Quản lý dạy học môn toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐẶNG THỊ THÙY LINH

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ GIANG,

TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

ĐẶNG THỊ THÙY LINH

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ GIANG,

TỈNH HÀ GIANG

Ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ TÍNH

THÁI NGUYÊN - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn này là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi. Các

số liệu và tài liệu đƣợc trích dẫn trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu này

không trùng với bất cứ công trình nào đã đƣợc công bố trƣớc đó.

Tôi chịu trách nhiệm với lời cam đoan của mình.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Đặng Thị Thùy Linh

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận

đƣợc sự giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô

giáo của Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên, trƣờng Cao đẳng Sƣ phạm Hà

Giang, các cấp lãnh đạo, các bạn đồng nghiệp và gia đình.

Với tình cảm chân thành, em xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo

Khoa Quản lí Giáo dục, Phòng Sau Đại học trƣờng Đại học Sƣ phạm Thái Nguyên đã

giảng dạy, hƣớng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình, trách nhiệm, tạo điều kiện để em hoàn thiện

Luận văn của mình.

Đặc biệt, em cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Thị

Tính - Ngƣời hƣớng dẫn khoa học, đã tận tình hƣớng dẫn em trong quá trình hoàn

thành luận văn.

Em xin chân thành cảm ơn đến các cấp lãnh đạo Phòng GD&ĐT TP Hà Giang;

cán bộ quản lí, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên và học sinh của các trƣờng THCS TP

Hà Giang, Tỉnh Hà Giang đã nhiệt tình giúp đỡ tác giả trong quá trình nghiên cứu và

hoàn thành đề tài.

Mặc dù rất cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong

nhận đƣợc sự góp ý chân thành của quý thầy giáo, cô giáo cùng các đồng nghiệp.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Tác giả luận văn

Đặng Thị Thùy Linh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................... ii

MỤC LỤC ................................................................................................................... iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................... vii

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ viii

MỞ ĐẦU.......................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................3

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu...........................................................................3

4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................................................3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.....................................................................................4

7. Phƣơng pháp nghiên cứu ...........................................................................................4

8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................................5

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN

THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở

TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ...............................................................................6

1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................................6

1.1.1. Nghiên cứu về quản lý dạy học ...........................................................................6

1.1.2. Nghiên cứu về quản lý dạy học môn Toán ..........................................................7

1.2. Một số khái niệm cơ bản.........................................................................................8

1.2.1. Hoạt động dạy học và quản lý dạy học................................................................8

1.2.2. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh .....................................10

1.2.3. Quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh.......11

1.3. Dạy học môn toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng

trung học cơ sở.............................................................................................................13

1.3.1. Đặc điểm của dạy học môn Toán theo chƣơng trình giáo dục trung học cơ

sở năm 2018.................................................................................................................13

iv

1.3.2. Mục tiêu, nội dung dạy học môn Toán phát triển năng lực học sinh ở

trƣờng trung học cơ sở.................................................................................................14

1.3.3. Phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Toán .....................................17

1.3.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển

năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................22

1.3.5. Yêu cầu đối với giáo viên trong dạy học môn Toán theo định hƣớng phát

triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ........................................................26

1.4. Quản lý dạy học môn toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh

trung học cơ sở.............................................................................................................26

1.4.1. Xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực

học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ...............................................................................26

1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển

năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................27

1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển

năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................................30

1.4.4. Kiểm tra đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng

phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở ................................................31

1.5. Yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển

năng lực học sinh .........................................................................................................32

1.5.1. Yếu tố khách quan .............................................................................................32

1.5.2. Yếu tố chủ quan .................................................................................................33

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ............................................................................................34

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO

ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƢỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở THÀNH PHỐ HÀ GIANG, TỈNH HÀ GIANG ..........36

2.1. Khái quát chung về giáo dục Trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà

Giang và tổ chức khảo sát............................................................................................36

2.1.1. Tình hình dạy học môn Toán các trƣờng Trung học cơ sở thành phố Hà

Giang, tỉnh Hà Giang...................................................................................................38

2.1.2. Tổ chức khảo sát ................................................................................................42

v

2.2. Thực trạng dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh

ở các trƣờng Trung học Cơ sở trên địa bàn Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang......44

2.2.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về mục tiêu dạy học

môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học

cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang...................................................................44

2.2.2. Chƣơng trình, nội dung dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực

học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang .....................45

2.2.3. Phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Toán theo định hƣớng

phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang,

tỉnh Hà Giang ..............................................................................................................50

2.2.4. Kiểm tra - đánh giá kết quả dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển

năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang.....53

2.3. Thực trạng Quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng Phát triển năng lực

học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ............54

2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển

năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ......54

2.3.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn toán theo định hƣớng Phát triển năng

lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang.............57

2.3.3. Thực trạng chỉ đạo dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực

học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang..............60

2.3.4. Kiểm tra đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn toán ở trƣờng trung học

cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang...................................................................63

2.4. Thực trạng yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn Toán theo định

hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang,

tỉnh Hà Giang...............................................................................................................65

