Quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường trung học phổ thông huyện Bảo Thắng tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ YẾN

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ

THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

HUYỆN BẢO THẮNG TỈNH LÀO CAI

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi.

Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên

cứu này không trùng với bất cứ công trình nào đã được công bố trước đó.

Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.

Tác giả luận văn

Phạm Thị Yến

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, tác giả xin được cảm ơn sâu sắc đến Ban giám

hiệu trường ĐHSP Thái Nguyên, khoa Sau đại học, khoa Quản lý giáo dục

cùng toàn thể các thầy, cô giáo đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận

lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Đặc biệt, tác giả xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới

GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc - người hướng dẫn khoa học - đã tận tình giúp đỡ,

chỉ bảo ân cần cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn.

Mặc dù đã rất cố gắng và dành nhiều tâm huyết cho quá trình nghiên cứu

để hoàn thành luận văn, nhưng do khả năng có hạn nên khó tránh khỏi những

thiếu sót, tác giả rất mong nhận được những ý kiến chỉ bảo của quý thầy cô và

ý kiến đóng góp chân tình các bạn đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

Phạm Thị Yến

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT............................................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................viii

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2

3. Khách thể nghiên cứu và Đối tượng nghiên cứu.............................................2

4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................2

6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................3

8. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH

SỬ THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH Ở

TRƯỜNG THPT .......................................................................................5

1.1. Tổng quan các nghiên cứu về vấn đề ..........................................................5

1.1.1. Các nghiên cứu về dạy học nói chung,dạy học lịch sử nói riêng theo

hướng trải nghiệm........................................................................................5

1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý dạy học và dạy học môn lịch

sử thông qua hướng trải nghiệm..................................................................7

1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................10

1.2.1. Hoạt động dạy học...................................................................................10

1.2.2. Trải nghiệm..............................................................................................13

1.2.3. Quản lý dạy học.......................................................................................14

1.2.4. Quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm ............................15

1.2.5. Quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh ở

trường THPT .............................................................................................16

1.3. Hoạt động dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh

ở trường THPT ..........................................................................................16

1.3.1. Mục đích, vai trò, ý nghĩa của dạy học môn lịch sử theo hướng trải

nghiệm cho học sinh ở trường THPT........................................................16

iv

1.3.2. Nội dung của của dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho

học sinh ở trường THPT............................................................................18

1.3.3. Phương pháp của dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho

học sinh ở trường THPT............................................................................19

1.3.4. Quy trình của dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học

sinh ở trường THPT...................................................................................21

1.4. Quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh ở

trường THPT .............................................................................................23

1.4.1. Kế hoạch hóa dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học

sinh ở trường THPT...................................................................................23

1.4.2. Tổ chức dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh ở

trường THPT .............................................................................................25

1.4.3. Lãnh đạo,Chỉ đạo dạy học môn lịch sử theo hướng trải nghiệm cho

học sinh ở trường THPT............................................................................26

1.4.4. Giám sát, kiểm tra, đánh giá dạy học môn lịch sử theo hướng trải

nghiệm cho học sinh ở trường THPT...........................................................29

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn lịch sử theo hướng

trải nghiệm cho học sinh ở trường THPT..................................................31

1.5.1. Các yếu tố khách quan.............................................................................31

1.5.2. Các yếu tố chủ quan.................................................................................32

Kết luận chương 1..............................................................................................34

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ

THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG

HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN BẢO THẮNG, LÀO CAI ....................35

2.1. Giới thiệu khảo sát......................................................................................35

2.1.1. Mục đích khảo sát....................................................................................35

2.1.2. Nội dung khảo sát....................................................................................35

2.1.3. Phương pháp khảo sát..............................................................................35

2.1.4. Đối tượng khảo sát...................................................................................36

2.1.5. Phương pháp xử lý số liệu.......................................................................36

2.2. Khát quát về trường các THPT huyện Bảo Thắng, Lào Cai ......................37

2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải nghiệm ở

các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai............................................39

2.3.1. Thực trạng nhận thức hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo hướng

trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai .....................39

v

2.3.2. Thực trạng nội dung dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải nghiệm

ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai.........................................42

2.3.3. Thực trạng phương pháp dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải

nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai...............................46

2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải

nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai............................49

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo

hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai ..........49

2.4.2. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải

nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai............................53

2.4.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải

nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai............................55

2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo

hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai ..........58

2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động dạy

học môn Lịch Sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện

Bảo thắng, Lào Cai....................................................................................61

2.6. Đánh giá chung về quản lý hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo

hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai ..........64

2.6.1. Kết quả.....................................................................................................64

2.6.2. Những hạn chế.........................................................................................65

2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế........................................................................65

Kết luận chương 2..............................................................................................67

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ

THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG

HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN BẢO THẮNG, LÀO CAI ....................68

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................68

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu..........................................................68

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, hệ thống .........................................68

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.............................................................69

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..........................................................70

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo hướng

trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai .....................70

3.2.1. Xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm môn lịch sử phù hợp với đặc

điểm tâm lý lứa tuổi học sinh và điều kiện thực tiễn các trường THPT.........70

vi

3.2.2. Huy động các nguồn lực để tổ chức hoạt động trải nghiệm dạy học

môn Lịch sử cho học sinh trường THPT...................................................74

3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức dạy học môn Lịch sử

theo hướng trải nghiệm cho cán bộ quản lý và giáo viên trường THPT ......76

3.2.4. Chỉ đạo đa dạng hóa các nội dung, phương pháp dạy học môn Lịch

sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh THPT ........................................78

3.2.5. Xây dựng cơ chế thực hiện giám sát,kiểm tra, đánh giá dạy học môn

Lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh THPT...................................80

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ....................................................83

3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp ..........................83

3.4.1. Đối tượng khảo sát...................................................................................83

3.4.2. Cách thức tiến hành khảo sát...................................................................83

3.4.3. Mục đích, nội dung khảo sát....................................................................84

3.4.4. Kết quả khảo sát ......................................................................................84

Kết luận chương 3..............................................................................................88

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................89

1. Kết luận..........................................................................................................89

2. Khuyến nghị...................................................................................................91

TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................92

PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CBGV : Cán bộ giáo viên

GQVĐ : Giải quyết vấn đề

GV : Giáo viên

GVBM : Giáo viên bộ môn

GVCN : Giáo viên chủ nhiệm

HĐTN : Hoạt động trải nghiệm

HS : Học sinh

HS : Học sinh

KN : Kỹ năng

LS : Lịch sử

PT : Phổ thông

PHHS : Phụ huynh học sinh

TCM : Tổ chuyên môn

TTCM : Tổ trưởng chuyên môn

THPT : Trung học phổ thông

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Ý nghĩa thang đo............................................................................37

Bảng 2.2. Chỉ tiêu quy mô trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai...38

Bảng 2.3. Ý kiến của CBQL, GV giáo viên về tầm quan trọng dạy học

môn Lịch Sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THPT

huyện Bảo thắng, tỉnh Lào Cai ......................................................39

Bảng 2.4. Ý kiến của CBQL, GV về nội dung dạy học môn Lịch Sử theo

hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai.. 43

Bảng 2.5. Ý kiến của CBQL và GV về mức độ sử dụng các phương pháp

dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THPT

huyện Bảo thắng, Lào Cai ................................................................... 47

Bảng 2.6. Ý kiến của CBQL, GV về lập kế hoạch hoạt động dạy học môn

Lịch Sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo

thắng, tỉnh Lào Cai.........................................................................50

Bảng 2.7. Ý kiến của khách thể về tổ chức hoạt động dạy học môn Lịch

Sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo

thắng, Lào Cai................................................................................53

Bảng 2.8. Ý kiến của khách thể về chỉ đạo hoạt động dạy học môn Lịch

Sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo

thắng, Lào Cai................................................................................56

Bảng 2.9. Ý kiến của khách thể về kiển tra, đánh giá hoạt động dạy học

môn Lịch Sử theo hướng trải nghiệm ở các trường THPT

huyện Bảo thắng, tỉnh Lào Cai ......................................................59

Bảng 2.10. Ý kiến của khách thể về các yếu tố ảnh hưởng đến công tác

quản lý hoạt động dạy học môn Lịch Sử theo hướng trải

nghiệm ở các trường THPT huyện Bảo thắng, Lào Cai................62

Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các biện pháp quản lý dạy

học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh THPT

trên địa bàn huyên Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.................................84

Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý dạy

học môn Lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh THPT

trên địa bàn huyên Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.................................85

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hoạt động trải nghiệm có vai trò quan trọng trong việc phát triển năng

lực học sinh. Trong hoạt động trải nghiệm, học sinh được hoạt động thực hành

trải nghiệm những kiến thức, kĩ năng đã học trong các môn học; đồng thời qua

đó tiếp tục tìm tòi, mở rộng kiến thức và khả năng ứng dụng của kiến thức vào

thực tiễn. Từ việc tham gia hoạt động trải nghiệm, học sinh sẽ được vận dụng

kiến thức được học, qua đó học sinh được mở rộng, tìm tòi, sáng tạo hơn trong

kiến thức. Khi đặt ra một yêu cầu trải nghiệm, học sinh phải hoạt động, phải

hoàn thành một sản phẩm, và sản phẩm đó chính là kết quả hoạt động trải

nghiệm. Sản phẩm đó không theo khuôn mẫu nào, đó chính là sự sáng tạo của

học sinh khi giải quyết vấn đề được đặt ra. Với nội dung và hình thức nêu trên,

hoạt động trải nghiệm có vai trò quyết định đối với việc hình thành và phát

triển năng lực, phẩm chất của học sinh.

Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, cùng với việc áp dụng các

phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học các môn học để học

sinh được học qua hoạt động, "Hoạt động trải nghiệm" là cầu nối để học sinh

"học qua làm" trong thực tiễn. Việc dạy học ở các trường THPT việc dạy và

học ở nhiều trường phổ thông còn chịu tác động nặng nề bởi mục tiêu thi cử, do

đó học sinh còn yếu kỹ năng thực hành, thiếu sáng tạo và tính năng động. Vì

thế học sinh còn thiếu kiến thức vào thực tiễn. Trong những năm gần đây hoạt

động trải nghiệm trong dạy học các môn học chưa được quan tâm hoạt động

trải nghiệm tại các trường học mới chỉ dừng lại ở các các hoạt động ngoại khóa

chứ chưa thành chương trình hoàn thiện nên hiệu quả hoạt động trải nghiệm

trong các nhà trường hiệu quả chưa cao.

Từ những vấn đề nêu trên, việc sử dụng giáo dục trải nghiệm trong dạy

học ngày càng trở nên quan trọng và cấp thiết hơn. Vì vậy, tôi chọn đề tài

2

nghiên cứu “Quản lý dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm ở các trường

trung học phổ thông huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai”.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu về lý luận và thực trạng quản lý dạy học lịch sử

theo hướng trải nghiệm cho học sinh ở trường THPT, tác giả luận văn nhằm đề

xuất các biện pháp quản lý dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm trên địa bàn

huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện

học sinh.

3. Khách thể nghiên cứu và Đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: Dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học

sinh trường THPT.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Quản lý dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh trường

THPT huyện Bảo Thắng, Lào Cai.

4. Giả thuyết khoa học

Hoạt động trải nghiệm của học sinh THPT là điều kiện cần thiết để phát

triển năng lực của học sinh. Hoạt động dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm

cho học sinh trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai được thực hiện còn

nhiều lung túng. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học

lịch sử theo hướng trải nghiệm phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy

học môn lịch sử, nhất là lịch sử địa phương, góp phần giáo dục cho HS tình yêu

quê hương đất nước, yêu môn lịch sử.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm cho

học sinh trường THPT

5.2. Thực trạng quản lý dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm cho học sinh

trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.

5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học lịch sử theo hướng trải nghiệm cho

học sinh trường THPT huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai.