Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong thi hành án dân sự

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN THÁI

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA TÒA ÁN

TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA TÒA ÁN

TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự

Định hướng ứng dụng

Mã số: 8380103

Người hướng dẫn : Ts. Lê Vĩnh Châu

Học viên : Nguyễn Văn Thái

Lớp : Cao học Luật, Phú Yên khóa 1

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn thạc sĩ “Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong thi

hành án dân sự” là kết quả nghiên cứu ứng dụng thực tiễn của bản thân tôi qua

thời gian công tác tại Tòa án, được thực hiện bởi sự hướng dẫn tận tình của Thầy

TS. Lê Vĩnh Châu.

Những kết luận được trình bày trong luận văn này trung thực, tuân thủ các

quy định của Nhà trường về trích dẫn, chú thích tài liệu tham khảo.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Học viên

Nguyễn Văn Thái

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT Từ được viết tắt Từ viết tắt

1 Bộ luật Tố tụng dân sự BLTTDS

2 Nghị quyết NQ

3 Toà án nhân dân TAND

4 Toà án nhân dân tối cao TANDTC

5 Thi hành án dân sự THADS

6 Uỷ ban nhân dân UBND

7 Viện kiểm sát VKSND

8 Viện kiểm sát nhân dân tối cao VKSNDTC

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA TÒA ÁN TRONG VIỆC

CHUYỂN GIAO VÀ GIẢI THÍCH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH ............................7

1.1. Nhiệm vụ, quyền hạn của Toà án trong việc chuyển giao bản án, quyết

định cho cơ quan thi hành án dân sự...................................................................7

1.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong việc giải thích bản án, quyết định

đã có hiệu lực pháp luật ......................................................................................13

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................17

CHƯƠNG 2. NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA TÒA ÁN TRONG VIỆC XEM

XÉT MIỄN, GIẢM NGHĨA VỤ THI HÀNH ÁN ĐỐI VỚI KHOẢN THU

NỘP NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ XÁC ĐỊNH TÀI SẢN CỦA NGƯỜI

PHẢI THI HÀNH ÁN.............................................................................................18

2.1. Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong việc xét miễn, giảm nghĩa vụ thi

hành án đối với các khoản thu nộp ngân sách nhà nước .................................18

2.2 Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong việc xác định tài sản của người

phải thi hành án ...................................................................................................24

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................41

KẾT LUẬN CHUNG ..............................................................................................42

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thi hành án dân sự là công đoạn cuối cùng của hoạt động tố tụng dân sự, bảo

đảm cho bản án, quyết định của Tòa án được chấp hành nghiêm. Hiệu quả thi hành

án là một trong những yếu tố quan trọng để đo lường tính hiệu quả của hoạt động tư

pháp. Là hoạt động liên quan trực tiếp đến quyền về tài sản và nhân thân của các

bên đương sự nên để giải quyết việc thi hành án, cơ quan thi hành án phải tiến hành

nhiều thủ tục phức tạp, cần sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức liên quan,

đặc biệt là vai trò của hệ thống Tòa án.

Luật Thi hành án dân sự năm 2014 tại Điều 170 đã có những quy định hết

sức chi tiết về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong thi hành án, tuy nhiên, quá

trình thực hiện đã cho thấy trong công tác phối hợp liên ngành nói chung và đặc biệt

là vai trò phối hợp hỗ trợ của Tòa án nhân dân nói riêng vẫn còn bộc lộ không ít khó

khăn, vướng mắc như:

Thứ nhất, thực tiễn cho thấy trong công tác phối hợp với cơ quan thi hành án

dân sự, Tòa án chuyển giao bản án, quyết định cho cơ quan thi hành án cấp tỉnh và

cấp huyện còn chậm, không gửi kèm các tài liệu liên quan theo đúng quy định. Tòa

án cũng chưa thông báo bằng văn bản cho cơ quan thi hành án về trách nhiệm dân

sự trong bản án, quyết định của vụ án hình sự.

Thứ hai, hiện vẫn còn có nhiều quan điểm trái chiều trong việc giải thích bản

án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án.

