Quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở các trường trung học cơ sở huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM THỊ HỒNG TRÌNH

QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO

Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN HẢI HÀ,

TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

PHẠM THỊ HỒNG TRÌNH

QUẢN LÝ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH

THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO

Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN HẢI HÀ,

TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Văn Sơn

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN i http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: các số liệu và kết quả nghiên cứu được trình bày trong

luận văn này là trung thực, khách quan do bản thân tôi thực hiện, chưa từng

được ai công bố dưới bất kỳ hình thức nào ở trong và ngoài nước. Các thông

tin, tài liệu trích dẫn trong luận văn này đã được ghi rõ nguồn gốc.

Quảng Ninh, ngày 16 tháng 8 năm 2015

Tác giả luận văn

Phạm Thị Hồng Trình

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN ii http://www.lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn các thầy cô giáo trường Đại học

Sư phạm- Đại học Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy, tư vấn tạo điều kiện

giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Phạm Văn Sơn,

người Thầy đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi về khoa học trong suốt quá trình

học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các cán bộ lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo

Quảng Ninh, Phòng Giáo dục và Đào tạo Hải Hà, Ban Giám hiệu trường các

trường có cấp THCS trên địa bàn huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh đã tạo mọi

điều kiện thuận lợi cho tôi học tập, nghiên cứu khoa học, cung cấp số liệu, tham

gia ý kiến giúp đỡ để tôi hoàn thành luận văn.

Do điều kiện thời gian và phạm vi nghiên cứu có hạn, nên luận văn

không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của

các nhà khoa học, quí thầy cô giáo và các bạn bè đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn!

Quảng Ninh, ngày 16 tháng 8 năm 2015

Tác giả luận văn

Phạm Thị Hồng Trình

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iii http://www.lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii

MỤC LỤC ........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..............................................................iv

DANH MỤC BẢNG ..........................................................................................v

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3

6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................4

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG

SỐNG CHO HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO.......5

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ......................................................................5

1.1.1. Ở nước ngoài ............................................................................................5

1.1.2. Ở trong nước............................................................................................. 8

1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 11

1.2.1 Giáo dục, giáo dục kỹ năng .....................................................................11

1.2.2. Kỹ năng, kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống .....................................13

1.2.3. Hoạt động, hoạt động trải nghiệm sáng tạo ............................................15

1.2.4. Quản lý, quản lý giáo dục kỹ năng sống ................................................19

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn

1.3. Vai trò và nhiệm vụ của trường THCS trong giáo dục KNS cho học sinh

trong bối cảnh đổi mới giáo dục .......................................................................21

1.4. Nhiệm vụ của Hiệu trưởng trong quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học

sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm ...................................................24

1.5. Nội dung quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS thông qua

hoạt động trải nghiệm sáng tạo .........................................................................28

1.5.1. Mục tiêu, nội dung, cách tiếp cận của hoạt động giáo dục KNS cho học

sinh THCS ........................................................................................................ 28

1.5.2. Nội dung quản lý giáo dục KNS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng

tạo tại các trường THCS ...................................................................................31

1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục KNS cho học sinh THCS

thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ........................................................33

1.6.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................33

1.6.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................35

1.7. Kinh nghiệm của một số nước về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh

THCS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo .............................................39

1.7.1. Giáo dục Hàn quốc ..................................................................................39

1.7.2. Giáo dục học sinh cấp THCS tại Singapore ............................................40

1.7.3. Netherlands .............................................................................................41

1.7.4. Vương quốc Anh .....................................................................................41

1.7.5. CHLB Đức...............................................................................................41

1.7.6. Nhật Bản ..................................................................................................41

1.7.7. Một số quốc gia khác...............................................................................41

Kết luận chương 1 42

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG

CHO HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

SÁNG TẠO Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN

HẢI HÀ, TỈNH QUẢNG NINH.....................................................43

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn

2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội, phát triển giáo dục trung học cơ sở

huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................43

2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế- xã hội của huyện Hải Hà .......................43

2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục THCS ở huyện Hải Hà.............................44

2.2. Phương pháp điều tra và phương thức xử lý số liệu khảo sát giáo dục KNS

cho học sinh các trường THCS huyện Hải Hà ..................................................46

2.2.1. Vài nét về quá trình điều tra ....................................................................46

2.2.2. Chất lượng giáo dục học sinh cấp THCS tại huyện Hải Hà, tỉnh

Quảng Ninh.......................................................................................................47

2.2.3. Thực trạng về nhận thức của học sinh về các kỹ năng sống ...................49

2.2.4. Thực trạng kỹ năng sống của học sinh THCS.........................................50

2.2.5. Thực trạng giáo dục KNS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo tại

các trường THCS của huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh....................................52

2.3. Thực trạng về giáo dục KNS cho học sinh THCS huyện Hải Hà thông qua

hoạt động trải nghiệm sáng tạo..........................................................................54

