Quản lý dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT Thị xã Quảng Yên - Tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHAN TUẤN DŨNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH

THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

THỊ XÃ QUẢNG YÊN - TỈNH QUẢNG NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHAN TUẤN DŨNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG ANH

THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

THỊ XÃ QUẢNG YÊN - TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Quản lí giáo dục

Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Tính

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Phan Tuấn Dũng

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, em đã

nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan,

trường học.

Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo trường Đại học sư phạm Thái Nguyên,

các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà khoa học, các

thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng dạy

trong suốt quá trình học tập.

Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Thị Tính người đã trực

tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Sở Giáo dục và Đào tạo

tỉnh Quảng Ninh, Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Quảng Yên, các trường THPT

trên địa bàn thị xã Quảng Yên; cảm ơn các đồng chí, đồng nghiệp, đã tận tình giúp đỡ

và cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến để việc điều tra nghiên cứu và hoàn thành luận

văn được thuận lợi.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những hạn chế,

thiếu sót. Tác giả xin trân trọng tiếp thu những ý kiến chỉ bảo, góp ý xây dựng của

các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo đồng nghiệp để tiếp tục hoàn thiện luận văn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018

Tác giả

Phan Tuấn Dũng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................... ii

MỤC LỤC ..............................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................................... iv

DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... v

MỞ ĐẦU................................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu............................................................................................ 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...................................................................... 3

4. Giả thuyết khoa học.............................................................................................. 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 3

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................... 3

7. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 4

8. Kết cấu luận văn .................................................................................................. 5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC

MÔN TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.................................................. 6

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 6

1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ...................................................... 6

1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam......................................................... 8

1.2. Một số khái niệm công cụ ........................................................................... 12

1.2.1. Tiếp cận năng lực trong dạy học tiếng Anh ................................................ 12

1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ............................................... 21

1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực........... 21

1.3. Hoạt động dạy học môn Tiếng Anh ở các trường THPT............................ 23

1.3.1. Vị trí và vai trò của Tiếng Anh tại trường THPT ....................................... 23

1.3.2. Đặc điểm dạy học môn tiếng anh................................................................ 24

1.3.3. Đội ngũ giáo viên và hoạt động giảng dạy.................................................. 27

iv

1.3.4. Học sinh và hoạt động học .......................................................................... 28

1.3.5. Cơ sở vật chất, thiết bị giáo dục và môi trường dạy học Tiếng Anh .......... 29

1.3.6. Công tác kiểm tra đánh giá tổ chức dạy học Tiếng Anh............................. 29

1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực........... 30

1.4.1. Quản lý mục tiêu, kế hoạch tổ chức dạy học tiếp cận năng lực.................. 30

1.4.2. Quản lý phương pháp, hình thức dạy học tiếp cận năng lực....................... 31

1.4.3. Bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên dạy học Tiếng Anh về dạy

học tiếp cận năng lực................................................................................... 33

1.4.4. Quản lý việc xây dựng môi trường giao tiếp trong hoạt động học

Tiếng Anh của học sinh............................................................................... 33

1.4.5. Xác định cơ sở vật chất, trang thiệt bị và đồ dùng dạy học Tiếng Anh...... 35

1.4.6. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá dạy học Tiếng Anh tiếp cận năng lực ...... 35

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh

theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT Thị xã Quảng Yên. ................. 36

Kết luận chương 1.................................................................................................. 38

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN

TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ QUẢNG YÊN.......................... 39

2.1. Giới thiệu một vài nét về các trường THPT thị xã Quảng Yên và tổ chức

khảo sát ........................................................................................................ 39

2.1.1. Vài nét về các trường THPT trên địa bàn thị xã Quảng Yên...................... 39

2.1.2. Tổ chức khảo sát ......................................................................................... 41

2.2. Thực trạng dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các

trường THPT thị xã Quảng Yên.................................................................. 42

2.2.1. Thực trạng xây dựng, thực hiện mục tiêu dạy học Tiếng Anh theo tiếp

cận năng lực ở các trường THPT thị xã Quảng Yên................................... 42

2.2.2. Thực trạng hình thức tổ chức, phương pháp giảng dạy tiếng anh của

giáo viên ...................................................................................................... 44

v

2.2.3. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên Tiếng Anh ở các trường

THPT Thị xã Quảng Yên ............................................................................ 47

2.2.4. Thực trạng hoạt động học môn Tiếng Anh của học sinh ở các trường

THPT Thị xã Quảng Yên ............................................................................ 50

2.2.5. Thực trạng đánh giá kết quả dạy học môn Tiếng Anh ở các trường

THPT Thị xã Quảng Yên ............................................................................ 53

