Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử theo luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

ĐỖ THỊ LAN ANH

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA VIỆN

KIỂM SÁT KHI KIỂM SÁT XÉT XỬ THEO

LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA VIỆN KIỂM SÁT

KHI KIỂM SÁT XÉT XỬ THEO LUẬT TỐ TỤNG

HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Định hƣớng nghiên cứu

Mã số: 8380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Huỳnh Tấn Duy

Học viên: Đỗ Thị Lan Anh

Lớp: Cao học luật hình sự - Khóa 32

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ với đề tài “Nhiệm vụ, quyền

hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử theo luật tố tụng hình sự

Việt Nam” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi dưới sự hướng

dẫn của TS. Lê Huỳnh Tấn Duy. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận

văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học

của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.

Tác giả luận văn

Đỗ Thị Lan Anh

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự

KSXX : Kiểm sát xét xử

TTHS : Tố tụng hình sự

VKS : Viện kiểm sát

VKSND : Viện kiểm sát nhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU 1

CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NHIỆM VỤ,

QUYỀN HẠN CỦA VIỆN KIỂM SÁT KHI KIỂM SÁT XÉT

XỬ

9

1.1. Khái niệm, đặc điểm nhiệm vụ, quyền hạn của Viện

kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

9

1.1.1. Khái niệm nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi

kiểm sát xét xử vụ án hình sự

9

1.1.2. Đặc điểm nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm

sát xét xử vụ án hình sự

15

1.2. Phân loại nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi

kiểm sát xét xử vụ án hình sự

17

1.2.1. Căn cứ vào đối tượng của nhiệm vụ, quyền hạn của Viện

kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

17

1.2.2. Căn cứ vào phạm vi của nhiệm vụ, quyền hạn của Viện

kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

19

1.2.3. Căn cứ vào nội dung của nhiệm vụ, quyền hạn của Viện

kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

20

1.3. Cơ sở quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát

khi kiểm sát xét xử

22

1.3.1. Vị trí, vai trò và chức năng của Viện kiểm sát trong bộ

máy nhà nước

22

1.3.2. Nhiệm vụ của luật tố tụng hình sự 23

1.3.3. Vị trí, vai trò của Viện kiểm sát trong giai đoạn xét xử vụ

án hình sự

24

1.3.4. Mối quan hệ giữa Viện kiểm sát với Tòa án, cơ quan nhà

nước, tổ chức xã hội, cá nhân trong giai đoạn xét xử vụ án

hình sự

25

1.4. Ý nghĩa của việc quy định nhiệm vụ, quyền hạn của 27

Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

1.4.1. Bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa 27

1.4.2. Bảo đảm tính khách quan trong xét xử vụ án hình sự 28

1.4.3. Bảo đảm sự công bằng trong xét xử vụ án hình sự 29

1.4.4. Bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự 30

Kết luận chƣơng 1 32

CHƢƠNG 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ NHIỆM VỤ,

QUYỀN HẠN CỦA VIỆN KIỂM SÁT KHI KIỂM SÁT XÉT

XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG

33

2.1. Lịch sử quy định pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn

của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

33

2.1.1. Quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi

kiểm sát xét xử vụ án hình sự từ năm 1945 đến trước năm

1988

33

2.1.2. Quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi

kiểm sát xét xử vụ án hình sự từ năm 1988 đến trước năm

2003

36

2.1.3. Quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi

kiểm sát xét xử vụ án hình sự theo Bộ luật tố tụng hình sự

năm 2003

37

2.2. Quy định pháp luật hiện hành về nhiệm vụ, quyền hạn

của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

42

2.2.1. Quy định của pháp luật hiện hành về nhiệm vụ, quyền hạn

của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hình

sự

44

2.2.2. Quy định của pháp luật hiện hành về nhiệm vụ, quyền hạn

của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử phúc thẩm vụ án

hình sự

48

2.3. Thực tiễn thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Viện

kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự

50

2.3.1. Một số kết quả đạt được trong việc thực hiện nhiệm vụ, 50

quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án

hình sự

2.3.2. Những hạn chế trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn

của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án hình sự và

nguyên nhân

58

Kết luận chƣơng 2 69

CHƢƠNG 3: KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA

PHÁP LUẬT VỀ NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA VIỆN

KIỂM SÁT KHI KIỂM SÁT XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ VÀ

NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN

70

3.1. Yêu cầu hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả

thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi

kiểm sát xét xử vụ án hình sự

70

3.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về nhiệm vụ,

quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án

hình sự

72

3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ,

quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát xét xử vụ án

hình sự

76

Kết luận chƣơng 3

KẾT LUẬN 82

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giải quyết vụ án một cách công khai, dân chủ, công bằng, không bỏ lọt tội

phạm, không làm oan người vô tội, đồng thời đảm bảo công lý được thực thi không

những thuộc về trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố

tụng mà còn là đòi hỏi cấp thiết của xã hội, nhất là khi chúng ta đang xây dựng Nhà

nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Trong hệ thống các cơ quan nhà nước, VKSND

đóng một vai trò rất quan trọng trong việc duy trì trật tự pháp luật, bảo vệ chế độ.

Xác định được tầm quan trọng của hệ thống cơ quan này, thời gian qua, cùng với

việc đổi mới toàn diện đất nước, Đảng ta đã chủ trương đổi mới tổ chức và hoạt

động của hệ thống cơ quan tư pháp trong đó có VKSND.

Theo quy định của Hiến pháp năm 1959 và Luật tổ chức VKSND năm 1960.

VKSND không chỉ có chức năng thực hành quyền công tố mà thực hiện cả chức

năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trên lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội và

lĩnh vực hoạt động tư pháp, trong đó có hoạt động KSXX. Điều này cho thấy ngay

từ những ngày mới thành lập, việc kiểm sát hoạt động xét xử đã được đánh giá là

một trong những khâu công tác quan trọng của ngành kiểm sát. Xuyên suốt quá

trình hình thành và phát triển của VKSND tới nay, với những quy định của pháp

luật hiện hành và đặc biệt là của BLTTHS năm 2015 đã tạo cơ sở cho VKSND thực

hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của mình trong hoạt động

KSXX.

Trải qua một thời gian áp dụng, những quy định của BLTTHS năm 2015 đã

cơ bản giúp cho ngành Kiểm sát nhân dân thực hiện được nhiệm vụ và quyền hạn

của mình. Tuy nhiên, thực tiễn TTHS cho thấy hoạt động KSXX còn bộc lộ nhiều

hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp, còn để xảy ra

vi phạm nhất là còn để xảy ra oan sai, hoặc bỏ lọt tội phạm,… Nhiều trường hợp

VKS chưa kịp thời phát hiện những sai phạm của Tòa án trước, trong và sau phiên

tòa xét xử; nhiều vụ án Tòa án đưa ra xét xử vi phạm thời hạn xét xử, vi phạm các

thủ tục TTHS, vi phạm việc áp dụng Bộ luật hình sự nhưng không kịp thời đưa ra

kiến nghị, kháng nghị đã dẫn đến việc phải hủy án. Bên cạnh đó, số lượng kháng

nghị bản án, quyết định của Tòa án có vi phạm pháp luật nghiêm trọng về thủ tục tố

tụng vẫn chiếm tỉ lệ thấp, chất lượng nhiều bản kháng nghị vẫn còn chưa cao. Tỉ lệ

kháng nghị của VKS so với số vụ án Tòa án xử khác quan điểm còn thấp, vẫn còn

2

tình trạng VKS cấp phúc thẩm phải rút kháng nghị của VKS cấp sơ thẩm. Mặt khác,

một số cán bộ của ngành Kiểm sát vì nhiều lí do khác nhau mà làm sai lệch nhiệm

vụ, quyền hạn mà BLTTHS quy định. Công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành ở một số

đơn vị trong công tác KSXX còn chưa chặt chẽ, sát sao. Sự phối hợp giữa các cấp

kiểm sát, các bộ phận trong công tác kiểm sát còn thiếu tính liên kết, chưa thực sự

thường xuyên. Hơn nữa, tại phiên tòa VKS vừa phải thực hiện đồng thời hai chức

năng thực hành quyền công tố và KSXX vụ án hình sự nên chức năng KSXX khá

mờ nhạt. Những hạn chế này do nhiều nguyên nhân, trong đó có sự bất cập của các

quy định pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của VKS khi kiểm sát hoạt động xét xử

vụ án hình sự, năng lực, kinh nghiệm và những điều kiện bảo đảm cho việc thực

hiện kiểm sát hoạt động xét xử của VKS. Vì vậy, đã làm giảm sút vai trò VKS trong

hoạt động tố tụng, ảnh hưởng đến hiệu quả đấu tranh, phòng ngừa tội phạm.

Trước yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, xây dựng nhà nước pháp quyền

XHCN, yêu cầu của cải cách tư pháp, nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn đang đặt ra

đối với việc cải cách, nâng cao vị trí, vai trò của VKS, trong đó cần phải chú trọng

đến nhiệm vụ, quyền hạn của VKS khi KSXX theo luật TTHS. Đại hội Đảng toàn

quốc lần thứ XI đã chỉ ra nhiệm vụ trọng tâm của công tác cải cách tư pháp là "đẩy

mạnh việc thực hiện chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, xây dựng hệ thống

tư pháp trong sạch, vững mạnh, bảo vệ công lý, tôn trọng và bảo vệ quyền con

người"; đồng thời khẳng định: “VKS được tổ chức phù hợp với hệ thống tổ chức tòa

án, bảo đảm tốt hơn các điều kiện để VKSND thực hiện hiệu quả chức năng thực

hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp; tăng cường trách nhiệm

công tố trong hoạt động điều tra, gắn công tố với hoạt động điều tra”

1

.

Trách nhiệm kiểm sát hoạt động tư pháp là một trách nhiệm lớn lao của

ngành kiểm sát và một trong những nhiệm vụ đó sẽ được thể hiện rõ nét qua công

tác thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của VKS khi kiểm sát hoạt động xét xử vụ án

hình sự bởi vì đây luôn được coi là một trong những hoạt động trọng tâm của ngành

kiểm sát… Vậy làm thế nào để ngành kiểm sát có thể thực hiện tốt nhiệm vụ của

mình? Những khó khăn và hạn chế gì đang tồn tại trong công tác thực hiện nhiệm

vụ, quyền hạn của VKS khi kiểm sát hoạt động xét xử vụ án hình sự và giải pháp để

ngành Kiểm sát thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm sát hoạt động xét xử vụ án hình sự với

nền tảng là BLTTHS năm 2015? Đây là những câu hỏi mang tính thực tiễn cao

1 Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị quốc gia,

Hà Nội.