Nghiên cứu chẩn đoán và điều trị bướu diệp thể vú

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO BOÄ Y TEÁ

ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH

VOÕ ÑAÊNG HUØNG

NGHIEÂN CÖÙU CHAÅN ÑOAÙN - ÑIEÀU TRÒ

BÖÔÙU DIEÄP THEÅ VUÙ

LUAÄN AÙN TIEÁN SÓ Y HOÏC

Chuyeân ngaønh: Ung thö

Maõ soá: 62.72.23.01

Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: GS.TS. NGUYEÃN SAØO TRUNG

T.P Hoà Chí Minh- Naêm 2012

LÔØI CAM ÑOAN

“Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi. Caùc soá lieäu,

keát quaû ghi trong luaän aùn naøy laø trung thöïc vaø chöa töøng ñöôïc coâng boá trong

baát kyø coâng trình naøo khaùc.”

Voõ Ñaêng Huøng

MUÏC LUÏC

Trang

Lôøi cam ñoan

Muïc luïc

Danh muïc caùc kyù hieäu, caùc chöõ vieát taét

Danh muïc caùc baûng

Danh muïc caùc hình veõ, bieåu ñoà, sô ñoà

MỞ ĐẦU 1

Chöông 1 – TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 4

1.1 Lòch söû 4

1.2 Ñònh nghóa 5

1.3 Nguoàn goác böôùu dieäp theå 6

1.4 Giaûi phaãu hoïc tuyeán vuù 7

1.5 Giaûi phaãu beänh 11

1.6 Phaân loaïi moâ hoïc vaø dieãn tieán laâm saøng 20

1.7 Thuï theå noäi tieát vaø hoùa moâ mieãn dòch 22

1.8 Ñaëc ñieåm laâm saøng 22

1.9 Beänh söû töï nhieân 24

1.10Chaån ñoaùn hình aûnh 25

1.11 Chaån ñoaùn teá baøo hoïc vaø moâ hoïc 27

1.12 Ñieàu trò 30

1.13 Caùc yeáu toá tieân löôïng 35

Chöông 2 – ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 36

2.1 Ñoái töôïng nghieân cöùu 36

2.2 Phöông phaùp nghieân cöùu 36

Chöông 3 – KEÁT QUAÛ 43

3.1 Ñaëc ñieåm laâm saøng 43

3.2 Ñaëc ñieåm caän laâm saøng 48

3.3 Ñaëc ñieåm chaån ñoaùn 55

3.4 Ñaëc ñieåm ñieàu trò 60

3.5 Keát quaû veà maët ung böôùu hoïc 67

Chöông 4 - BAØN LUAÄN 76

4.1 Moät soá ñaëc ñieåm cuûa maãu nghieân cöùu 76

4.2 Laâm saøng 80

4.3 Caän laâm saøng 86

4.4 Chaån ñoaùn 99

4.5 Ñieàu trò 103

4.6 Taùi phaùt 114

4.7 Di caên 115

4.8 Tình traïng soáng coøn 115

KEÁT LUAÄN 116

KIEÁN NGHÒ 117

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

PHUÏ LUÏC

DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT

BDT Böôùu dieäp theå

BMI Body Mass Index

BN Beänh nhaân

BST Böôùu sôïi tuyeán

BVUB Beänh vieän Ung böôùu

CHBKN Choïc huùt baèng kim nhoû

CIM-O Classification Internationale Maladies d’ Oncologie

FNA Fine needle aspiration

GPB Giaûi phaãu beänh

KPS Karnofsky performance status scale

NC Nghieân cöùu

NCCN National Comprehensive Cancer Network

TH Tröôøng hôïp

TPHCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh

Vaït LD Vaït da cô löng roäng (Latissimus Dorsi Flap)

Vaït TRAM Vaït da cô thaúng buïng (Transverse Rectus Abdominis

Myocutaneous Flap)

