Quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh ở các trường tiểu học thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGÔ THẾ UY

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH

Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ BẮC KẠN,

TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thái Nguyên - 2021

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGÔ THẾ UY

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH

Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ BẮC KẠN,

TỈNH BẮC KẠN

Ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÊ THUỲ LINH

Thái Nguyên - 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số

liệu và kết quả nghiên cứu luận văn này là trung thực, khách quan không trùng

lặp với các đề tài khác đồng thời chưa từng được công bố ở bất cứ tài liệu nào.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021

Học viên

Ngô Thế Uy

ii

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Hội đồng

khoa học trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy giáo, cô

giáo đã tham gia giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong

quá trình học tập và nghiên cứu luận văn.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của các đồng chí

lãnh đạo, cán bộ quản lý và các đồng nghiệp tại các trường tiểu học trên địa bàn

thành phố Bắc Kạn đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi hoàn thành nhiệm vụ học

tập, nghiên cứu.

Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Lê Thùy Linh người đã tận tình

hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi suốt thời gian nghiên cứu và hoàn

thành luận văn.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành

luận văn, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các

thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và tất cả những ai quan tâm đến vấn đề nghiên

cứu đóng góp ý kiến để luận văn được hoàn thiện hơn.

Thái Nguyên, tháng 9 năm 2021

Tác giả

Ngô Thế Uy

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii

MỤC LỤC ..........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................iv

DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v

MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3

4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu......................................................................3

5. Giả thuyết khoa học.........................................................................................4

6. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................4

7. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn.............................................................................................5

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN

TIẾNG VIỆT Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC..........................................................7

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................7

1.1.1. Những nghiên cứu về dạy học môn tiếng Việt..........................................7

1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học môn tiếng Việt........................................9

1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................14

1.2.1. Quản lý, quản lý nhà trường....................................................................14

1.2.2. Dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học..............................................15

1.2.3. Quản lý dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học .................................17

1.3. Hoạt động dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học................................17

1.3.1. Định hướng đổi mới chương trình môn Tiếng Việt ở tiểu học và yêu

cầu đối với giáo viên trong dạy học môn tiếng Việt theo chương trình

GDPT 2018........................................................................................................17

iv

1.3.2. Mục tiêu của dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học theo chương

trình GDPT 2018 ...............................................................................................19

1.3.3. Yêu cầu cần đạt, nội dung dạy học và cấu trúc chương trình môn

tiếng Việt ở trường tiểu học...............................................................................21

1.3.4. Nguyên tắc tổ chức dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học...............24

1.3.5. Phương pháp và hình thức hoạt động dạy học môn tiếng Việt ở

trường tiểu học...................................................................................................26

1.3.6. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt................................28

1.4. Quản lý dạy học môn tiếng Việt của Hiệu trưởng ở trường tiểu học.........29

1.4.1. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý dạy học ở trường tiểu học ..........29

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt của hiệu trưởng......31

1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Việt ở tiểu

học tại các trường tiểu học.................................................................................38

1.5.1. Các yếu tố chủ quan.................................................................................38

1.5.2. Các yếu tố khách quan.............................................................................39

Tiểu kết chương 1..............................................................................................42

Chƣơng 2:THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG

VIỆT Ở CÁC TRƢỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ BẮC KẠN,

TỈNH BẮC KẠN..............................................................................................44

2.1. Một vài nét về đặc điểm các trường tiểu học trên địa bàn thành phố

Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn ......................................................................................44

2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................46

2.2.1. Mục đích khảo sát....................................................................................46

2.2.2. Nội dung khảo sát....................................................................................47

2.2.3. Đối tượng khảo sát...................................................................................47

2.2.4. Phương pháp khảo sát và xử lí kết quả....................................................47

2.3. Thực trạng dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học thành phố

Bắc Kạn .............................................................................................................48

2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên về mục tiêu của dạy học

môn tiếng Việt ở trường tiểu học.......................................................................48

v

2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn tiếng Việt ở trường tiểu học.....50

2.3.3. Thực trạng phương pháp và hình thức hoạt động dạy học môn tiếng

Việt ở trường tiểu học........................................................................................52

2.3.4. Thực trạng về đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt ........................54

2.4. Thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Việt của học sinh tiểu học ở

các trường tiểu học thành phố trường tiểu học thành phố Bắc Kạn, tỉnh

Bắc Kạn .............................................................................................................55

2.4.1. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu, chương trình dạy học môn

Tiếng Việt của học sinh tiểu học ở các trường tiểu học thành phố trường

tiểu học thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn .......................................................55

2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên ....................................57

2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ..................................60

2.4.4. Thực trạng quản lý phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong dạy

học môn tiếng Việt ............................................................................................62

2.4.5. Thực trạng quản lí hoạt động giám sát, đánh giá dạy học môn Tiếng Việt....63

2.4.6. Thực trạng quản lý các phương tiện, thiết bị dạy học và các điều

kiện hỗ trợ cho hoạt động dạy học môn Tiếng Việt..........................................65

2.5. Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động dạy học

môn Tiếng Việt tiểu học ở các trường tiểu học thành phố Bắc Kạn.................67

2.6. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học

môn Tiếng Việt tiểu học ở các trường tiểu học thành phố Bắc Kạn.................68

2.6.1. Mặt mạnh.................................................................................................68

2.6.2. Hạn chế ....................................................................................................69

2.6.3. Nguyên nhân những tồn tại .....................................................................70

Tiểu kết Chương 2 .............................................................................................72

Chƣơng 3:BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG

VIỆTCỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA

BÀNTHÀNH PHỐ BẮC KẠN, TỈNH BẮC KẠN .......................................73

3.1. Các nguyên tắc để đề xuất biện pháp .........................................................73

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu..........................................................73

vi

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.........................................................73

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống..........................................................73

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ..........................................................74

3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt ở các trường

tiểu học thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn .......................................................74

3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tiếng Việt cho đội ngũ giáo

viên đáp ứng yêu cầu của chương trình GDPT 2018 ........................................74

3.2.2. Tổ chức nâng cao chất lượng giờ dạy môn Tiếng Việt trên lớp đáp

ứng yêu cầu của chương trình GDPT 2018.......................................................78

3.2.3. Tăng cường quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn

tiếng Việt theo chương trình GDPT 2018 .........................................................81

3.2.4. Tăng cường đầu tư và chỉ đạo sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất,

thiết bị trong dạy học môn Tiếng Việt ở các nhà trường ..................................83

3.2.5. Chỉ đạo phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo điều

kiện tốt nhất cho hoạt động dạy học môn Tiếng Việt .......................................86

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.................................................................89

3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.....89

3.4.1. Quy trình khảo nghiệm............................................................................89

3.4.2. Kết quả khảo nghiệm...............................................................................91

Tiểu kết chương 3..............................................................................................95

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................96

1. Kết luận..........................................................................................................96

1.1. Về lý luận....................................................................................................96

1.2. Về thực trạng ..............................................................................................96

2. Khuyến nghị...................................................................................................97

TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................100

PHẦN PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CBQL Cán bộ quản lý

GV Giáo viên

GD&ĐT Giáo dục & Đào tạo

HS Học sinh

TV Tiếng Việt

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Thời lượng thực hiện chương trình ở các lớp............................................. 24

Bảng 1.2. Thời lượng dành cho các kĩ năng đọc, viết, nói và nghe ........................... 24

ảng 2.1. Thống kê tình hình học sinh tiểu học ở thành phố ắc ạnnăm học

2020 - 2021................................................................................................ 44

ảng 2.2. Thống kê tình hình C Q , GV các trường tiểu họcở thành phố ắc

ạn năm học 2020 - 2021 ......................................................................... 45

ảng 2.3. ết quả học tập môn Tiếng Việt của học sinh lớp 1ở các trường tiểu

học thành phố ắc ạn ............................................................................. 46

ảng 2.4. Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên về mục tiêu của dạy học môn

tiếng Việt ở trường tiểu học ...................................................................... 48

ảng 2.5. Thực trạng thực hiện nội dung dạy học môn tiếng Việtở trường tiểu học ..........50

ảng 2.6. Thực trạng phương pháp và hình thức hoạt động dạy họcmôn tiếng

Việt ở trường tiểu học ............................................................................... 52

ảng 2.7. Thực trạng về đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Việt ........................... 54

ảng 2.8. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu, chương trình dạy học môn

Tiếng Việt.................................................................................................. 56

ảng 2.9. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên ....................................... 58

ảng 2.10. Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ................................... 60

ảng 2.11. Thực trạng quản lý phối hợp giữa nhà trườngvà gia đình trong dạy

học môn tiếng Việt .................................................................................... 62

ảng 2.12. Thực trạng quản lí hoạt động giám sát, đánh giá dạy học môn Tiếng Việt.... 64

ảng 2.13. Thực trạng quản lý các phương tiện, thiết bị dạy họcvà các điều............ 65

ảng 2.14. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ... 67

ảng 3.1. ết quả thăm dò tính cần thiết của các biện pháp...................................... 91

ảng 3.2. ết quả thăm dò tính khả thi của các biện pháp ........................................ 93

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

ĩnh vực Giáo dục Đào tạo được Đảng và Nhà nước ta xác định là “Quốc

sách hàng đầu”. Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, có nhiều khâu, nhiều

việc cần phải nghiên cứu, tiến hành một cách đồng bộ, khoa học. Trong đó,

công tác quản lý ở một đơn vị trường học là một khâu, một việc hết sức quan

trọng để góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường.

Mục tiêu của giáo dục tiểu học nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự

phát triển về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, năng lực của học sinh; chuẩn

bị cho học sinh tiếp tục vào bậc học trung học cơ sở.

Để đạt được mục tiêu trên, giáo dục tiểu học cần giúp học sinh biết đọc,

biết viết, và biết tính toán với những con số ở mức độ căn bản, cũng như thiết

lập những hiểu biết căn bản về khoa học, toán, địa lý, lịch sử, và các môn khoa

học xã hội khác.

Môn Tiếng Việt là một trong những môn học quan trọng và cần thiết

ở bậc tiểu học. ên cạnh việc học toán để phát triển tư duy logic cho con, việc

học tiếng việt sẽ giúp học sinh hình và phát triển tư duy ngôn ngữ. Thông qua

môn Tiếng Việt, học sinh sẽ được học cách giao tiếp, truyền đạt tư tưởng, cảm

xúc của mình một cách chính xác và biểu cảm.

Ở chương trình hiện hành, mục tiêu môn Tiếng Việt nhằm hình thành và

phát triển ở học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng Việt (đọc, viết, nghe, nói) để

học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Mặt khác,

thông qua việc dạy học Tiếng Việt, góp phần rèn luyện các thao tác tư duy.

Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về tiếng Việt; về tự nhiên, xã

hội và con người; về văn hoá, văn học của Việt Nam và nước ngoài, từ đó bồi

dưỡng tình yêu tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu

đẹp của tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội

chủ nghĩa cho học sinh. hắc phục những hạn chế của chương trình hiện hành,

theo chương trình GDPT 2018 được xây dựng theo hướng chuyển từ chú trọng

trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh.

2

Năm học 2020 - 2021 là năm đầu tiên áp dụng Chương trình GDPT mới

2018 đối với học sinh lớp 1. Theo đó, có nhiều điểm thay đổi liên quan đến

sách giáo khoa, nội dung các môn học, thời gian học, phương pháp giảng dạy…

nhằm bảo đảm phát triển phẩm chất và năng lực người học thông qua nội dung

giáo dục với những kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, hiện đại; hài hoà đức,

trí, thể, mĩ; chú trọng thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải

quyết vấn đề trong học tập và đời sống; ... Theo lộ trình thực hiện chương trình

mới từ năm 2021-2022 đối với lớp 2, năm học 2022-2023 đối với lớp 3, năm

học 2023-2034 đối với lớp 4 và năm học 2024-2025 đối với lớp 5.

Trong thời gian gian vừa qua, phòng GD&ĐT thành phố ắc ạn đã chỉ

đạo sát sao việc thực hiện dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học.

Trong các trường tiểu học, Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm trước cơ

quan quản lý cấp trên về chất lượng giáo dục của nhà trường theo mục tiêu đào

tạo của cấp học. Ở các trường tiểu học thành phố ắc ạn đa số là HS người

dân tộc thiểu số, do ảnh hưởng của điều kiện địa lý và kinh tế cũng như những

yếu tố văn hoá, HS tiểu học DTTS có khả năng phát triển về nhận thức và ngôn

ngữ kém hơn so với HS tiểu học thành phố và vùng miền xuôi. Đặc điểm nổi

bật trong tư duy của một số HS dân tộc là thói quen lao động trí óc chưa bền,

ngại suy nghĩ, ngại động não. Trước khi các em đi học dùng ngôn ngữ của dân

tộc mình nhưng trong quá trình nhận thức, tiếp thu tri thức lại diễn ra bằng

ngôn ngữ tiếng Việt. Như vậy, các em gặp rất nhiều khó khăn trong học tập

cũng như ngoài xã hội.

Để rút ra những bài học kinh nghiệm và chuẩn bị tốt hơn cho quản lý dạy

học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học thành phố ắc ạn đáp ứng yêu cầu

của chương trình GDPT 2018 chúng tôi lựa chọn vấn đề nghiên cứu là “Quản

lý dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học thành phố Bắc Kạn, tỉnh

Bắc Kạn” để từ đó đưa ra những biện pháp khắc phục những hạn chế và giải

quyết các khó khăn đang tồn tại.