2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của hoạt động

giáo dục KNS thông qua trải nghiệm sáng tạo..................................................54

2.3.2. Thực trạng về nội dung giáo dục KNS cho học sinh THCS thông qua

hoạt động trải nghiệm sáng tạo..........................................................................60

2.3.3. Thực trạng về hình thức, cách thức tổ chức giáo dục KNS cho học sinh

THCS trên địa bàn huyện Hải Hà......................................................................61

2.4. Thực trạng về quản lý giáo dục KNS cho học sinh thông qua hoạt động trải

nghiệm sáng tạo ở các trường THCS huyện Hải Hà .........................................62

2.4.1. Quản lý xây dựng kế hoạch thực hiện giáo dục KNS cho học sinh thông

qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo...................................................................62

2.4.2. Quản lý chỉ đạo, hướng dẫn triển khai giáo dục KNS thông qua hoạt

động trải nghiệm sáng tạo..................................................................................63

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vi http://www.lrc.tnu.edu.vn

2.4.3. Hoạt động xây dựng chương trình, nội dung giáo dục KNS cho học sinh

thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo.........................................................64

2.4.4. Quản lý bồi dưỡng nâng cao trình độ của đội ngũ thực hiện hoạt động

GDKNS..............................................................................................................65

2.4.5. Quản lý việc kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục KNS cho học sinh thông

qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo...................................................................66

2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý giáo dục KNS cho học sinh thông

qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở các trường THCS huyện Hải Hà ...........67

2.5.1. Ưu điểm ...................................................................................................67

2.5.2. Nhược điểm .............................................................................................68

2.5.3. Nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng....................................................71

Kết luận chương 2……………………………………………………………………………..72

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO

HỌC SINH THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

SÁNG TẠO Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN

HẢI HÀ, TỈNH QUẢNG NINH.................................................... 74

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................74

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học .........................................................74

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .........................................................75

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..........................................................75

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.............................................................76

3.2. Các biện pháp quản lý giáo dục KNS cho học sinh THCS huyện Hải Hà,

thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ........................................................78

3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho CBQL, GV về sự cần thiết phải

quản lý giáo dục KNS cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm

sáng tạo ..............................................................................................................78

3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch biên soạn nội dung và tổ chức giáo dục

KNS cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo..............79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN vii http://www.lrc.tnu.edu.vn

3.2.3. Biện pháp 3: Bố trí đội ngũ giáo viên có năng lực phụ trách công tác giáo

dục KNS cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ........82

3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dưỡng giáo viên năng lực thiết kế chương trình và kỹ

năng tổ chức giáo dục KNS cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải

nghiệm sáng tạo .................................................................................................84

3.2.5. Biện pháp 5: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và tạo môi trường cho

giáo dục KNS cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo 87

3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường kiểm tra, đánh giá việc giáo dục KNS cho học

sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo 89

3.2.7. Biện pháp 7: Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng trong và ngoài trường

tổ chức giáo dục KNS cho học sinh THCS thông qua hoạt động trải nghiệm

sáng tạo ..............................................................................................................91

3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp .................................................................93

3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất......94

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm............................................................................94

3.4.2. Phương pháp khảo nghiệm......................................................................94

3.4.3. Đối tượng và địa điểm khảo nghiệm ...................................................... 95

3.4.4. Tiến trình khảo nghiệm............................................................................95

Kết luận chương 3..............................................................................................98

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................100

1. Kết luận........................................................................................................100

2. Khuyến nghị.................................................................................................103

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................107

PHỤ LỤC .......................................................................................................110

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN iv http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBQL : Cán bộ quản lý

CSVC

CMHS

:

:

Cơ sở vật chất

Cha mẹ học sinh

ĐDDH

HĐND

UBND

NGLL

:

:

:

:

Đồ dùng dạy học

Hội đồng nhân dân

Ủy ban nhân dân

Ngoài giờ lên lớp

GD : Giáo dục

GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo

GDMN : Giáo dục mầm non

GDPT : Giáo dục phổ thông

GDTX : Giáo dục thường xuyên

GV : Giáo viên

HĐ : Hoạt động

HĐ TNST : Hoạt động trải nghiệm sáng tạo

HS : Học sinh

IL : Information Literary

KNS : Kỹ năng sống

PTDT – NT

TH&THCS

:

:

Phổ thông dân tộc – Nội trú

Tiểu học và trung học cơ sở

THCS : Trung học cơ sở

UNESCO : Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn

hóa Liên Hiệp Quốc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN v http://www.lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Sự khác biệt giữa môn học và hoạt động trải nghiệm sáng tạo

trong nhà trường ................................................................................17

Bảng 2.1: Quy mô mạng lưới trường, lớp, HS cấp THCS ................................44

Bảng 2.2: Chất lượng học sinh giỏi cấp THCS 3 năm qua ...............................45

Bảng 2.3: Danh sách các trường THCS ở huyện Hải Hà ..................................47

Bảng 2.4: Kết quả giáo dục 3 năm qua của các trường THCS huyện Hải Hà .48

Bảng 2.5: Tự đánh giá KNS của bản thân học sinh THCS huyện Hải Hà........49

Bảng 2.6: Kỹ năng sống của học sinh các khối lớp THCS qua đánh giá của

cha mẹ học sinh tại các trường THCS huyện Hải Hà .......................50

Bảng 2.7: Ý kiến của CBQL và GV về KNS của học sinh THCS huyện

Hải Hà ...............................................................................................51

Bảng 2.8: Thực trạng giáo dục KNS thông qua trải nghiệm sáng tạo tại các

trường THCS huyện Hải Hà (số lần/3 năm) .....................................53

Bảng 2.9: Đánh giá của CBQL và GV về tính cần thiết của việc đưa nội dung

giáo dục KNS thông qua trải nghiệm sáng tạo vào các hoạt động

GDNGLL, các tiết dạy và ngoại khóa...............................................55

Bảng 2.10: Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của hiệu trưởng trong

QL các hoạt động giáo dục KNS thông qua hoạt động trải

nghiệm sáng tạo................................................................................56

Bảng 2.11: Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của GV trong QLGD

KNS thông qua hoạt trải nghiệm sáng tạo ........................................59

Bảng 2.12: Trình độ đội ngũ CBQL, GV cấp THCS trong biên chế huyện

Hải Hà ...............................................................................................65

Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất....96

Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp đề xuất......97

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Về mặt lý luận

Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phổ thông là một trong những

nhiệm vụ quan trọng, không thể thiếu của ngành giáo dục. Nghị quyết số 29-

NQ/TW Ngày 4.11.2013 Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương Đảng

khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nêu rõ: “Tiếp tục

đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính

tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học;

khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy

cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật

và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên

lớp sang hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa,

nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông

trong dạy và học”. [6, Tr4]

Nhằm tạo nguồn đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp

hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đáp ứng nhu cầu phát triển của người học

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 2944/QĐ-BGD&ĐT ngày

20/7/2010 và Kế hoạch số 453/KH-BGD&ĐT ngày 30/7/2010 về tập huấn và

triển khai giáo dục kĩ năng sống thông qua một số môn học và hoạt động giáo

dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông, từ cấp tiểu học, trung học cơ sở đến

trung học phổ thông. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, trọng tâm của các cơ sở

giáo dục sẽ chuyển từ dạy chữ sang dạy người, từ phương thức nặng về truyền

thụ kiến thức sang hình thành các kỹ năng, đạo đức và phẩm chất, lối sống tích

cực cho người học theo 4 trụ cột của giáo dục thế kỷ XXI, mà thực chất là cách

tiếp cận kỹ năng sống của UNESCO đưa ra là: Học để biết, Học để làm, Học

để tự khẳng định mình và Học để cùng chung sống. Đó chính là những kỹ

năng sống cần thiết của mỗi cá nhân trong giai đoạn hiện nay.

2

Kỹ năng sống là nhịp cầu giúp con người biến kiến thức thành thái độ,

hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. Người có kỹ năng sống phù hợp sẽ

luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách; biết ứng xử, giải quyết vấn

đề một cách tích cực và phù hợp. Đối với học sinh THCS - lứa tuổi đang hình

thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám

phá song còn thiếu hiểu biết sâu sắc về xã hội, còn thiếu kỹ năng sống, dễ bị lôi

kéo, kích động. Vì vậy việc giáo dục kỹ năng sống cho HS THCS là rất cần

thiết, giúp HS rèn luyện hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng

đồng và Tổ quốc.

1.2. Về mặt thực tiễn

Vấn đề giáo dục kĩ năng sống cho học sinh các trường học THCS trên

địa bàn tỉnh Quảng Ninh nói chung và việc tổ chức giáo dục kĩ năng sống

cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Hải Hà nói riêng những năm

qua đã được triển khai thực hiện theo các văn bản hướng dẫn của cơ quan

quản lý giáo dục cấp trên. Tuy nhiên việc tổ chức giáo dục kĩ năng sống cho

học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm chưa triển khai rộng rãi vì gặp một

số khó khăn, bất cập trong quá trình tổ chức nên còn mang tính hình thức,

chất lượng và hiệu quả chưa cao. Một trong những nguyên nhân cơ bản là

đến nay chưa có công trình nghiên cứu để tìm ra biện pháp quản lý hoạt

động giáo dục kỹ năng sống ở các trường THCS trên địa bàn huyện. Xuất

phát từ các lý do trên tôi chọn đề tài “Quản lý giáo dục kĩ năng sống cho

học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở các trường trung học

cơ sở huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh” để nghiên cứu..

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục kĩ năng sống cho học

sinh trung học cơ sở huyện Hải Hà, tỉnh Quảng Ninh thông qua hoạt động trải

nghiệm sáng tạo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.