WHO World Health Organization

BAÛNG ÑOÁI CHIEÁU THUAÄT NGÖÕ VIEÄT – ANH

Böôùu dieäp theå, u phyllode

Böôùu sôïi quanh oáng

Böôùu sôïi tuyeán dieäp theå

Böôùu sôïi tuyeán khoång loà

Böôùu sôïi tuyeán teá baøo

Choïc huùt teá baøo baèng kim nhoû

Ñoät bieán thaân theå

Phaân tích doøng teá baøo

Sarcoâm nang dieäp theå

Sinh thieát loõi kim

Sinh thieát môû

Sinh thieát troïn

Phyllodes tumor

Periductal fibroma

Fibroadenoma phyllodes

Giant fibroadenoma

Cellular fibroadenoma

Fine needle aspiration

Somatic mutation

Flow cytometry analysis

Cystosarcoma Phyllodes

Core needle biopsy

Open biopsy

Excision biopsy

DANH MUÏC CAÙC HÌNH

Hình Teân hình Trang

1.1 Giaûi phaãu hoïc tuyeán vuù – hình caét doïc 8

1.2 Caáu taïo tuyeán vuù 9

1.3 Moâ lieân keát tuyeán vuù 10

1.4 Laâm saøng böôùu dieäp theå 12

1.5 Ñaïi theå böôùu dieäp theå 13

1.6 Ñaïi theå böôùu dieäp theå 13

1.7 Vi theå böôùu dieäp theå laønh 15

1.8 Vi theå böôùu dieäp theå giaùp bieân aùc 16

1.9 Vi theå böôùu dieäp theå aùc 16

1.10 Taùi taïo vuù baèng vaït TRAM 32

1.11 Taùi taïo vuù baèng vaït LD 33

2.1 Qui trình nghieân cöùu böôùu dieäp theå vuù 38

4.1 Taùi taïo tuyeán vuù baèng vaït da cô löng roäng 111

4.2

Taùi taïo tuyeán vuù sau caét roäng sang thöông xoay

vaït taïi choã

112

DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ

Biểu đồ Teân biểu đồ Trang

3.1 Ñaëc ñieåm veà khoaûng tuoåi 43

3.2 Ñaëc ñieåm veà kinh nguyeät 44

3.3 Ñaëc ñieåm veà tình traïng hoân nhaân 44

3.4 Ñaëc ñieåm veà sang thöông treân vuù 46

3.5 Ñaëc ñieåm veà sang thöông trong vuù 46

DANH MUÏC CAÙC BAÛNG

Bảng Teân bảng Trang

3.1 Trieäu chöùng laâm saøng ít gaëp khaùc 45

3.2 Trung bình kích thöôùc cuûa böôùu nguyeân phaùt 47

3.3 Khoaûng kích thöôùc böôùu nguyeân phaùt 48

3.4 Keát quaû sieâu aâm tuyeán vuù 48

3.5 Keát quaû sieâu aâm tuyeán vuù theo nhoùm kích thöôùc böôùu 49

3.6 Keát quaû sieâu aâm theo ñoä tuoåi beänh nhaân 50

3.7 Keát quaû sieâu aâm tuyeán vuù theo tính chaát böôùu 51

3.8 Keát quaû nhuõ aûnh vuù coù toån thöông 51

3.9 Keát quaû nhuõ aûnh theo giaûi phaãu beänh 52

3.10 Keát quaû FNA böôùu 52

3.11 Keát quaû FNA theo tính chaát böôùu 53

3.12 Keát quaû FNA böôùu theo kích thöôùc böôùu 54

3.13 Keát quaû sinh thieát loõi kim theo keát quaû giaûi phaãu beänh 55

3.14 Loaïi GPB ñöôïc xaùc ñònh tröôùc moå 56

Bảng Teân bảng Trang

3.15 Ñaëc ñieåm giaûi phaãu beänh cuûa böôùu nguyeân phaùt 56

3.16

Ñaëc ñieåm giaûi phaãu beänh cuûa böôùu nguyeân phaùt theo caùc

yeáu toá

57

3.17 Moái töông quan giöõa FNA vaø GPB 60

3.18 Ñaëc ñieåm ñieàu trò theo giaûi phaãu beänh cuûa böôùu 60

3.19 Ñaëc ñieåm giaûi phaãu beänh theo ñaùnh giaù ñaïi theå cuûa böôùu 62

3.20 Trung bình tuoåi vaø kích thöôùc böôùu theo loaïi phaãu thuaät 63

3.21 Phaãu thuaät caét roäng theo GPB vaø kích thöôùc böôùu 64

3.22 Phaãu thuaät ñoaïn nhuõ theo GPB vaø kích thöôùc böôùu 65

3.23 Bieán chöùng sau moå treân tuyeán vuù 66

3.24 Ñaëc ñieåm taùi phaùt taïi choã 68

3.25 Ñaëc ñieåm caùc tröôøng hôïp taùi phaùt 69

3.26 Ñaëc ñieåm laâm saøng vaø beänh hoïc 3 BN taùi phaùt taïi choã 70

3.27 Caùc ñaëc ñieåm laâm saøng vaø beänh hoïc lieân quan taùi phaùt 72

3.28 Ñaëc ñieåm beänh nhaân di caênphoåi 74

4.1 Taàn suaát beänh cuûa moät soá nghieân cöùu 76

4.2 So saùnh tuoåi trung bình 77

Bảng Teân bảng Trang

4.3 So saùnh vò trí böôùu 81

4.4 So saùnh kích thöôùc böôùu 82

4.5 So saùnh thôøi gian phaùt beänh 84

4.6 Keát quaû chaån ñoaùn cuûa sieâu aâm tröôùc moå 87

4.7 So saùnh ñoä töông hôïp cuûa keát quaû sieâu aâm 87

4.8 So saùnh tæ leä töông hôïp cuûa FNA 92

4.9 So saùnh keát quaû giaûi phaãu beänh 93

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Böôùu dieäp theå (BDT) laø moät daïng beänh lyù khaù ñaëc bieät vaø hieám gaëp cuûa

vuù, ñaõ ñöôïc Johannes Muller moâ taû laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1838. Vôùi nhöõng

tính chaát ñaïi theå, vi theå vaø dieãn tieán laâm saøng cuûa böôùu böôùu, oâng ñaët teân loaïi

böôùu naøy laø “cystosarcoma phyllodes. “ Phyllodes” theo tieáng Hy laïp coå

“phullon” coù nghóa laø “laù”, do treân vi theå, moâ ñeäm quanh oáng daãn söõa taêng

sinh ñöôïc vieàn bôûi lôùp bieåu moâ tuyeán neân coù hình daïng gioáng nhö nhöõng

phieán laù. Sau ñoù böôùu naøy ñöôïc mang nhieàu teân goïi khaùc nhau vaø hieän nay

thuaät ngöõ ñöôïc theá giôùi chaáp nhaän roäng raõi laø “Phyllodes tumor”(böôùu dieäp

theå, u phyllode). Böôùu dieäp theå coù theå xaûy ra ôû moïi löùa tuoåi nhöng thöôøng

nhaát ôû trong khoaûng 40-50 tuoåi, chieám tyû leä 2,2% ñeán 4% trong caùc loaïi böôùu

laønh tuyeán vuù. ÔÛ Vieät Nam, taùc giaû Nguyeãn Saøo Trung ghi nhaän tæ leä naøy laø

4,6% [11],[12].

Caùc böôùu dieäp theå ñöôïc phaân ñoä moâ hoïc nhö sau: böôùu dieäp theå laønh

(60-70%), böôùu dieäp theå aùc (20%) vaø böôùu dieäp theå giaùp bieân (10%). Böôùu

thöôøng dieãn tieán chaäm nhöng coù theå taêng kích thöôùc nhanh choùng trong vaøi

tuaàn [3].

Treân laâm saøng nhöõng böôùu dieäp theå kích thöôùc nhoû, khoù phaân bieät ñöôïc

vôùi caùc böôùu sôïi tuyeán. Khi böôùu coù kích thöôùc lôùn, vieäc chaån ñoaùn laø böôùu

dieäp theå thöôøng ñöôïc ñaët ra nhöng laïi khoù phaân bieät ñöôïc laønh, aùc hoaëc giaùp

bieân [26],[62],[69],[70],[83].

Veà ñieàu trò tröôùc ñaây coù khuynh höôùng laáy böôùu hoaëc caét roäng vaøi

milimet cho böôùu dieäp theå laønh vaø ñoaïn nhuõ ñôn giaûn cho böôùu dieäp theå aùc vaø

2

giaùp bieân aùc ngay caû khi böôùu coù kích thöôùc nhoû. Gaàn ñaây nhieàu coâng trình

cho thaáy ñoái vôùi böôùu dieäp theå kích thöôùc nhoû, phaãu thuaät caét ñuû roäng vôùi dieän

caét an toaøn cuõng coù theå kieåm soaùt ñöôïc tyû leä taùi phaùt [39][43].

Taïi Beänh vieän Ung böôùu Thaønh phoá Hoà Chí Minh nhieàu naêm qua ñaõ aùp

duïng ñieàu trò phaãu thuaät caét roäng, baûo toàn cho caùc tröôøng hôïp böôùu dieäp theå coù

kích thöôùc nhoû, ñoaïn nhuõ coù hoaëc khoâng keøm taùi taïo vuù cho caùc tröôøng hôïp

böôùu lôùn vaø ñoái vôùi böôùu dieäp theå aùc thì coù theå xaï trò boå tuùc sau moå

Coâng trình naøy toång keát laïi kinh nghieäm chaån ñoaùn vaø keát quaû ñieàu trò

caùc böôùu dieäp theå taïi Beänh vieän Ung Böôùu trong thôøi gian 2007-2010.