Phòng ngừa tội phạm cố ý gây thương tích do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

TRÖÔNØ G ÑAÏI HOÏC LUAÄT TP.HOÀ CHÍ MINH

HỒ HỮU PHƢỚC

PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỐ Ý GÂY THƢƠNG TÍCH

DO NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP. HỒ CHÍ MINH

HỒ HỮU PHƢỚC

PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỐ Ý GÂY THƢƠNG TÍCH

DO NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Hình sự và tố tụng Hình sự

Mã số: 60.38.01.04

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN DUY THUÂN

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2013

CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những

số liệu, tài liệu sử dụng trong luận văn là trung thực,chính xác. Kết quả

nghiên cứu của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công

trình khoa học nào khác.

TÁC GIẢ

HỒ HỮU PHƢỚC

MỤC LỤC

Trang

Mở đầu 1

Chƣơng 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGƢỜI CHƢA THÀNH

NIÊN VÀ PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỐ Ý GÂY THƢƠNG

TÍCH DO NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN 6

1.1 Nhận thức chung về ngƣời chƣa thành niên phạm tội 6

1.1.1 Khái niệm, đặc điểm của ngƣời chƣa thành niên phạm tội 6

1.1.2 Nhận thức về tội cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên

thực hiện 12

1.2 Phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành

niên thực hiện 21

Chƣơng 2 THỰC TRẠNG PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỐ Ý GÂY

THƢƠNG TÍCH DO NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN THỰC

HIỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG THÁP 28

2.1 Tình hình tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành

niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp 28

2.1.1 Thực trạng của tình hình tội phạm 28

2.1.2 Cơ cấu của tình hình tội phạm 31

2.1.3 Động thái của tình hình tội phạm 35

2.2 Đặc điểm tội phạm học của tội phạm cố ý gây thƣơng tích do

ngƣời chƣa thành niên thực hiện tại địa bàn Đồng Tháp 39

2.3 Nguyên nhân và điều kiện của tội phạm cố ý gây thƣơng tích do

ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp 43

2.3.1 Nguyên nhân và điều kiện của tội phạm cố ý gây thƣơng tích do

ngƣời chƣa thành niên thực hiện tại Đồng Tháp tiếp cận ở góc

độ chung 45

2.3.2 Nguyên nhân và điều kiện của tội phạm cố ý gây thƣơng tích do

ngƣời chƣa thành niên thực hiện tại Đồng Tháp tiếp cận ở góc

độ tội phạm cụ thể 56

Chƣơng 3 DỰ BÁO VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM CỐ Ý GÂY THƢƠNG TÍCH

DO NGƢỜI CHƢA THÀNH NIÊN THỰC HIỆN TRÊN

ĐỊA BÀN TỈNH ĐỒNG THÁP 61

3.1 Dự báo 61

3.1.1 Dự báo về tình hình tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời

chƣa thành niên thực hiện tại Đồng Tháp trong thời gian tới 61

3.1.2 Dự báo về thuận lợi, khó khăn trong phòng ngừa tội phạm cố ý

gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện tại địa bàn

Đồng Tháp 64

3.2 Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm cố

ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa

bàn tỉnh Đồng Tháp 66

3.2.1 Giải pháp về kinh tế - xã hội 66

3.2.2 Giải pháp về văn hóa – giáo dục 68

3.2.3 Giải pháp về tổ chức quản lý xã hội 72

3.2.4 Tăng cƣờng hiệu quả hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật 75

Kết luận 79

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong những năm qua, tình hình tội phạm do ngƣời chƣa thành niên thực hiện

ở nƣớc ta có diễn biến hết sức phức tạp, chiều hƣớng gia tăng. Có nhiều vụ án đặc

biệt nghiêm trọng mà đối tƣợng gây án là ngƣời chƣa thành niên gây ra hậu quả

nghiêm trọng về nhiều mặt. Đây là vấn nạn gây nhức nhối toàn xã hội đƣợc Đảng,

Nhà nƣớc và các cơ quan bảo vệ pháp luật rất quan tâm bởi tính chất đặc biệt của

chủ thể tội phạm là ngƣời chƣa thành niên. Họ chƣa có khả năng nhận thức và điều

khiển hành vi của mình một cách chuẩn xác theo các chuẩn mực của đạo đức, xã hội

và pháp luật. Ngày 31-7-1998 Thủ tƣớng Chính phủ đã ký ban hành Nghị quyết

09/CP về tăng cƣờng công tác phòng chống tội phạm trong tình hình mới và Quyết

định 138 phê duyệt Chƣơng trình quốc gia phòng chống tội phạm. Chƣơng trình

quốc gia phòng chống tội phạm có 4 đề án, trong đó nội dung của đề án 4 là: “Đấu

tranh phòng, chống các loại tội phạm xâm hại trẻ em, tội phạm trong lứa tuổi chưa

thành niên”. Công tác thực hiện đề án 4 đƣợc Ban chỉ đạo triển khai từ Trung ƣơng

đến địa phƣơng. Tuy nhiên, tình hình tội phạm do ngƣời chƣa thành niên thực hiện

diễn ra khá phức tạp, lúc tăng, lúc giảm, nhƣng nhìn chung có xu hƣớng gia tăng

trong phạm vi cả nƣớc. Trong các tội phạm do ngƣời chƣa thành niên thực hiện,

nhóm các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe chiếm tỉ lệ khá cao, đặc biệt là tội cố ý

gây thƣơng tích.

Phòng ngừa tội phạm do ngƣời chƣa thành niên gây ra là một vấn đề vừa

mang tính pháp lý, vừa mang tính nhân văn. Điều 36 Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo

dục trẻ em đƣợc Quốc hội nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua

ngày 15- 6- 2004 quy định: “Việc xử lý trẻ em có hành vi vi phạm pháp luật chủ

yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ trẻ em nhận thấy sai lầm, sửa chữa sai lầm và tiến bộ”.

Tội phạm cố ý gây thƣơng tích là loại tội phạm nguy hiểm xâm phạm đến

tính mạng sức khỏe của con ngƣời một cách trái pháp luật, hậu quả của nó không

chỉ gây ra những thiệt hại cho gia đình, ngƣời thân của ngƣời bị hại mà còn gây ảnh

hƣởng xấu đến trật tự an toàn xã hội, gây sự bất bình trong quần chúng nhân dân.

Trong những năm qua, tình hình tội phạm, tệ nạn xã hội ở Đồng Tháp vẫn còn phức

tạp. Đặc biệt là tội phạm về trật tự xã hội, trong đó vấn đề cần quan tâm là tình

2

trạng thanh niên tụ tập gây mâu thuẫn để đánh nhau, các mâu thuẫn trong tranh chấp

đất đai, xung đột gia đình... dẫn đến việc cố ý xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe

của ngƣời khác gây hậu quả rất lớn, tỉ lệ thƣơng tích gây ra cho ngƣời bị hại cũng

rất cao, có những trƣờng hợp dẫn đến chết ngƣời. Phần lớn những ngƣời phạm tội

thƣờng liên kết thành các băng nhóm hoặc lôi kéo thêm ngƣời khác vào cùng gây

mâu thuẫn để tạo cớ đánh nhau hay trả thù cá nhân. Đối tƣợng thƣờng sử dụng các

loại hung khí nguy hiểm (dao, mã tấu,...) gây tâm lý hoang mang, lo lắng lan rộng

trong nhân dân, loại tội phạm này diễn ra hầu hết ở các địa bàn trong tỉnh, cả thành

thị và nông thôn.

Trong khi đó hoạt động phòng ngừa, ngăn chặn ngƣời chƣa thành niên phạm

tội của các cơ quan Nhà nƣớc, các tổ chức chính trị xã hội và lực lƣợng Công an

nhân dân tỉnh Đồng Tháp chƣa đạt hiệu quả, sự phối hợp giữa các cơ quan nhà

nƣớc, tổ chức chính trị xã hội, các ban ngành, đoàn thể các cấp trên địa bàn tỉnh

chƣa thật sự đồng bộ; nhận thức một số ban ngành chƣa quan tâm đến công tác

phòng ngừa tội phạm do ngƣời chƣa thành niên thực hiện mà cho đây là trách nhiệm

của cơ quan Công an tỉnh;...

Xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn công tác tổ chức phòng ngừa tội phạm cố

ý gây thƣơng tích trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, xét thấy cần phải nghiên cứu sâu

hơn, đầy đủ hơn về tội phạm này. Đó cũng là lý do tôi chọn vấn đề: “Phòng chống

tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh

Đồng Tháp” làm đề tài luận văn thạc sỹ.

2. Tình hình nghiên cứu

Phòng ngừa tội phạm do ngƣời chƣa thành niên thực hiện là vấn đề đƣợc

nhiều tác giả và nhà khoa học trong nƣớc quan tâm nghiên cứu với nhiều góc độ

khác nhau. Trong những năm gần đây đã có một số công trình nghiên cứu về tội phạm

cố ý gây thƣơng tích dƣới góc độ tội phạm học và điều tra tội phạm, cụ thể:

- Bùi Thành Chung (2007), luận văn thạc sỹ luật: “Phòng ngừa, điều tra tội

phạm cố ý gây thương tích do người chưa thành niên gây ra trên địa bàn tỉnh Bình

Dương’’. Hà Nội.

