MIỀN ĐẤT HUYỀN ẢO - Các dân tộc miền núi Nam Đông Dương - Phụ lục doc

258

PHầN XVI

Phụ lục

Linh hồn và các giấc mộng

Người Tây Nguyên, đúng như một người nguyên thủy, sợ tất cả, và chẳng ngạc

nhiên về bất cứ điều gì. Họ thấy mình yếu đuối, thấp kém, bất lực, ngu dốt. Họ sợ

tất cả những gì không phải là mình: các lực lượng của tự nhiên, các con thú trong

rừng, những người lạ. Dù là đi chặt gỗ trên rừng, đi ra chợ Di Linh, đi đâu đó hơi

xa, bao giờ họ cũng cảm thấy, trong các hành vi của mình, một lực lượng thù địch

đe dọa; và ngay cả khi họ không hề động đậy chân tay, họ cũng không thoát khỏi

các Thần ác mà họ sợ hơn mọi thứ. Tóm lại, họ thấy mình thua kém, và điều đó ở

trong một không khí sợ sệt, có hay không có lý do.

Họ cũng có một khả năng cảm thụ đáng chú ý và một tính cả tin mềm dịu - họ học

mọi thứ và rất dễ tin; cái kỳ lạ, cái khác thường, cái kỳ diệu bao bọc lấy họ và đối

với họ là tự nhiên. Họ nhìn một điều kỳ diệu vượt quá họ bằng cái lô-gích đơn giản

nhất và thích lối giải thích đó hơn mọi thứ khác; tự nhiên vốn đầy những điều

huyền diệu và bí ẩn, họ chẳng hề ngạc nhiên về bất cứ điều gì.

Chúng tôi nghĩ rằng, "khiên cưỡng" một chút, ta có thể có một ý niệm về cái mặc

cảm đó khi so sánh với con người của ta lúc ta nằm mơ, cái trạng thái theo tôi

dường như gần với dáng vẻ tư duy của người mọi hơn cả: con người bất lực trước

những gì vượt quá mình, gây nên sự sợ hãi và, đồng thời đầu óc lại quy phục không

còn ngạc nhiên nữa, đi vào cõi kỳ lạ và huyền diệu.

Ðối với người Tây Nguyên thế giới hiện lên như là một chuỗi hình ảnh mà nội

dung không giải thích được nó. Tất cả đều là hình ảnh, rup; chúng ta chỉ nắm được

chúng, còn sự thật sâu xa thì chẳng thể biết. Và giấc mơ là gì nếu không phải một

sự phóng chiếu siêu nhanh các hình ảnh kỳ lạ? Vả chăng, đối với người Miền núi,

có một mối liên hệ sâu xa, sinh động nối liền giấc mơ với trạng thái thức: đấy đều

là cái hồn ấy, soan, ban ngày dưới dạng rup người, ban đêm lại dưới một dạng rup

khác, cảm nhận các hình ảnh liên quan đến điều kiện cái rup của mình, mà sự thật