Thứ ba, Trên thực tế vẫn còn một số vướng mắc trong việc xét miễn, giảm

các khoản thu nộp ngân sách Nhà nước theo quy định của Luật Thi hành án dân sự.

Thứ tư, các Tòa án còn chưa thống nhất trong việc xác định quan hệ pháp

luật đối với yêu cầu xác định, phân chia tài sản chung của người phải thi hành án.

Xuất phát từ những lý do trên, tác giả quyết định chọn đề tài “Nhiệm vụ,

quyền hạn của Tòa án trong thi hành án dân sự” làm đề tài nghiên cứu trong luận

văn thạc sĩ của mình, để từ đó có các giải pháp nâng cao hiệu quả vai trò của Toà án

nhân dân trong công tác này để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn

hiện nay.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Vấn đề Thi hành án dân sự hiện nay đang được Đảng, Nhà nước và nhiều nhà

khoa học quan tâm, đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều bài báo viết về công tác

2

thi hành án dân sự với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và hoàn thiện

pháp luật về thi hành án ở Việt Nam. Tuy nhiên Các công trình nghiên cứu về vai trò

của TAND trong THADS ở Việt Nam hiện nay rất hạn chế và chưa có công trình nào

nghiên cứu một cách tập trung, đầy đủ và thống nhất. Tuy nhiên qua tìm hiểu, tác giả

có thể kể ra các công trình nghiên cứu liên quan như:

Giáo trình, sách chuyên khảo:

- Trường Đại học Luật Hà Nội (2019), “Giáo trình Luật thi hành án dân sự

Việt Nam”, Nxb Công an nhân dân. Đây là cong trình khoa học được nhóm tác giả

thực hiện nhằm phục vụ cho việc giảng dạy tại các cơ sở đào tạo Luật, vì vậy nhóm

tác giả đã có sự phân tích khá chuyên sâu về nhiệm vụ, quyền hạn của Toà án trong

hoạt động thi hành án dân sự. Đây là nguồn tài liệu quan trọng giúp tác giả triển

khai nghiên cứu luận văn của mình. Tuy nhiên vì công trình hướng đến mục đích

giảng dạy, do đó phần đánh gía thực tiễn, chỉ ra bất cập, vướng mắc không được

nhóm tác giả nghiên cứu, vì vậy trong luận văn của mình, tác giả cần nghiên cứu

chuyên sâu về vấn đề này.

- Lê Thu Hà (2011), Một số vấn đề về hoàn thiện pháp luật thi hành án dân

sự Việt Nam, NXB. Chính trị Quốc gia. Công trình cũng nêu được quá trình hình

thành và phát triển hệ thống pháp luật THADS; những nội dung cơ bản của hệ

thống pháp luật THADS và quan điểm hoàn thiện hệ thống pháp luật thi hành án

dân sự trong điều kiện đổi mới. Song công trình vẫn chưa phân tích nhiều đến việc

nâng cao vai trò của TAND trong thi hành án để hoàn thiện pháp luật thi hành án

dân sự Việt Nam.

- Huỳnh Thị Nam Hải (2015), Thi hành án dân sự, NXB. Đại học Quốc gia,

TP. Hồ Chí Minh. Tài liệu đề cập về thi hành án nói chung và thi hành án dân sự

nói riêng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đảm bảo hiệu lực của bản án, quyết

định của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền cũng như góp phần bảo vệ quyền và

lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan tổ chức. Tuy nhiên công trình chỉ đi sâu về

mặt lý luận cũng như quy định của pháp luật, vẫn chưa đề cập nhiều đến thực tiễn

vai trò của TAND trong THADS.

Luận văn, luận án:

- Nguyễn Văn Hiệp (2003), Hoàn thiện pháp luật về thi hành án dân sự Việt

Nam, Luận văn thạc sĩ, Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã khái

quát chung về pháp luật thi hành án dân sự, thực trạng về tổ chức và hoạt động thi

3

hành án dân sự theo pháp luật hiện hành cũng như giải pháp hoàn thiện pháp luật thi

hành án dân sự. Tuy nhiên công trình cũng chưa đi vào phân tích rõ vai trò của

TAND trong THADS.

- Lê Thị Bích Tuyền (2013), Nhiệm vụ, quyền hạn của Toà án trong thi hành

án hình sự ở Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh.

Luận văn đã nêu được những vấn đề lý luận, pháp lý về nhiệm vụ, quyền hạn của

toà án trong thi hành án hình sự ở Việt Nam; thực tiễn thực hiện về nhiệm vụ, quyền

hạn của toà án trong thi hành án hình sự ở Việt Nam và giải pháp nâng cao hiệu quả

công tác thi hành án hình sự. Có thể thấy công trình có nêu vai trò của Toà án trong

công tác thi hành án nhưng chỉ trong thi hành án hình sự, không đề cập nhiều cũng

như so sánh liên hệ đến thi hành án dân sự.

Các bài viết, tạp chí:

- Lưu Bình Nhưỡng (2014), “Vai trò của Tòa án trong công tác thi hành án”,

Nghiên cứu lập pháp, Viện nghiên cứu lập pháp, Số 17 (273), tr.28 – 35. Bài viết có

đi vào phân tích vai trò của Tòa án trong công tác thi hành án nhưng chưa nói rõ

những bất cập về mặt thực tiễn của các vai trò này.

- Đức Chiến (2006), “Việc gửi, chuyển giao quyết định của tòa án cho các

cơ quan thi hành án”, Dân chủ & pháp luật, Số 4 (169); Lê Đức Tiết (2006), “Về

việc giải thích bản án trong hoạt động thi hành án”, Kiểm sát, Số 10 (5/2006), Phân

tích ví dụ về trường hợp bản án đã có hiệu lực pháp luật nhưng thi hành không đúng

hay bị vô hiệu hóa hoặc thi hành nguợc lại với nội dung phán quyết của Tòa án.

Nguyễn Doãn Phương (2016), “Khó khăn vướng mắc trong xử lý tài sản thi hành án

dân sự”, Tòa án nhân dân, Số 14, tr. 36 – 37. Mỗi bài viết này đã nêu lên được từng

vai trò của Toà án trong công tác thi hành án dân sự và theo Pháp lệnh THADS năm

2004 hoặc Luật THADS năm 2008. Nhưng chưa khái quát một cách đầy đủ tất cả

các vai trò của Toà án trong công tác này theo pháp luật THADS hiện hành.

- Lê Vĩnh Châu (2015), “Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thi hành án dân sự hứa

hẹn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự trong thời gian tới”, Tạp chí

Khoa học pháp lý. Công trình nghiên cứu về những điểm mới của Luật sửa đổi, bổ

sung Luật THADS năm 2014, qua đó khẳng định những điểm tích cực của việc sửa

đổi trong hoạt động THADS.

- Lê Vĩnh Châu (2017), “Vai trò của hoạt động thi hành án dân sự trong đời

sống xã hội”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số chuyên đề về thi hành án dân sự.

4

Công trình đề cập đến vai trò của hoạt động THADS trong đời sống xã hội, qua đó

chỉ ra những vấn đề còn tồn tại, làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động THADS,

một trong những tồn tại được chỉ ra chính là sự thiếu gắn kết giữa hoạt động xét xử

với hoạt động thi hành án, nhiều trường hợp Toà án chậm chuyển giao bản án, quyết

định, chậm giải thích bản án, quyết định…đây là tài liệu quan trọng giúp tác giả

trong đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật cũng như hướng đề xuất kiến nghị hoàn

thiện pháp luật.

Như vậy, các công trình kể trên chủ yếu tập trung nghiên cứu sơ lược về lý

luận và chỉ mới đề cập cơ bản vai trò của TAND nhưng chưa đi vào phân tích kĩ

những thực tiễn thực thi các vai trò này, đặc biệt theo pháp luật THADS hiện hành

để từng bước nâng cao hiệu quả công tác thi hành án dân sự hiện nay và sắp tới.

3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

3.1. Mục đích nghiên cứu

Từ những phân tích, đánh giá, làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án để chỉ

ra được những bất cập, vướng mắc trong quy định của Bộ luật tố tụng dân sự, pháp

luật THADS và trong thực tiễn áp dụng pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa

án trong công tác thi hành án dân sự. Để từ đó đề ra các giải pháp nâng cao vai trò

của Tòa án, góp phần hoàn thiện hơn việc phối hợp giữa 02 cơ quan nói chung và

phối hợp của Toà án nói riêng trong thi hành án dân sự ở nước ta, nhất là trong tiến

trình cải cách tư pháp hiện nay.