- Lê Thị Minh Ngọc (2008), luận văn thạc sĩ luật: “Phòng ngừa tội phạm đối

với người chưa thành niên tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay”,

Tp. Hồ Chí Minh;

3

- Đỗ Bá Cở (2000), luận án tiến sĩ luật: “Hoạt động của lực lượng Công an

nhân dân trong phòng ngừa người chưa thành niên phạm tội trong tình hình hiện

nay’’. Hà Nội.

- Nguyễn Thị Yến Nhi (2008), luận văn thạc sĩ luật: “Đấu tranh phòng chống

tội phạm do người chưa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Bến Tre”, Tp. Hồ

Chí Minh;

- Phạm Thanh Vân (2010), luận văn thạc sĩ luật: “Đấu tranh phòng chống

các tội cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Bình Dương và Đồng Nai”, Tp. Hồ

Chí Minh;

Sách báo chuyên ngành nhƣ: “Bình luận khoa học Bộ luật hình sự” của tác

giả Phùng Thế Vắc, Trần Văn Luyện, Thạc sỹ Đinh Văn Quế; “Nguyên nhân, điều

kiện tình trạng người chưa thành niên phạm tội và một số biện pháp phòng ngừa’’

của PGS, Ts Trần Đình Nhã; “Tìm hiểu các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe,

nhân phẩm, danh sự con người” của luật gia Bùi Anh Tuấn, Hồ Thị Nệ v.v…

Tuy nhiên, qua tìm hiểu tôi thấy chƣa có công trình nghiên cứu nào nghiên

cứu sâu về tình hình tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực

hiện cũng nhƣ nghiên cứu về công tác phòng chống tội cố ý gây thƣơng tích do

ngƣời chƣa thành niên thực hiện tại Đồng Tháp.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu:

Trên cơ sở làm rõ thực trạng công tác phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng

tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn Đồng Tháp, luận văn đƣa ra

các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm cố ý gây

thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện tại Đồng Tháp.

Nhiệm vụ nghiên cứu:

Để đạt đƣợc mục đích trên, luận văn đặt ra và giải quyết các nhiệm vụ chủ

yếu sau đây:

- Hệ thống, làm rõ những vấn đề lý luận về tội phạm cố ý gây thƣơng tích do

ngƣời chƣa thành niên thực hiện.

- Làm rõ những quy định của pháp luật hình sự về tội cố ý gây thƣơng tích.

4

- Phân tích tình hình tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên

thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp.

- Làm rõ nguyên nhân, điều kiện của tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời

chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp

- Làm rõ công tác phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa

thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp.

- Trên cơ sở dự báo, luận văn đƣa ra những giải pháp, kiến nghị góp phần

nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành

niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp.

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là: Phòng ngừa tội phạm cố ý gây

thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp.

- Phạm vi nghiên cứu:

+ Về nội dung, luận văn nghiên cứu phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng

tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện dƣới góc độ tội phạm học.

+ Về không gian, luận văn khảo sát thực trạng phòng ngừa tội phạm cố ý gây

thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp.

+ Về thời gian, luận văn khảo sát thực trạng phòng ngừa tội phạm cố ý gây

thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp từ năm

2008 đến nay.

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu

Tác giả sử dụng phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ

Chí Minh và đƣờng lối chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về đấu tranh phòng ngừa

tội phạm nói chung và tội phạm do ngƣời chƣa thành niên thực hiện nói riêng.

Để giải quyết nhiệm vụ đặt ra, tác giả còn sử dụng một số phƣơng pháp

nghiên cứu cụ thể nhƣ: Phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê và phƣơng pháp

chuyên gia.

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của luận văn

Luận văn đã hệ thống, làm rõ đƣợc những vấn đề mang tính lý luận về tội cố

ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện.

5

Luận văn đã phân tích, làm rõ đƣợc thực trạng tình hình tội phạm cố ý gây

thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện, chỉ ra đƣợc nguyên nhân, điều kiện

nảy sinh của tội phạm này.

Luận văn đƣa ra những giải pháp, kiến nghị góp phần nâng cao hiệu quả

phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên

địa bàn tỉnh Đồng Tháp.

Luận văn có thể đƣợc dùng làm tài liệu phục vụ trong việc nghiên cứu về

phòng ngừa tội phạm, ngoài ra kết quả nghiên cứu của luận văn có thể góp phần làm

công tác phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực

hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp.

7. Cơ cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội

dung luận văn đƣợc cấu trúc thành 3 chƣơng:

Chƣơng 1. Những vấn đề lý luận về ngƣời chƣa thành niên và phòng ngừa

tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện

Chƣơng 2. Thực trạng phòng ngừa tội phạm cố ý gây thƣơng tích do ngƣời

chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp

Chƣơng 3. Dự báo và giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa tội phạm cố ý

gây thƣơng tích do ngƣời chƣa thành niên thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp