Luận văn thạc sĩ văn học việt nam thi pháp truyện ngắn bình nguyên lộc

i

UBND TỈNH BÌNH DƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT

MAI THỊ HƢƠNG GIANG

THI PHÁP TRUYỆN NGẮN BÌNH NGUYÊN LỘC

CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM

MÃ SỐ NGÀNH: 82 20 121

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS. TS. HOÀNG TRỌNG QUYỀN

BÌNH DƢƠNG - 2018

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả

nêu trong luận văn là trung thực, đƣợc chỉ rõ nguồn gốc và chƣa đƣợc công bố

trong các công trình khác.

Tác giả luận văn

Mai Thị Hƣơng Giang

iii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin dành sự kính trọng và lời cảm ơn sâu sắc tới PGS. TS. Hoàng Trọng

Quyền, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và

thực hiện luận văn.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới toàn thể lãnh đạo, cán bộ nhà trƣờng và

khoa Ngữ văn Trƣờng Đại học Thủ Dầu Một đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để

tôi học tập và hoàn thành nhiệm vụ.

Tôi xin gửi lời tri ân chân thành nhất đến toàn thể quý thầy cô đã giảng dạy

tôi trong suốt 2 năm tham gia học lớp cao học chuyên nghành Văn học Việt Nam

(khóa 2016 – 2018) tại Trƣờng Đại học Thủ Dầu Một. Xin cảm ơn đến quý thầy

cô đã hết lòng dìu dắt, dạy dỗ tôi trong suốt thời gian qua.

Tôi xin tri ân sự khích lệ và ủng hộ nhiệt tình của gia đình, ngƣời thân,

bạn bè và đồng nghiệp trong thời gian thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong hội đồng phản biện đã dành

thời gian đọc và góp ý cho luận văn của tôi. Những nhận xét và góp ý của quý

thầy cô sẽ là kinh nghiệm quý báu cho tôi trong việc nghiên cứu sau này.

Cuối cùng, tôi xin kính gửi lời chúc sức khỏe đến quý thầy cô, chúc quý

thầy cô nhiều thành công trong cuộc sống, có thêm nhiều niềm vui hơn nữa trong

sự nghiệp trồng ngƣời thiêng liêng, cao quý.

Bình Dương, ngày 5 tháng 11 năm 2018

Tác giả luận văn

Mai Thị Hƣơng Giang

iv

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................. ii

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... iii

MỤC LỤC............................................................................................................ iv

MỞ ĐẦU ................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài.................................................................................................1

2. Lịch sử vấn đề ....................................................................................................3

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................10

4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................10

5. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................11

6. Đóng góp của luận văn.....................................................................................12

7. Cấu trúc của luận văn......................................................................................13

Chƣơng 1. VẤN ĐỀ THI PHÁP HỌC VÀ ĐỜI VĂN BÌNH NGUYÊN LỘC..14

1.1. Những vấn đề chung về thi pháp học ...........................................................14

1.1.1. Khái niệm thi pháp và thi pháp học....................................................14

1.1.2. Một số nét về thi pháp học ở Việt Nam...............................................16

1.2. Đặc điểm thi pháp truyện ngắn....................................................................19

1.2.1. Nhân vật .............................................................................................20

1.2.2. Cốt truyện ...........................................................................................23

1.2.3. Không gian .........................................................................................25

1.2.4. Thời gian ............................................................................................26

1.2.5. Ngôn từ...............................................................................................27

1.2.6. Giọng điệu ..........................................................................................28

1.3. Bình Nguyên Lộc – “con nai vàng” xứ Đồng Nai .......................................29

1.3.1. Dấu ấn cuộc đời..................................................................................29

1.3.2. Dấu ấn văn chương ............................................................................33

Tiểu kết.................................................................................................................41