2.5. Đánh giá chung .....................................................................................................68

2.5.1. Những kết quả đạt đƣợc.....................................................................................68

2.5.2. Những tồn tại và nguyên nhân...........................................................................69

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ............................................................................................70

vi

Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÍ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH

HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH CÁC TRƢỜNG TRUNG

HỌC SƠ SỞ Ở THÀNH PHỐ HÀ GIANG, TỈNH HÀ GIANG...........................72

3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp...............................................................................72

3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................................72

3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn.......................................................................................72

3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa.........................................................................................73

3.1.4. Đảm bảo tính toàn diện......................................................................................73

3.2. Biện pháp quản lí dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực

học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang

nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học..............................................................................73

3.2.1. Phân cấp quản lí, phát huy vai trò của tổ chuyên môn trong quản lí hoạt

động dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh .....................73

3.2.2. Tổ chức, chỉ đạo sinh hoạt tổ chuyên môn nghiên cứu bài học môn Toán

theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh..............................................................77

3.2.3. Tổ chức bồi dƣỡng nâng cao năng lực dạy học môn Toán theo định hƣớng

phát triển năng lực học sinh cho giáo viên ở các trƣờng trung học cơ sở ...................81

3.2.4. Hƣớng dẫn tổ chuyên môn chỉ đạo giáo viên đổi mới phƣơng pháp, hình

thức tổ chức dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở

các trƣờng Trung học cơ sở .........................................................................................85

3.2.5. Tổ chức đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Toán theo định

hƣớng phát triển năng lực Học sinh.............................................................................89

3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................92

3.3. Khảo nghiệm tính khả thi và tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ................93

3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ......................................................................................93

3.3.2. Nội dung và phƣơng pháp khảo nghiệm............................................................93

3.3.3. Kết quả khảo nghiệm.........................................................................................93

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ............................................................................................95

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................96

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................100

PHỤ LỤC

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

BGH Ban Giám hiệu

CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CBQL Cán bộ quản lí

CNTT Công nghệ thông tin

CTGD Chƣơng trình giáo dục

DH Dạy học

ĐDDH Đồ dùng dạy học

GD Giáo dục

GD&ĐT Giáo dục và đào tạo

GV Giáo viên

HĐDH Hoạt động dạy học

HT Hiệu trƣởng

HS Học sinh

HSG Học sinh giỏi

PHHS Phụ huynh học sinh

PPCT Phân phối chƣơng trình

PPDH Phƣơng pháp dạy học

PHT Phó hiệu trƣởng

QLGD Quản lí giáo dục

SGK Sách giáo khoa

TBDH Thiết bị dạy học

THCS Trung học cơ sở

TTCM Tổ trƣởng chuyên môn

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Tổng hợp các trƣờng THCS Thành phố Hà Giang ...........................................36

Bảng 2.2. Số lƣợng và chất lƣợng đội ngũ giáo viên dạy Toán.........................................38

Bảng 2.3. Kết quả học tập môn toán kỳ I năm học 2019 - 2020 trong các

trƣờng THCS ................................................................................. 40

Bảng 2.4. Danh sách phòng giáo dục và các trƣờng tiến hành khảo sát...........................42

Bảng 2.5. Kết quả khảo sát mục tiêu dạy học môn Toán trong chƣơng trình giáo

dục phổ thông mới................................................................................................44

Bảng 2.6. Chƣơng trình dạy học môn toán đã triển khai theo định hƣớng

phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành

phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang ........................................................................46

Bảng 2.7. Nội dung dạy học môn toán đã triển khai theo định hƣớng phát triển năng

lực học sinh ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang......................48

Bảng 2.8. Phƣơng pháp dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học

sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang.........................50

Bảng 2.9. Hình thức tổ chức dạy môn toán theo định hƣớng phát triển năng lực học

sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang.........................52

Bảng 2.10. Kiểm tra - đánh giá kết quả dạy học môn Toán theo định hƣớng

phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng THCS thành phố Hà

Giang, tỉnh Hà Giang .......................................................................................53

Bảng 2.11. Thực trạng lập kết hoạch dạy học môn toán theo định hƣớng Phát triển

năng lực học sinh ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang,

tỉnh Hà Giang ........................................................................................................55

Bảng 2.12. Tổ chức dạy học môn toán theo định hƣớng Phát triển năng lực học sinh

ở các trƣờng Trung học cơ sở Thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang...............57

Bảng 2.13. Chỉ đạo dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh

ở các trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang..................60

Bảng 2.14. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán ở trƣờng trung

học cơ sở thành phố Hà Giang, tỉnh Hà Giang..................................................63

Bảng 2.15. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lí dạy học môn Toán theo định hƣớng

phát triển năng lực học sinh ở trƣờng trung học cơ sở thành phố Hà

Giang, tỉnh Hà Giang............................................................................................66

Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp....................94

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Dạy học là con đƣờng cơ bản, thuận lợi nhất để hình thành phẩm chất năng lực

cần đạt đƣợc ở học sinh THCS, bởi hoạt động dạy học là hoạt động chủ yếu, chiếm

quỹ thời gian nhiều nhất ở trƣờng THCS có mục tiêu hình thành các phẩm chất, năng

lực cho học sinh. Hoạt động dạy học môn Toán ở trƣờng THCS có mục tiêu hình

thành ở học sinh các phẩm chất: Yêu nƣớc, nhân ái, trung thực, chăm chỉ, trách nhiệm

cùng các năng lực chung: Tự chủ, tự học; Giải quyết vấn đề và sáng tạo; Giao tiếp và

hợp tác; Đặc biệt là hình thành cho học sinh năng lực tính toán và các năng lực khác.

Để thực hiện hiện các mục tiêu trên, Nghị quyết 29 TW về đổi mới căn bản,

toàn diện giáo dục Việt Nam, ngành Giáo dục đã triển khai các nội dung đổi mới mục

tiêu, nội dung chƣơng trình giáo dục chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang

bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất ngƣời học; học đi đôi

với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Phát triển giáo dục và đào tạo gắn với nhu cầu

phát triển kinh tế - xã hội. Trọng tâm là ... đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đạo

tạo phát triển nguồn nhân lực, phấn đấu trong những năm tới, tạo ra chuyển biến căn

bản, mạnh mẽ chất lƣợng, hiệu quả giáo dục đào tạo làm cho giáo dục đào tạo thật sự

là quốc sách hàng đầu, đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ tổ

quốc và nhu cầu học tập của nhân dân, là yêu cầu bức thiết của toàn xã hội, yêu cầu

của hội nhập quốc tế trong k nguyên toàn cầu hóa . Thực hiện quan điểm chỉ đạo

nêu trên, Bộ Giáo dục - Đào tạo đã ban hành chƣơng trình giáo dục phổ thông mới

theo hƣớng tiếp cận năng lực học sinh, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nƣớc.

Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới tháng 12/2018 đòi hỏi giáo viên phải

thay đổi cách dạy, cách đánh giá học sinh theo định hƣớng phát triển năng lực ngƣời

học. Với sự thay đổi đó giúp cho giáo viên tiến hành dạy học dựa vào năng lực của

học sinh và phát huy những năng lực sẵn có của ngƣời học hoặc khắc phục những hạn

chế về năng lực học tập của học sinh, học sinh sẽ đƣợc học tập dựa vào năng lực và

dựa trên nhu cầu để phát triển. Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực sẽ phát

huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, hình thành phát triển năng lực giải

quyết vấn đề, vận dụng kiến thức, kỹ năng của ngƣời học; khắc phục lối truyền thụ áp

2

đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Giáo viên tập trung thay đổi cách dạy cách học,

cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để ngƣời học tự cập nhật và đổi mới tri

thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu học trên lớp sang tổ chức

hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa,nghiên cứu khoa

học thông qua đó hình thành phát triển kỹ sống cho ngƣời học.

Chƣơng trình Giáo dục phổ thông mới nói chung và chƣơng trình môn Toán

trung học cơ sở nói riêng đƣợc xây dựng theo tiếp cận theo cách phát triển năng lực

học sinh đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phƣơng pháp dạy học và hình thức tổ chức

dạy học vv.... Trong những năm qua, cùng với sự phát triển của giáo dục phổ thông,

hoạt động đổi mới hình thức, phƣơng pháp dạy học môn Toán ở các trƣờng THCS

theo định hƣớng phát triển năng lực đƣợc quan tâm thông qua việc tổ chức các hội

thảo, các lớp bồi dƣỡng, tập huấn, đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo cụm, miền,

dựa trên nghiên cứu bài học, tổ chức hội thi giáo viên giỏi các cấp, triển khai áp

dụng phƣơng pháp Bàn tay nặn bột … các hoạt động trên đã từng bƣớc thay đổi

nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý về hình thức tổ chức, phƣơng pháp dạy học

môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực.

Việc dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực và quản lý dạy

học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực đã triển khai song còn nhiều bất

cập do nhiều nguyên nhân khác nhau vì vậy sự cần thiết phải có những nghiên cứu về

quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phát triển năng lực để tìm ra các biện

pháp nâng cao chất lƣợng thực hiện chƣơng trình giáo dục THCS mới.

Các trƣờng THCS của Thành phố Hà Giang đã có nhiều cố gắng nâng cao chất

lƣợng giáo dục toàn diện, 8/8 trƣờng đã đƣợc công nhận trƣờng chuẩn quốc gia, một

số đƣợc kiểm định chất lƣợng và công nhận chuẩn chất lƣợng giáo dục. Tuy nhiên,

với cƣơng vị là một cán bộ trực tiếp quản lí, chỉ đạo công tác chuyên môn từ thực tiễn

công tác của mình, với góc nhìn khoa học quản lí tôi nhận thấy: Hoạt động quản lí

dạy học của Hiệu trƣởng các trƣờng Trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Hà

Giang vẫn còn những vấn đề bất cập, các biện pháp quản lí của Hiệu trƣởng chƣa

đƣợc khoa học, đồng bộ, kém năng động, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, chƣa đáp

ứng đƣợc yêu cầu phát triển chung, cần phải trao đổi, bổ sung, rút kinh nghiệm để kịp