Quản lý dạy học theo mô hình trường học mới (VNEN) ở các trường trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN VĂN DÚP

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI

(VNEN) Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN VĂN DÚP

QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI

(VNEN) Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thành Kỉnh

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ÐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên

cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình

nghiên cứu nào của tác giả khác.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Dúp

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thành Kỉnh

là người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên

cứu và thực hiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn các thầy cô giáo và cán bộ Trường Đại học Sư phạm

Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập

và nghiên cứu.

Tôi xin tri ân sự động viên, khích lệ và ủng hộ của gia đình, người thân, bạn bè

và đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Dúp

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ÐOAN............................................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................................ii

MỤC LỤC ........................................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................................ v

MỞ ĐẦU ........................................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài......................................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................................. 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 2

4. Giả thuyết khoa học.................................................................................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................................. 3

6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................................... 3

7. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................................... 3

8. Cấu trúc của luận văn................................................................................................................. 4

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH

TRƯỜNG HỌC MỚI Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ.......................................... 5

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................................................. 5

1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới..................................................................................................... 5

1.1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam...................................................................................................... 7

1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài. ....................................................................................... 10

1.2.1.Quản lý giáo dục.................................................................................................................. 10

1.2.2. Mô hình trường học mới .................................................................................................. 13

1.2.3. Dạy học theo Mô hình trường học mới........................................................................ 14

1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học theo Mô hình trường học mới..................................... 17

1.3. Lý luận về dạy học theo Mô hình trường học mới ở trường trung học cơ sở ....... 19

1.3.1. Đặc điểm của dạy học theo Mô hình trường học mới.............................................. 19

1.3.2. Các yếu tố của dạy học theo Mô hình trường học mới ở Trung học cơ sở ........ 21

1.3.3. Phương pháp và hình thức dạy học theo Mô hình trường học mới (VNEN)

ở Trung học cơ sở .......................................................................................................................... 22

iv

1.3.4. Đánh giá trong dạy học theo Mô hình trường học mới (VNEN) ở THCS ......... 24

1.3.5. Yêu cầu đối với tổ chức lớp học theo Mô hình trường học mới ở THCS ..... 25

1.3.6. Sinh hoạt chuyên môn của giáo viên theo Mô hình trường học mới ở THCS ....... 27

1.3.7. Sự tham gia của cha mẹ học sinh, cộng đồng trong quá trình dạy học................ 28

1.4. Quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới (VNEN) ở trường THCS ............ 29

1.4.1. Mục tiêu quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới ở trường THCS ......... 29

1.4.2. Nội dung quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới ở trường THCS ........ 29

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới (VNEN)....... 34

1.5.1. Năng lực, phẩm chất của người Hiệu trưởng.............................................................. 34

1.5.2. Chất lượng của đội ngũ giáo viên.................................................................................. 35

1.5.3. Chất lượng đầu vào của học sinh ................................................................................... 35

1.5.4. Nhận thức và đặc điểm tâm lý của giáo viên.............................................................. 35

1.5.5. Cơ sở vật chất, đồ dùng trang thiết bị dạy học, tài liệu hướng dẫn học .............. 36

1.5.6. Văn bản Pháp quy..............................................................................................36

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................................ 38

Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH

TRƯỜNG HỌC MỚI (VNEN) Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

HUYỆN NẬM PỒ, TỈNH ĐIỆN BIÊN................................................................................ 39

2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội và các trường Trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh

Điện Biên ......................................................................................................................................... 39

2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên...................................... 39

2.1.2. Đặc điểm các trường Trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên .............. 40

2.2. Khái quát về tổ chức khảo sát thực trạng ........................................................................ 42

2.2.1. Mục đích khảo sát .............................................................................................................. 42

2.2.2. Đối tượng khảo sát............................................................................................................. 42

2.2.3. Nội dung khảo sát .............................................................................................................. 42

2.2.4. Phương pháp và công cụ khảo sát ................................................................................. 43

2.2.5. Xử lý số liệu khảo sát........................................................................................................ 43

2.3. Kết quả khảo sát..................................................................................................................... 43

2.3.1. Thực trạng dạy học theo Mô hình trường học mới ở các trường Trung học

cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên ....................................................................................... 43

2.3.2. Thực trạng quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới ở các trường

v

Trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên................................................................... 53

2.3.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo Mô hình trường

học mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Nậm Pồ ....................................................... 62

2.4. Đánh giá chung....................................................................................................................... 63

2.4.1. Ưu điểm, hạn chế ............................................................................................................... 63

2.4.2. Nguyên nhân của các hạn chế......................................................................................... 65

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .............................................................................................................. 67

Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG

HỌC MỚI Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN NẬM PỒ,

TỈNH ĐIỆN BIÊN....................................................................................................................... 68

3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp................................................................................. 68

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu................................................................................ 68

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện............................................................................... 68

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả. ............................................................................ ...68

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn................................................................................ 68

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................................................... 69

3.2. Một số biện pháp quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới ở các trường

Trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên................................................................... 69

3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về tổ chức

dạy học theo Mô hình trường học mới..................................................................................... 68

3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên phù hợp với Mô hình

trường học mới ............................................................................................................................... 72

3.2.3. Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học theo mô hình trường học VNEN .......... 76

3.2.4. Chỉ đạo thực hiện đánh giá học sinh theo Mô hình trường học mới................... 78

3.2.5. Kiểm tra đánh giá mức độ thực hiện hoạt động dạy học theo Mô hình

trường học mới ............................................................................................................................... 82

3.2.6. Tổ chức phối hợp giữa Gia đình - Nhà trường - Xã hội trong hoạt động dạy

học theo Mô hình trường học mới............................................................................................. 86

3.2.7. Đảm bảo các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học theo

Mô hình trường học mới.............................................................................................................. 87

3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................................. 890

vi

3.3. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................ 91

3.3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết.............................................................................................. 91

3.3.2. Khảo nghiệm tính khả thi................................................................................................. 92

3.3.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp. ...................... 93

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................................................ 95

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ......................................................................................... 96

51. Kết luận...................................................................................................................................... 96

2. Khuyến nghị ............................................................................................................................... 97

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................ 98

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BGH : Ban giám hiệu

CBQL : Cán bộ quản lý

GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo

GV : Giáo viên

HĐDH : Hoạt động dạy học

HS : Học sinh

HT : Hiệu trưởng

PHHS : Phụ huynh học sinh

PHT : Phó Hiệu trưởng

PPDH : Phương pháp dạy học

PPHT : Phương pháp học tập

QL : Quản lý

QLDH : Quản lý dạy học

QLGD : Quản lý giáo dục

QLNT : Quản lý nhà trường

TB : Trung bình

TH : Tiểu học

THCS : Trung học cơ sở

TTCM : Tổ trưởng chuyên môn

UBND : Ủy ban nhân dân

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Thống kê số liệu năm học 2015 - 2016................................................................. 41

Bảng 2.2. Thống kê số liệu năm học 2016 - 2017 ...................................................... 41

Bảng 2.3. Thống kê số liệu năm học 2017 - 2018:..................................................... 41

Bảng 2.4. Thống kê về chất lượng và hiệu quả giáo dục của các trường tham gia

Mô hình trường học mới (VNEN) trong năm học 2017 - 2018 ................ 41

Bảng 2.5. Số lượng mẫu khảo sát tại các trường THCS trên địa bàn huyện

Nậm Pồ ........................................................................................... 42

Bảng. 2.6. Thực trạng các yếu tố của dạy học theo Mô hình trường học mới ở các

trường Trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên........................... 44

Bảng 2.7. Thực trạng mức độ sử dụng các phương pháp dạy học ............................. 46

Bảng 2.8. Thực trạng sử dụng các hình thức dạy học ................................................ 47

Bảng 2.9. Đánh giá trong dạy học theo Mô hình trường học mới VNEN.................. 49

Bảng 2.10. Mức độ đảm bảo các yêu cầu tổ chức lớp học trong dạy học theo Mô

hình VNEN................................................................................................ 51

Bảng. 2.11. Thực trạng của các hoạt động sinh hoạt chuyên môn ............................. 52

Bảng 2.12. Khảo sát Thực trạng của việc lập kế hoạch quản lý dạy học theo mô

hình VNEN................................................................................................ 53

Bảng 2.13. Khảo sát Thực trạng của việc tổ chức quản lý dạy học theo mô hình

VNEN........................................................................................................ 56

Bảng 2.14. Thực trạng của việc chỉ đạo dạy học theo mô hình VNEN .......................... 57

Bảng 2.15. Thực trạng của việc kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học theo mô

hình VNEN................................................................................................ 60

Bảng 2.16 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học theo Mô hình trường học

mới VNEN................................................................................................. 62

Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất....... 91

Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất.............. 92

Bảng 3.3 Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ...... 93

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ đã làm thay đổi mọi mặt

trong đời sống xã hội, thúc đẩy xã hội phát triển ngày càng hiện đại và thông minh hơn.

Trong bối cảnh đó, áp lực đổi mới giáo dục để đáp ứng kịp với sự phát triển đang diễn

ra trên quy mô toàn cầu. Bối cảnh này tạo nên những thay đổi sâu sắc trong giáo dục,

từ quan niệm về chất lượng giáo dục, xây dựng nhân cách người học đến cách tổ chức

quá trình và hệ thống giáo dục. Nhà trường từ chỗ khép kín chuyển sang mở cửa rộng

rãi, đối thoại với xã hội và gắn bó chặt chẽ với nghiên cứu khoa học - công nghệ và

ứng dụng; nhà giáo thay vì chỉ truyền đạt tri thức, chuyển sang cung cấp cho người học

phương pháp thu nhận thông tin một cách hệ thống, có tư duy phân tích và tổng hợp.

Đầu tư cho giáo dục từ chỗ được xem như là phúc lợi xã hội chuyển sang đầu tư cho

phát triển. Vì vậy, các quốc gia, từ những nước đang phát triển đến những nước phát

triển đều nhận thức được vai trò và vị trí hàng đầu của giáo dục, đều phải đổi mới giáo

dục để có thể đáp ứng một cách năng động hơn, hiệu quả hơn, trực tiếp hơn những nhu

cầu của sự phát triển đất nước.

1.2. Đảng và Nhà nước ta coi “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu”, là

sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát

triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội.

Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo

dục và đào tạo đã chỉ rõ mục tiêu: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng,

hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ

quốc và nhu cầu học tập của nhân dân… Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực

nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với

xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện

đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo

…”. Để đáp ứng yêu cầu của sự phát triển, dạy học không chỉ đơn giản là cung cấp tri

thức mà còn phải hướng dẫn hành động. Khả năng hành động là một yêu cầu được đặt

ra không phải đối với từng cá nhân mà cả ở cấp độ cộng đồng địa phương và toàn xã

hội. Chương trình giảng dạy phải giúp cho từng cá nhân người học biết hành động và

2

tích cực tham gia vào các chương trình hành động của cộng đồng “từ học làm đến biết

làm, muốn làm và cuối cùng muốn tồn tại phát triển như nhân cách một con người lao

động tự chủ, năng động và sáng tạo”.

1.3. Thực hiện chủ trương đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, Mô hình trường

học mới (VNEN) được tiến hành ở tiểu học và nhân rộng lên cấp Trung học cơ sở.

Trong mô hình trường học mới (VNEN), học sinh - chủ thể của hoạt động học tập do

giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực khám phá những điều mình chưa biết

chứ không phải là thụ động tiếp thu những tri thức đã được sắp đặt sẵn. Dạy học theo

mô hình trường học mới (VNEN) xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho học

sinh không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là một mục tiêu

dạy học.

Thực hiện kế hoạch của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT Điện Biên, phòng GD&ĐT

Nậm Pồ đã từng bước triển khai thực hiện Mô hình trường học mới (VNEN) tại một số

trường Trung học cơ sở trên địa bàn. Trong quá trình triển khai thực hiện, bên cạnh các

thành tựu đạt được vẫn còn bộc lộ những khó khăn về điều kiện, con người, đặc biệt là

hệ thống quản lý hoạt động dạy học theo Mô hình trường học mới.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý dạy học theo

Mô hình trường học mới (VNEN) ở các trường Trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh

Điện Biên” với mong muốn đề xuất được các biện pháp quản lý góp phần nâng cao

chất lượng giáo dục của địa phương.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học theo Mô hình

trường học mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Nâm Pồ, đề xuất một số biện pháp

quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới ở các trường Trung học cơ sở huyện

Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên nhằm nâng cao chất lượng hoạt động quản lý và nâng cao chất

lượng giáo dục bậc Trung học cơ sở của địa phương.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học cơ sở

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp quản lý dạy học theo Mô hình trường học mới (VNEN) ở các trường

THCS huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên.