không có nhiều thời

gian để đưa đón con em của mình đi học, tham gia các hoạt động trải nghiệm

tại nhà trường và xã hội. Trẻ em mẫu giáo đa phần là tự đến trường. Trẻ dễ gặp

phải các tai nạn thương tích nhưng tình trạng trẻ em thụ động, không biết ứng

phó trong những hoàn cảnh nguy cấp, không biết cách bảo vệ bản thân trước

các tình huống nguy hiểm, tìm kiếm sự giúp đỡ.... để lại những hậu quả thật

thương tâm và đáng tiếc ngày càng nhiều. Điển hình như: Cháu L.M.H (3 tuổi)

xã Thu Tà, tự đi học, trên đường đi đến trường, cháu bị ngã xuống ao và bị tử

vong do đuối nước. Cháu S.S.V. (5 tuổi) ở xã Pà Vầy Sủ bị tử vong do nhà bị