Qua thực tiễn, mục đích tác giả muốn đưa ra các kiến nghị, đề xuất nhằm

hoàn thiện các quy định của pháp luật trong vấn đề mà tác giả đang nghiên cứu, bảo

đảm cho việc nhận thức và áp dụng chúng một cách thống nhất.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

Để thực hiện được mục đích nghiên cứu nêu trên, nhiệm vụ nghiên cứu được

đặt ra là:

Phân tích, làm rõ các quy định, làm rõ được vấn đề đặt ra là: Nguyên cứu

nêu trên, áp dụng chúng trong công tác thi hành án dân sự: Cụ thể là làm sáng tỏ

nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong việc chuyển giao, giải thích bản án, quyết

định và trong việc xem xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án đối với khoản thu nộp

ngân sách nhà nước và xác định tài sản của người phải thi hành án. Đề ra các

phương hướng và giải pháp tăng cường thi hành án dân sự trong thời gian tới.

5

- Đánh giá phương hướng và giải pháp tăng cường thi hành án dân sự trong

thời gian tới và trong việc xem xét miễn, giảm nghĩa vụ thi hành án trong thi hành

án dân sự.

4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những quy định của pháp luật về nhiệm

vụ, quyền hạn của Tòa án trong công tác phối hợp với cơ quan thi hành án dân sự

trong quá trình tổ chức thi hành bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án và

thực tiễn công tác thi hành án dân sự hiện nay.

Phạm vi nghiên cứu của đề tài chủ yếu xoay quanh các quy định của pháp

luật liên quan đến nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án trong hoạt động thi hành án

dân sự để làm rõ hơn vai trò của Tòa án trong quá trình phối hợp thi hành bản án,

quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án. Thông qua thực tiễn xét xử, thi hành

bản án, quyết định của Tòa án để đưa ra những nhận xét, đánh giá về thực tiễn áp

dụng các quy định pháp luật vào đẩy nhanh công tác thi hành án dân sự, đồng thời

đề xuất, kiến nghị hoàn thiện các quy định của pháp luật thi hành án dân sự.

Tác giả giới hạn phạm vi nghiên cứu về không gian theo các tài liệu trong

nước. Về thời gian thì không giới hạn nội dung nghiên cứu, tác giả sử dụng tất cả tài

liệu, văn bản quy phạm pháp luật; nghiên cứu các vụ việc trong thực tiễn liên quan

đến việc phối hợp trong thi hành án dân sự giữa Toà án với cơ quan thi hành án dân

sự trong phạm vi toàn quốc.

5. Phương pháp nghiên cứu

Để nghiên cứu có hiệu quả đề tài, tác giả chủ yếu sử dụng phương pháp phân

tích, bình luận, so sánh, chứng minh và tổng hợp.

Trong đó phương pháp phân tích được tác giả sử dụng để phân tích các quy

định của pháp luật, thực tiễn hoạt động thi hành án dân sự. Phương pháp này được

tác giả sử dụng xuyên suốt toà bộ luận văn. Cụ thể sử dụng tại Chương 1, Mục 1.1

và 1.2; tại Chương 2, Mục 2.1 và 2.2.

Phương pháp bình luận và so sánh được tác giả sử dụng song song để bình

luận thực tiễn thi hành án, đồng thời so sánh giữa các quy định của pháp luật và

thực tiễn áp dụng.

Phương pháp chứng minh được tác giả sử dụng chủ yếu để chứng minh các

vấn đề bất hợp lý giữa các quy định của pháp luật, cũng như những trường hợp thực

6

tiễn không áp dụng các quy định của pháp luật trong quá trình giải quyết nhưng vẫn

đảm bảo được quyền lợi của các bên và mang tính thuyết phục cao.

Các phương pháp phân tích, bình luận, so sánh và chứng minh được tác giả

sử dụng thường xuyên trong các chương của luận văn.

Kết thúc mỗi chương, tác giả sử dụng phương pháp tổng hợp để tổng hợp,

khái quát và kết luận về kết quả nghiên cứu các vấn đề trong chương. Ngoài ra

phương pháp tổng hợp còn được tác giả sử dụng để khái quát những nội dung đã

phân tích, tổng hợp trong các chương, từ đó rút ra kết luận chung về những vấn đề

trọng tâm cần phải nghiên cứu và giải quyết của đề tài trong phần kết luận chung.

6. Kết quả nghiên cứu và giá trị ứng dụng

Đề tài sẽ là tài liệu nghiên cứu hữu ích đối với Tòa án và các cơ quan THADS

để họ thực hiện tốt hơn trách nhiệm của mình trong hoạt động thi hành án dân sự.

Đề tài cũng đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật đối với nhiệm

vụ, thẩm quyền của Tòa án trong thi hành án dân sự, góp phần nâng cao chất lượng,

hiệu quả công tác phối hợp giữa các cơ quan trong hoạt động thi hành án dân sự.

Đồng thời, đề tài cũng có thể trở thành nguồn tài liệu tham khảo bổ ích cho

các công trình nghiên cứu có liên quan.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, phần mở đầu, phần kết luận, bố

cục luận văn được chia thành 02 (hai) chương:

Chương 1. Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong việc chuyển giao và giải

thích bản án, quyết định

Chương 2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong việc xem xét miễn, giảm

nghĩa vụ thi hành án đối với khoản thu nộp ngân sách nhà nước và xác định tài sản

của người phải thi hành án

7

CHƯƠNG 1

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA TÒA ÁN

TRONG VIỆC CHUYỂN GIAO VÀ GIẢI THÍCH BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH

1.1. Nhiệm vụ, quyền hạn của Toà án trong việc chuyển giao bản án,

quyết định cho cơ quan thi hành án dân sự

Theo quy định tại Điều 28 Luật THADS 2014, sau khi ra bản án, quyết định,

Tòa án phải chuyển giao bản án, quyết định cho cơ quan THADS có thẩm quyền.

Thời hạn chuyển giao tùy thuộc vào từng loại bản án, quyết định, cụ thể:

Thời hạn chuyển giao là 30 ngày kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực

pháp luật đối với: (i) Bản án, quyết định hoặc phần bản án, quyết định của Tòa án

cấp sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm; (ii) Bản án,

quyết định của Tòa án cấp phúc thẩm; (iii) Quyết định giám đốc thẩm hoặc tái thẩm

của Tòa án; (iv) Bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, quyết định của

Trọng tài nước ngoài đã được Tòa án Việt Nam công nhận và cho thi hành tại Việt

Nam; (v) Quyết định của Tòa án giải quyết phá sản.

Thời hạn chuyển giao là 15 ngày kể từ ngày ra bản án, quyết định đối với bản

án, quyết định về cấp dưỡng, trả lương, trả công lao động, trợ cấp thôi việc, trợ cấp

mất việc làm, trợ cấp mất sức lao động hoặc bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức

khỏe, tổn thất về tinh thần, nhận người lao động trở lại làm việc.

Đối với quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, Tòa án phải chuyển

giao cho cơ quan THADS ngay sau khi ra quyết định.

Theo như quy định nêu trên của Luật, trong thực tiễn áp dụng, nãy sinh các

bất cập, vướng mắc sau:

Thứ nhất, sự không thống nhất giữa quy định của Luật THADS 2014 và Bộ

luật Tố tụng dân sự 2015

Đối chiếu với BLTTDS 2015, quy định về thời hạn chuyển giao bản án,

quyết định của Tòa án cho Cơ quan THADS có sự khác nhau. Cụ thể, khoản 1 Điều

485 BLTTDS 2015 quy định thời hạn chuyển giao đối với Bản án, quyết định hoặc

phần bản án, quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị

theo thủ tục phúc thẩm; Bản án, quyết định của Tòa án cấp phúc thẩm; Quyết định

giám đốc thẩm hoặc tái thẩm của Tòa án; quyết định của Hội đồng Thẩm phán

TANDTC; Bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, phán quyết của Trọng