2.2.6. Các điều kiện dạy học môn Tiếng Anh ở các trường THPT Thị xã

Quảng Yên................................................................................................... 54

2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng anh theo tiếp cận

năng lực ở các trường trung học phổ thông thị xã Quảng Yên................... 57

2.3.1. Thực trạng quản lý xây dựng, thực hiện mục tiêu và nội dung dạy học

môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT thị xã

Quảng Yên................................................................................................... 57

2.3.2. Quản lý phương pháp, hình thức dạy học tiếp cận năng lực ở các

trường THPT Thị xã Quảng Yên ................................................................ 58

2.3.3. Bồi dưỡng năng lực cho giáo viên dạy học Tiếng Anh về dạy học tiếp

cận năng lực ở các trường THPT thị xã Quảng Yên................................... 60

2.3.4. Quản lý việc xây dựng môi trường giao tiếp trong hoạt động học tiếng

anh của học sinh của các trường THPT trên địa bàn thị xã Quảng Yên..... 62

2.3.5. Quản lý sử dụng trang thiết bị dạy học vào giảng dạy tiếng anh................ 63

2.3.6. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá dạy học tiếng anh theo tiếp cận năng

lực ở các trường THPT thị xã Quảng Yên .................................................. 65

2.3.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dạy học môn tiếng anh theo

tiếp cận năng lực ở các trường THPT trên địa bàn thị xã Quảng Yên............ 67

2.4. Đánh giá chung về thực trạng ..................................................................... 69

2.4.1. Những kết quả đạt được .............................................................................. 69

2.4.2. Nguyên nhân ............................................................................................... 71

Kết luận chương 2.................................................................................................. 72

vi

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN

TIẾNG ANH THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Ở CÁC

73TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊ XÃ QUẢNG

YÊN ............................................................................................................ 73

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp............................................................... 73

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.............................................................. 73

3.1.2. Nguyên tắc thực tiễn ................................................................................... 73

3.1.3. Nguyên tắc hiệu quả.................................................................................... 73

3.1.4. Nguyên tắc đồng bộ..................................................................................... 74

3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp

cận năng lực ở các trường THPT Thị xã Quảng Yên ................................. 74

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên ở các trường THPT thị xã

Quảng Yên về dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ......................... 74

3.2.2. Tăng cường quản lý việc xây dựng và thực hiện mục tiêu, nội dung

dạy học tiếng Anh ở các trường THPT theo tiếp cận năng lực................... 76

3.2.3. Chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học

Tiếng Anh theo hướng tăng cường khả năng giao tiếp và trải nghiệm

cho học sinh................................................................................................. 79

3.2.4. Chỉ đạo tổ chuyên môn hướng dẫn giáo viên thực hiện đổi mới kiểm

tra, đánh giá kết quả học tập môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực......... 83

3.2.5. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên về dạy học tiếng

Anh theo tiếp cận năng lực ở trường trung học phổ thông ......................... 87

3.2.6. Tăng cường quản lý cơ sở vật chất, sử dụng các phương tiện dạy học

hiện đại trong dạy học tiếng Anh nhằm phát huy năng lực của HS............ 90

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 91

3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt

động dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường

THPT Thị xã Quảng Yên ............................................................................ 92

3.4.1. Mục đích khảo sát ....................................................................................... 92

vii

3.4.2. Phương pháp khảo sát ................................................................................. 92

3.4.3. Đối tượng khảo sát....................................................................................... 93

3.4.4. Kết quả khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của của các biện pháp

đã đề xuất .................................................................................................... 93

Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 96

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 97

1. Kết luận.............................................................................................................. 97

2. Khuyến nghị....................................................................................................... 98

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 100

PHỤ LỤC

iv

DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT

BGH : Ban giám hiệu

CBQL : Cán bộ quản lý

CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

CSVC : Cơ sở vật chất

CTDH : Chương trình dạy học

ĐHQG : Đại học quốc gia

GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo

GV : Giáo viên

GVTA : Giáo viên tiếng Anh

HĐDH : Hoạt động dạy học

HS : Học sinh

HT : Hiệu trưởng

HTTCDH : Hình thức tổ chức dạy học

KTĐG : Kiểm tra đánh giá

KT-XH : Kinh tế - xã hội

NL : Năng lực

NXB : Nhà xuất bản

PPCT : Phân phối chương trình

PPDH : Phương pháp dạy học

TBDH : Thiết bị dạy học

THPT : Trung học phổ thông

v

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Quy mô mạng lưới trường lớp cấp học THPT ................................... 39

Bảng 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng xây dựng, thực hiện mục tiêu và nội

dung dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường

THPT thị xã Quảng Yên ..................................................................... 42

Bảng 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng hình thức tổ chức dạy học ngoại ngữ

theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT thị xã Quảng Yên ........... 44

Bảng 2.4. Kết quả khảo sát thực trạng sử dụng phương pháp giảng dạy của

giáo viên.............................................................................................. 46

Bảng 2.5. Kết quả khảo sát thực trạng các hoạt động giảng dạy của GV........... 49

Bảng 2.6. Động lực học tập tiếng anh của học sinh các trường THPT huyện

Quảng Yên .......................................................................................... 51

Bảng 2.7. Kết quả khảo sát thực trạng về phương pháp học tập của HS............ 52

Bảng 2.8. Đánh giá kết quả dạy học môn Tiếng Anh ở các trường THPT

Thị xã Quảng Yên............................................................................... 53

Bảng 2.9: Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy - học môn Tiếng

Anh trường THPT thị xã Quảng Yên ................................................. 55

Bảng 2.10. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu, nội dung dạy học Tiếng

Anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT thị xã Quảng Yên ... 57

Bảng 2.11. Thực trạng quản lý phương pháp, hình thức dạy học tiếp cận

năng lực ở các trường THPT Thị xã Quảng Yên................................ 59

Bảng 2.12. Thực trạng bồi dưỡng dạy Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực cho

giáo viên ở các trường THPT huyện Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh......... 61

Bảng 2.13. Thực trạng quản lý xây dựng môi trường giao tiếp trong dạy học

tiếng anh ở các trường THPT huyện Quảng Yên........................................ 62

Bảng 2.14. Thực trạng việc sử dụng trang thiết bị dạy học vào giảng dạy

tiếng anh của các trường THPT.......................................................... 64

Bảng 2.15. Thực trạng quản lý việc kiểm tra, đánh giá dạy học tiếng anh

theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT thị xã Quảng Yên ........... 66

Bảng 2.16. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dạy học môn tiếng

anh theo tiếp cận năng lực ở các trường THPT trên địa bàn thị xã

Quảng Yên .......................................................................................... 68

Bảng 3.1. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các biện pháp .............................. 93

Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp................................. 95

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Bước sang thế kỉ XXI, Việt Nam đang từng bước hội nhập với các nước

trong khu vực và trên thế giới, do đó đòi hỏi giáo dục - đào tạo cần có sự đổi mới

về mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục ở tất cả các cấp học nhằm tạo ra

những công dân toàn cầu có khả năng hội nhập sâu, rộng. Chìa khóa giúp công

dân Việt Nam có thể hội nhập đó là năng lực chuyên môn và năng lực tiếng Anh,

cả hai năng lực đó đều được hình thành, phát triển ngay từ khi học sinh còn ngồi

trên ghế nhà trường phổ thông. Để đạt được mục tiêu trên, ngoài việc dạy các môn

văn hóa cơ bản, các trường phổ thông cần quan tâm đến việc nâng cao chất lượng

dạy và học môn Tiếng Anh.

Chất lượng và hiệu quả dạy học môn Tiếng Anh trong các trường THPT

phụ thuộc vào mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp, hình thức tổ chức

dạy học và năng lực dạy học của giáo viên, động cơ, ý thức thái độ học tập của

học sinh trong quá trình dạy học Tiếng Anh. Đồng thời phụ thuộc vào cơ chế tổ

chức quản lý của nhà trường THPT.

Để dạy học môn Tiếng Anh hiệu quả, giáo viên và nhà trường có nhiều

cách tiếp cận trong đó tiếp cận năng lực là cách tiếp cận giúp học sinh đạt chuẩn

kiến thức, kỹ năng sau khi kết thúc chương trình môn học Tiếng Anh trong nhà

trường THPT.

Đứng trước những yêu cầu nêu trên, trong những năm qua Bộ Giáo dục -

Đào tạo đã triển khai đề án 2020 nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ cho giáo

viên, giảng viên cơ sở giáo dục nói chung và nâng cao năng lực ngoại ngữ cho

giảng viên, giáo viên dạy Tiếng Anh nói riêng bằng nhiều hình thức khác nhau

như: Bồi dưỡng năng lực cho giáo viên Tiếng Anh, đổi mới phương pháp, hình

thức tổ chức dạy học môn Tiếng Anh và đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Tiếng

Anh. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện còn bộ lộc những hạn chế.

Mục tiêu dạy học môn ngoại ngữ là cung cấp cho học sinh những kiến thức

phổ thông cơ bản hệ thống về môn tiếng Anh, sao cho học sinh có thể ứng dụng