Phòng ngừa tội phạm giết người do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

PHẠM THỊ KIM YẾN

PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM GIẾT NGƯỜI

DO NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 60380104

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thành Dương

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

LỜI CAM ĐOAN

Trước tiên tôi xin chân thành cám ơn Trường Đại học Luật TP. Hồ

Chí Minh và các thầy, cô giáo đã hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi trong quá

trình học tập và tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, đặc biệt là sự

hướng dẫn nghiên cứu khoa học của Tiến sĩ Lê Thành Dương đã giúp tôi vượt

qua khó khăn để hoàn thành Luận văn.

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực và chưa được ai công bố

trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.

Tác giả

Phạm Thị Kim Yến

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS: Bộ luật Hình sự

TNHS: Trách nhiệm hình sự

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 1: Thống kê xét xử hình sự sơ thẩm về tội giết người do người

chưa thành niên thực hiện ở Vĩnh Long trong giai đoạn từ 2008 - 2012.

Biểu đồ 1: Cơ cấu tội phạm giết người do người chưa thành niên thực

hiện với tội giết người ở Vĩnh Long trong giai đoạn 2008 - 2012.

Biểu đồ 2: Tỉ lệ gia tăng tội phạm giết người do người chưa thành niên

thực hiện trong giai đoạn 2008 - 2012.

Biểu đồ 3: Cơ cấu tội phạm giết người do người chưa thành niên thực

hiện trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe của con người ở Vĩnh Long

trong giai đoạn 2008 - 2012.

Biểu đồ 4: Tỉ lệ về động cơ và mục đích phạm tội giết người.

Biểu đồ 5: Tỉ lệ về trình độ học vấn của các bị cáo là người chưa thành

niên phạm tội giết người.

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU............................................................................................. 1

Chương 1. NHẬN THỨC CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA

TỘI PHẠM DO NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN ............... 5

1.1 Khái niệm về tội giết người ..................................................................... 5

1.1.1 Quá trình hình thành và phát triển tội giết người trong Luật Hình

sự Việt Nam ...................................................................................................... 5

1.1.2 Định nghĩa và các dấu hiệu pháp lý đặc trưng về tội giết người

theo quy định của pháp luật Hình sự hiện hành .............................................. 8

1.1.3 Một số vấn đề về tội giết người do người chưa thành niên thực

hiện .................................................................................................................. 13

1.2 Hoạt động phòng ngừa tội giết người do người chưa thành niên thực

hiện.................................................................................................................. 22

1.2.1 Khái niệm hoạt động phòng ngừa tội giết người do người chưa

thành niên thực hiện........................................................................................ 22

1.2.2 Nội dung của hoạt động phòng ngừa tội giết người do người chưa

thành niên thực hiện........................................................................................ 24

1.2.3 Biện pháp phòng ngừa tội giết người do người chưa thành niên

thực hiện.......................................................................................................... 27

1.2.4 Chủ thể của hoạt động phòng ngừa tội giết người do người chưa

thành niên thực hiện........................................................................................ 31

Chương 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM

GIẾT NGƯỜI DO NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN TRÊN

ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG .................................................................... 34

2.1 Thực trạng về tội giết người do người chưa thành niên thực hiện trên

địa bàn tỉnh Vĩnh Long................................................................................. 34

2.1.1 Diễn biến của tội phạm giết người do người chưa thành niên thực

hiện từ năm 2008 đến năm 2012 trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long ....................... 35

2.1.2 Cơ cấu và tính chất của tình hình tội phạm giết người do người

chưa thành niên thực hiện tại tỉnh Vĩnh Long ................................................ 37

2.1.3 Nhân thân của người phạm tội của tội giết người do người chưa

thành niên thực hiện trên ở Vĩnh Long ........................................................... 44

2.1.4 Nguyên nhân và điều kiện phạm tội giết người do người chưa

thành niên thực hiện tại Vĩnh Long................................................................. 47

2.2 Thực trạng hoạt động phòng ngừa tội phạm giết người do người chưa

thành niên thực hiện tại Vĩnh Long ............................................................ 51

2.2.1 Thực trạng về vai trò của các chủ thể trong hoạt động phòng ngừa

tội phạm giết người do người chưa thành niên thực hiện tại Vĩnh Long ....... 52

2.2.2 Nhận xét, đánh giá kết quả của hoạt động phòng ngừa tội phạm

giết người do người chưa thành niên thực hiện tại Vĩnh Long....................... 55

Chương 3. DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÒNG

NGỪA TỘI PHẠM GIẾT NGƯỜI DO NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN

THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG................................ 63

3.1 Yêu cầu của Đảng và Nhà nước nói chung và chính quyền Vĩnh Long

trong hoạt động phòng ngừa tội phạm giết người do người chưa thành

niên thực hiện ................................................................................................ 63

3.2 Dự báo tình hình tội phạm giết người do người chưa thành niên thực

hiện trong thời gian tới ................................................................................. 65

3.3 Các giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm giết người do

người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long ............... 68

3.3.1 Những giải pháp phòng ngừa xã hội ............................................. 68

3.3.2 Giải pháp khắc phục nguyên nhân dẫn đến tội phạm giết người do

người chưa thành niên thực hiện .................................................................... 74

3.3.3 Giải pháp nâng cao vai trò trách nhiệm của các cơ quan bảo vệ

pháp luật.......................................................................................................... 76

KẾT LUẬN.................................................................................................... 86

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thanh thiếu niên là trụ cột nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là

lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những

nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa

đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh thiếu niên

được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và

nguồn lực con người.

Đặc biệt, dưới chế độ xã hội chủ nghĩa thanh thiếu niên luôn là đối tượng

được Đảng và Nhà nước quan tâm hàng đầu. Cùng với sự phát triển xã hội

trong những năm qua công tác chăm lo phát triển thanh thiếu niên được đẩy

mạnh và có nhiều tiến bộ. Tuy nhiên, mặt trái của nền kinh tế thị trường và

pháp luật cạnh tranh nên có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng ăn chơi hư

hỏng trong thanh thiếu niên. Cùng với tình trạng đó đã dẫn đến tình hình tội

phạm diễn ra ngày càng phức tạp trong đó điều đáng quan tâm hàng đầu là tội

phạm giết người đặc biệt người thực hiện hành vi phạm tội này là thanh thiếu

niên đang là điều đáng báo động trong giai đoạn hiện nay.

Vĩnh Long là một tỉnh nằm ở vị trí trung tâm Đồng bằng Sông Cửu Long

với địa hình đất đai màu mỡ, khí hậu ôn hòa, tỉnh có mức thu nhập trung bình

trong khu vực đồng bằng. Nhìn chung, các điều kiện kinh tế, xã hội của Vĩnh

Long cũng theo xu hướng phát triển chung của cả nước. Và cùng với tình

hình chung của cả nước thì tình hình tội phạm giết người do người chưa thành

niên thực hiện tại tỉnh Vĩnh Long trong những năm gần đây diễn biến theo

chiều hướng phức tạp, số án giết người do người phạm tội ở lứa tuổi chưa

thành niên ngày càng gia tăng.

Trước tình hình diễn biến tội phạm xảy ra khá phức tạp, để giữ gìn trật tự

an toàn xã hội cũng như bảo đảm sự an toàn về tính mạng, sức khoẻ cho nhân

dân, chính quyền và các ban ngành Đoàn thể tỉnh đã đề ra nhiều biện pháp, kế

hoạch nhằm trấn áp tội phạm này.

Tuy nhiên, tình hình tội phạm vẫn diễn ra với những thủ đoạn ngày càng

tinh vi, xảo quyệt với tính nguy hiểm ngày càng cao cụ thể như nhiều thanh

thiếu niên, học sinh đã tham gia vào các băng, ổ nhóm tội phạm phạm tội có

2

sử dụng bạo lực với tính chất côn đồ, hung hãng gây ra hậu quả hết sức

nghiêm trọng như chết người, gây thương tích nặng. Mặt khác, nhận thức của

người dân về loại tội phạm này còn nhiều yếu kém trong đó nguyên nhân sâu

sa và cơ bản là do hoạt động phòng ngừa loại tội phạm này không được hiệu

quả. Vì thế, tìm ra giải pháp chiến lược để phòng ngừa tội phạm giết người

trên phạm vi cả nước cũng như ở địa bàn tỉnh là vô cùng cần thiết.

Do vậy, người viết quyết định chọn đề tài: Phòng ngừa tội phạm giết

người do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long làm

Luận văn thạc sĩ Luật học.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Liên quan đến đề tài nghiên cứu, trong thời gian qua đã có một số công

trình khoa học được công bố như công trình:

Tội giết người và đấu tranh phòng, chống tội phạm giết người ở Việt

Nam trong giai đoạn hiện nay do Đỗ Đức Hồng Hà thực hiện. Đây là công

trình chuyên khảo đầu tiên trong khoa học Luật hình sự Việt Nam về tội giết

người ở bậc tiến sỹ một cách toàn diện và có hệ thống các vấn đề liên quan

đến tội giết người dưới góc độ hình sự và tội phạm học.

Bên cạnh đó, còn có một số công trình nghiên cứu khoa học khác như:

Tội giết người theo Điều 93 BLHS và thực tiễn xét xử tại thành phố Hồ

Chí Minh do Trần Thị Hồng Việt thực hiện.

Đấu tranh phòng chống tội giết người theo Điều 93 BLHS tại thành phố

Hồ Chí Minh do Nguyễn Hoàng Tuấn thực hiện.

Đấu tranh phòng, chống tội giết người trên địa bàn tỉnh Bình Dương do

Trần Thị Cẩm Tú thực hiện.

Đấu tranh phòng, chống tội giết người trên địa bàn tỉnh Đắc Lắc do

Nguyễn Lộc thực hiện.

Ngoài ra, còn nhiều bài viết bình luận về tội phạm giết người rất sắc bén

và mang tính lý luận cao. Có thể thấy, các công trình khoa học trên đã nghiên

cứu một cách tổng quát về tội giết người trên từng địa bàn và mang tính chiến

lược chung nhưng chưa có cơ sở áp dụng thực hiện đối với các giai đoạn điều

tra, truy tố và xét xử trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long. Thiết nghĩ, cần có những

3

công trình lồng ghép giữa lý luận và thực tiễn để tạo cơ sở áp dụng cho công

tác xét xử đối với tỉnh.

3. Mục đích, đối tƣợng nghiên cứu

Phân tích nhằm làm rõ những vấn đề mang tính lý luận và pháp lý về tội

giết người, thực trạng tình hình tội phạm giết người do người chưa thành niên

thực hiện tại tỉnh Vĩnh Long từ năm 2008 đến năm 2012, trên cơ sở đó đưa ra

các giải pháp kiến nghị nhằm góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa loại tội

phạm này.

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

Trong giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài, người viết chủ yếu tập trung

nghiên cứu tình hình tội phạm giết người do người chưa thành niên thực hiện

trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2012 trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long dưới

góc độ tội phạm học. Qua đó, xác định nguyên nhân và điều kiện phạm tội, dự

báo về tình hình tội phạm, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa loại

tội phạm này trong thời gian tới.

5. Các phƣơng pháp tiến hành nghiên cứu

Luận văn được thực hiện trên cơ sở vận dụng những quan điểm cơ bản

của Đảng và Nhà nước về hoạt động phòng ngừa tội phạm.

Bên cạnh đó, việc nghiên cứu đề tài còn dựa trên nền tảng của phương

pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin kết

hợp với các phương pháp lịch sử, phân tích, thống kê, so sánh. Từ thực tiễn

điều tra, truy tố, xét xử các vụ án giết người do người chưa thành niên thực

hiện tại Vĩnh Long.

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị của việc nghiên cứu:

Đề tài không những giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lý luận và những quy

định của pháp luật tội giết người và người chưa thành niên mà còn là bức

tranh tổng thể về tình hình diễn biến loại tội phạm này đồng thời làm sáng tỏ

những nguyên nhân và điều kiện phát sinh, tồn tại của tội phạm giết người do

người chưa thành niên thực hiện.

Điều này có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu về xây

dựng lý luận cũng như thực tiễn hoạt động phòng ngừa loại tội phạm này.

4

7. Bố cục của đề tài:

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn

được sắp xếp thành ba chương:

Chƣơng 1. MỘT SỐ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG

PHÒNG NGỪA TỘI GIẾT NGƢỜI DO NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN

THỰC HIỆN

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÒNG NGỪA TỘI

PHẠM GIẾT NGƢỜI DO NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG

Chƣơng 3. DỰ BÁO VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM GIẾT NGƢỜI DO NGƢỜI CHƢA

THÀNH NIÊN THỰC HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH VĨNH LONG