Chƣơng 2. THI PHÁP NHÂN VẬT VÀ THI PHÁP CỐT TRUYỆN TRONG

TRUYỆN NGẮN BÌNH NGUYÊN LỘC............................................................42

2.1. Thi pháp nhân vật trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc ............................42

2.1.1. Kiểu nhân vật trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc ..........................42

2.1.1.1. Nhân vật sống với tình yêu quê hương, xứ sở...................................43

v

2.1.1.2. Nhân vật đau khổ, vỡ mộng .............................................................52

2.1.2. Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc 56

2.1.2.1. Khắc họa nhân vật qua ngoại hình ..................................................56

2.1.2.2. Xây dựng nhân vật qua điểm nhìn trần thuật ...................................61

2.2. Thi pháp cốt truyện trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc..........................63

2.2.1. Cốt truyện truyền thống ....................................................................64

2.2.2. Cốt truyện tâm lý ...............................................................................68

2.2.3. Cốt truyện trinh thám........................................................................72

Tiểu kết.................................................................................................................73

Chƣơng 3. THI PHÁP KHÔNG GIAN, THỜI GIAN VÀ NGÔN TỪ, GIỌNG

ĐIỆU TRONG TRUYỆN NGẮN BÌNH NGUYÊN LỘC..................................75

3.1. Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc.....................75

3.1.1. Không gian nông thôn ......................................................................75

3.1.2. Không gian đô thị..............................................................................79

3.2. Thời gian nghệ thuật trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc ........................86

3.2.1. Thời gian quá khứ.............................................................................86

3.2.2. Thời gian đồng hiện..........................................................................89

3.3. Ngôn từ trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc .............................................92

3.3.1. Ngôn từ đậm chất Nam Bộ................................................................94

3.3.2. Ngôn từ thể hiện cá tính người Nam Bộ.........................................101

3.4. Giọng điệu trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc ......................................105

3.4.1. Giọng điệu trầm buồn, tình cảm .....................................................105

3.4.2. Giọng điệu hài hước, dí dỏm...........................................................107

3.4.3. Giọng điệu triết lý, suy tư................................................................110

Tiểu kết...............................................................................................................111

KẾT LUẬN ........................................................................................................113

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................116

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Nam Bộ là vùng đất mới trong lịch sử dựng nƣớc, có môi trƣờng tự nhiên

hoang sơ nhƣng cũng rất màu mỡ. Vùng đất với những thử thách, mời gọi khát

vọng chinh phục khám phá, đồng thời hào phóng ban tặng cho cả lƣu dân những

sản vật quý hiếm. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, văn hóa, tính cách con

ngƣời vừa kế thừa vừa phát huy vẻ đẹp tâm hồn Việt. Hành trình khám phá con

ngƣời Nam Bộ là hành trình trở lại cội nguồn văn hóa lịch sử, soi ngắm con

ngƣời dƣới nhiều góc độ khác nhau là hƣớng tiếp cận có chiều sâu văn học. Nhắc

đến Văn học Nam Bộ thế kỉ XX với những sáng tác của Hồ Biểu Chánh, Sơn

Nam, Đoàn Giỏi, Phi Vân, Anh Đức… chúng ta không thể không kể đến Bình

Nguyên Lộc – ngƣời đã đóng góp làm nên sự bề thế, phong phú cho văn học

Nam Bộ. Con nai hiền miền bình nguyên (nghĩa của tên Bình Nguyên Lộc) ấy đã

để lại dấu ấn rõ nét tạo nên dòng chảy khác biệt, chứng tỏ sức sống của một bộ

phận văn học phát triển từ mảnh đất đặc thù này. Đây là một vùng văn học độc

đáo cần đƣợc quan tâm và nghiên cứu sâu sắc, lâu dài hơn, và nghiên cứu về

Bình Nguyên Lộc - ngƣời đã đóng góp vào văn học dân tộc tiếng nói riêng của

vùng đất mới. Thực hiện đề tài này cũng là một cách để ngƣời viết dần tiếp cận,

khám phá hình tƣợng con ngƣời Nam Bộ từ hƣớng thi pháp học. Bên cạnh đó,

nhằm khẳng định vẻ đẹp và tài năng của Bình Nguyên Lộc.

Bình Nguyên Lộc là một cây bút xuất sắc không chỉ ở Nam Bộ mà còn

của cả nƣớc. Ông sáng tác từ những năm ba mƣơi của thế kỉ XX, trong suốt gần

một thế kỉ sáng tác, nhà văn đã để lại một sự nghiệp văn chƣơng đồ sộ, đặc biệt

là truyện ngắn. Những tác phẩm của nhà văn đã khắc chạm một đƣờng nét độc

đáo vào bức tranh văn học dân tộc. Cái riêng trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc

mang đậm không khí của đất và ngƣời miền Nam trong cái thuở tiền nhân ta khai

phá miền Nam, mở mang bờ cõi. Con nai hiền miền bình nguyên ấy đã góp thêm

một giọng văn riêng, chứa chan tình yêu quê hƣơng, ca ngợi những phẩm chất

cao quý đã giúp dân tộc tồn tại và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử đấu tranh

2

bền bỉ. Truyện ngắn của Bình Nguyên Lộc đã miêu tả hình ảnh miền Nam một

cách sinh động, chân thật và giàu nghệ thuật. Tất cả những điều này đã tạo nên

một nhà văn Nam Bộ - Tô Văn Tuấn (tức là Bình Nguyên Lộc) với những nét

riêng khó lẫn trong dòng chảy chung ở mảng truyện ngắn của văn học nƣớc nhà.

Chính vì vậy, tìm hiểu về Bình Nguyên Lộc, đặc biệt là thể loại truyện ngắn của

ông, mảng tác phẩm có nhiều đóng góp cho văn học Nam Bộ từ hƣớng thi pháp

học là một việc làm quan trọng và cần thiết, có ý nghĩa trong công tác phê bình

và nghiên cứu lịch sử văn học.

Trong mấy chục năm trở lại đây, thi pháp học đã và đang trở thành một xu

hƣớng tiếp cận tác phẩm đƣợc giới nghiên cứu phê bình văn học ứng dụng một

cách rộng rãi và có hiệu quả. Thi pháp học không phải là nối gạch duy nhất đi

đến chân lý nghệ thuật. Xuất phát từ thi pháp học để tìm hiểu, phân tích tác phẩm

là hƣớng nghiên cứu biện chứng vì nó kết hợp đƣợc tính khoa học và nghệ thuật,

tƣ tƣởng và thẩm mỹ, nội dung và hình thức của tác phẩm trong quá trình nghiên

cứu. Theo chúng tôi, hƣớng nghiên cứu này sẽ giúp chúng ta khám phá đƣợc một

cách toàn diện vẻ đẹp của tác phẩm văn chƣơng một cách khách quan nhất, đem

đến cái nhìn đầy đủ về tài năng, đóng góp nghệ thuật của nhà văn và giá trị của

tác phẩm. Thêm vào đó, văn học Nam Bộ trƣớc năm 1975, là giai đoạn văn học

khá sôi động với nhiều cây bút tạo cho văn học Nam Bộ tính đặc thù, tiềm tàng

nhiều vấn đề cần đƣợc làm rõ. Ngƣời viết tiếp cận theo hƣớng nghiên cứu thi

pháp học, tìm hiểu về nhà văn Bình Nguyên Lộc sinh ra tại Nam Bộ, sống ở Nam

Bộ, viết về Nam Bộ, là tác giả Nam Bộ “rặt”, ngƣời đã ghi dấu tài năng của mình

và có ảnh hƣởng rất lớn trên chặng đƣờng phát triển của văn học miền Nam.

Lựa chọn đề tài Thi pháp truyện ngắn Bình Nguyên Lộc, chúng tôi góp

phần đƣa truyện ngắn Bình Nguyên Lộc đến gần hơn với đông đảo bạn đọc,

mong muốn đem đến cho ngƣời đọc một cái nhìn khái quát nhất về truyện ngắn

Bình Nguyên Lộc dƣới góc nhìn thi pháp. Qua đó, ghi nhận và khẳng định sự

đóng góp của tác giả về nghệ thuật truyện ngắn cho nền văn học nƣớc nhà.

3

2. Lịch sử vấn đề

Thi pháp học, với tƣ cách một khoa học nghiên cứu văn học có mặt ở Việt

Nam khá muộn, các công trình lý thuyết và ứng dụng ở Việt Nam theo hƣớng thi

pháp học đã đƣợc công bố nhƣng chƣa nhiều. Cho nên thật khó mà dựng lên một

lịch sử vấn đề thi pháp truyện ngắn Bình Nguyên Lộc với nghĩa chặt chẽ của tiêu

đề. Nhƣng do đối tƣợng mà thi pháp học quan tâm thật rộng lớn, hầu nhƣ không

loại trừ bất kì một phƣơng diện nào của hình thức nghệ thuật. Các yếu tố của

hình thức nhƣ: nhân vật, cốt truyện, chi tiết, không gian, thời gian, ngôn ngữ…

trong truyện ngắn Bình Nguyên Lộc đã có những bài viết đề cập đến. Tuy nhiên,

lại không đƣợc khảo sát một cách có hệ thống, không đƣợc xem xét dƣới quan

niệm chỉnh thể… mà chỉ đƣợc phân tích, cảm nhận chung chung, phán đoán một

cách riêng lẻ, do vậy không phải là thi pháp truyện ngắn Bình Nguyên Lộc.

Trong đề tài này, chúng tôi sẽ tận dụng tối đa những phát hiện có giá trị về truyện

ngắn Bình Nguyên Lộc mà những ngƣời đi trƣớc đã đạt đƣợc. Cái mới là ở chỗ

chúng đƣợc xem xét, cắt nghĩa, lí giải theo một cách thức, một hệ thống khác.

Với ý nghĩa đó, dƣới đây ngƣời viết sẽ cố gắng trình bày lịch sử nghiên cứu thi

pháp truyện ngắn Bình Nguyên Lộc, đặc biệt chú ý đến những ý kiến về phƣơng

diện hình thức nghệ thuật có liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu của mình.

Bình Nguyên Lộc là nhà văn hiện đại Nam Bộ giai đoạn 1954 – 1975 nhận đƣợc

nhiều sự quan tâm của dƣ luận ở cả trong nƣớc lẫn hải ngoại. Sau đây, chúng tôi

xin liệt kê những công trình nghiên cứu có ảnh hƣởng trực tiếp đến đề tài nghiên

cứu của ngƣời viết về nhà văn theo hai mốc thời gian: trƣớc và sau năm 1975.

2.1. Những công trình nghiên cứu về Bình Nguyên Lộc xuất bản trước năm

1975

Tác giả Nguyễn Ngu Í có một số bài phỏng vấn, nghiên cứu về Bình

Nguyên Lộc (Nguyễn Ngu Í, 1966), đã ghi nhận Bình Nguyên Lộc sáng tác về

quê hƣơng nhƣ để trả món nợ với vùng đất Đồng Nai. Bài viết đã nhấn mạnh

đƣợc tình đất, tình quê, lịch sử di dân và đấu tranh sinh tồn của những con ngƣời

trên vùng đất mới của Bình Nguyên Lộc. Bài phỏng vấn là những cảm nhận của

4

chính tác giả khi viết về những tác phẩm của mình đã mang lại cho chúng tôi một

cái nhìn khái quát hơn về quan điểm sáng tác của Bình Nguyên Lộc trong quá

trình nghiên cứu. Phƣơng Thảo (tức nhà văn Vũ Hạnh) trên tạp chí Bách Khoa số

82, năm 1960 có bài phê bình tác phẩm Ký thác của Bình Nguyên Lộc - khẳng

định tình yêu quê hƣơng đất nƣớc và sắc thái địa phƣơng trong tác phẩm

(Phƣơng Thảo, 1960). Bài viết đúng nhƣ tiêu đề, chỉ là những lời giới thiệu có

tính chất tóm gọn về mặt nội dung của tập truyện chứ chƣa khái quát đi sâu vào

vấn đề. Có thể xem, đây là bài viết cung cấp cho ngƣời viết một cái nhìn khái

quát chung về tập truyện Ký thác – một trong những tập truyện tiêu biểu trong

phạm vi nghiên cứu của chúng tôi.

Bàng Bá Lân trong Văn thi sĩ hiện đại (1968) cho rằng: “Bình Nguyên

Lộc chính là sự tiếp nối Hồ Biểu Chánh về thể loại tiểu thuyết của miền Nam ở

thế kỷ trƣớc” (Bàng Bá Lân, 1968). Bài viết đã kết dính đƣợc các yếu tố xung

quanh tác phẩm nhƣ: nhân vật, không gian để tạo nên một các nhìn thuyết phục

về sự tiếp nối hình tƣợng trong tiểu thuyết Hồ Biểu Chánh. Bài nghiên cứu này

đã gợi ra ý tƣởng và hƣớng đi cho chúng tôi trong việc đối sánh một số bình diện

về thi pháp truyện ngắn với những nhà văn cùng thời.

Lê Phƣơng Chi phỏng vấn Bình Nguyên Lộc (1972) về nhiều vấn đề

xung quanh cuộc đời nhà văn, trong đó có quan niệm về văn chƣơng, cách viết

truyện của Bình Nguyên Lộc. Bài phỏng vấn đã mang lại cho ngƣời viết một bức

tranh khái quát nhất về đời văn Bình Nguyên Lộc, đó là những tƣ liệu cần thiết

để chúng tôi tìm hiểu về dấu ấn cuộc đời và văn chƣơng của nhà văn. Nguyễn

Nam Anh có bài phỏng vấn “Nhà văn Bình Nguyên Lộc” đăng trên Giai phẩm

Văn số 199 ra ngày 1-4-1972, tác giả đã khẳng định Hương gió Đồng Nai - tác

phẩm đầu tay đã đƣợc nhà văn viết với cả tấm lòng yêu thƣơng quê hƣơng rất sâu

sắc (Nguyễn Nam Anh, 1972).

2.2. Những công trình nghiên cứu về Bình Nguyên Lộc xuất bản sau năm

1975

5

Nguyễn Q. Thắng – ngƣời dành nhiều công sức tuyển chọn và giới thiệu

những sáng tác tiêu biểu của Bình Nguyên Lộc qua bộ Tuyển tập Bình Nguyên

Lộc (gồm 4 tập, dài 1194 trang, NXB Văn học, 2001, Hà Nội). Tác giả Nguyễn

Q. Thắng đã có những nhận xét khá xác đáng: “Trong từng trang viết, ông làm

sống dậy trong tâm thức ngƣời đọc cái hồn nhiên dung dị, chân chất mà đầy tình

nghĩa của con ngƣời sinh trƣởng tại miền đất mới…. Tác phẩm của ông là một

phần không nhỏ của văn học Việt Nam; nhất là làm sống dậy và lớn lên cái tinh

thần chiến đấu hăng say, lạc quan của nhân dân ta nơi vùng đất mới này” (Bình

Nguyên Lộc, 2001, tr. 15-16). Trong quyển Từ điển tác gia văn hóa Việt Nam

(NXB Văn hóa thông tin, 1999) Nguyễn Q. Thắng đã trình bày khá rõ nét về

cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Bình Nguyên Lộc: “Hầu hết các tác phẩm của

Bình Nguyên Lộc đều viết về sinh hoạt nông thôn Nam Bộ - nhất là miền Đông

Nam Bộ. Trong từng trang viết ông làm sống dậy trong tâm thức ngƣời đọc cái

hồn nhiên dung dị, chân chất mà đầy tình nghĩa của con ngƣời sinh trƣởng tại

miền đất mới. Con ngƣời ấy có đủ bản lĩnh và khả năng để chiến đấu với thiên

nhiên, đấu tranh với xã hội”.

Đánh giá về tập Nhốt gió, Nguyễn Q. Thắng cho rằng: “Nội dung chủ đề

truyện Nhốt gió nói riêng và toàn tập nói chung… đều tiềm tàng, sâu lắng các ý

niệm vƣơn lên và mang tính phê phán các tƣ tƣởng cổ hủ, cố chấp theo lối mòn,

sự độc đoán trong gia đình, của ngƣời cha… đồng thời biểu dƣơng tinh thần cởi

mở, phóng khoáng, cầu tiến, ham học hỏi…. Có thể nói, trƣớc năm 1975 ở miền

Nam, Bình Nguyên Lộc là một nhà văn có tấm lòng thƣơng ngƣời đồng loại một

cách bao la” (Bình Nguyên Lộc, 2001, tr. 47). Những nhận định của tác giả đã

phần nào khái quát đƣợc bức chân dung điển hình của con ngƣời Nam Bộ trong

tập truyện Nhốt gió, qua đó thấy đƣợc cái riêng của Bình Nguyên Lộc khi khắc

họa hình tƣợng ngƣời nông dân. Sau đó, Nguyễn Q. Thắng còn giới thiệu về cuộc

đời và tác phẩm của Bình Nguyên Lộc trong Văn học Việt Nam nơi miền đất mới,

tập 2 và Bình Nguyên Lộc với Hương gió Đồng Nai (2010). Bài viết cho thấy

đƣợc tầm vóc và vị trí của Bình Nguyên Lộc trong văn học Việt Nam, nhất là văn

học Nam Bộ. Bài viết đánh giá tác phẩm của Bình Nguyên Lộc dƣới việc xây

6

dựng những tính cách nổi bật của những con ngƣời đi khai hoang mở cõi tại vùng

đất mới “cảm thông với nỗi cơ cực, bần hàn”; “cùng nhau vƣợt qua hoạn nạn”….

Tuy nhiên bài viết chỉ là sự cảm nhận chung, thiếu sự lí giải và phân tích theo hệ

thống cần thiết nhƣng cũng phần nào cung cấp cho ngƣời viết về cái nhìn khái

quát nhất trong cuộc đời của Bình Nguyên Lộc để chúng tôi soi chiếu vào đề tài

của mình để nghiên cứu.

Trong Từ điển văn học (bộ mới), tại mục từ Bình Nguyên Lộc, có giới

thiệu sơ lƣợc cuộc đời và nêu giá trị một số tác phẩm của Bình Nguyên Lộc nhƣ:

Nhốt gió, Rừng mắm, Những bước lang thang trên hè phố của gã Bình Nguyên

Lộc… tác giả cũng nhận định: “Trƣớc Bình Nguyên Lộc, dƣờng nhƣ chƣa có một

nhà văn Việt Nam nào viết về sự khai phá đất hoang của dân tộc Việt, về đất và

nƣớc một cách bát ngát và sâu xa đến thế”. Lê Phƣơng Chi trong Tâm tình văn

nghệ sĩ (NXB Thanh Niên, 2001) đã có tìm hiểu về nhà văn Bình Nguyên Lộc và

đƣa ra nhận xét: “Nhà văn Bình Nguyên Lộc có một bút pháp sắc bén, đôn hậu,

quan sát tinh tế với những tình tiết phong phú và rất đặc sắc trong thể loại truyện

ngắn” (Lê Phƣơng Chi, 2001, tr. 371).

Luận văn Thạc sĩ của tác giả Nguyễn Lƣơng Hải Khôi (2004) với đề tài

“Đặc trƣng văn xuôi nghệ thuật Bình Nguyên Lộc”. Luận văn đã chỉ ra những nét

riêng trong những tác phẩm văn xuôi (đặc biệt là tiểu thuyết) của Bình Nguyên

Lộc dƣới góc nhìn về mặt nội dung, đặc biệt là quan niệm nghệ thuật của con

ngƣời trong tiểu thuyết Bình Nguyên Lộc. Luận văn Thạc sĩ của tác giả Nguyễn

Văn Đông (2005) với đề tài “Văn hóa và con ngƣời Nam Bộ trong tác phẩm Bình

Nguyên Lộc”. Và luận án Tiến sĩ với đề tài “Truyện ngắn Sơn Nam và Bình

Nguyên Lộc từ góc nhìn văn hóa học” (2014). Tác giả đã có cái nhìn khái quát về

truyện ngắn của Sơn Nam và Bình Nguyên Lộc với không gian, thời gian và con

ngƣời Nam Bộ dƣới góc nhìn của văn hóa Nam Bộ. Những đề tài luận văn của

các tác giả đã cung cấp cho ngƣời viết một cái nhìn rộng hơn về các sáng tác của

Bình Nguyên Lộc dƣới góc nhìn khác.

7

Bên cạnh đó, có rất nhiều những bài nghiên cứu về Bình Nguyên Lộc trên

những sáng tác truyện ngắn và tiểu thuyết qua các trang báo điện tử khá nhiều.

Điểm chung của những bài viết này, mặc dù chỉ là những bài viết nhỏ những đã

phát hiện ra đặc điểm nổi bật về nhân vật trong sáng tác của Bình Nguyên Lộc,

đó là tinh thần yêu tha thiết, gắn bó sâu sắc với nguồn cội, quê hƣơng đất nƣớc.

Tiêu biểu là: Tác giả Trần Phỏng Diều, với bài viết Con Tám cù lần của Bình

Nguyên Lộc - người thành thị hoài niệm về chốn thôn quê đăng trên trang

http://binhnguyenloc.de ngày 01/12/2007 đã đánh giá cao vị trí của Bình Nguyên

Lộc trong nền văn chƣơng miền Nam: “Bình Nguyên Lộc là một trong những

nhà văn lớn của vùng đất Nam Bộ.... Nhìn chung, văn chƣơng của Bình Nguyên

Lộc đều mang hơi thở của cuộc sống thời đại, mang đậm không khí đất và ngƣời

miền Nam trong cái thuở tiền nhân khai hoang mở cõi. Văn chƣơng của ông

thƣờng thấm đẫm tình yêu quê hƣơng, xứ sở, đề cao vốn văn hoá truyền thống

của dân tộc, ca ngợi những phẩm chất cao quý đã giúp dân tộc tồn tại và phát

triển trong suốt chiều dài lịch sử đấu tranh bền bỉ.” Đặc biệt, bài viết của tác giả

Thụy Khêu với tựa đề Bình Nguyên Lộc, đất nước và con người đăng trên trang

http://binhnguyenloc.de ngày 08/10/2008 đã có sự khảo sát các sáng tác của nhà

văn này, tập trung chủ yếu về truyện ngắn và tiểu thuyết và tìm thấy nét độc đáo

của việc thể hiện hình tƣợng nhân vật thông qua so sánh với hai nhà văn Nam Bộ

khác là Đông Hồ, Hồ Biểu Chánh: “Cái gốc Bắc, tổ tiên nguồn cội ngoài Bắc

đƣợc Bình trân trọng tìm kiếm, không riêng gì khía cạnh lịch sử Nam tiến, mà

còn cả về nguồn cội ngôn ngữ”. Bên cạnh đó, Thụy Khuê đã chú ý đến nghệ

thuật viết truyện của Bình Nguyên Lộc qua cách kể chuyện giản dị, mộc mạc,

cách xử lí hiện thực đơn giản… Bài viết của Trần Phỏng Diều và Thụy Khuê đã

cung cấp một cái nhìn khá toàn diện về sáng tác của Bình Nguyên Lộc qua

truyện ngắn và tiểu thuyết, những phát hiện quan trọng, hợp lí sát thực qua khảo

sát tác phẩm để chúng tôi có thể định hƣớng và phát triển cho đề tài của mình

dƣới góc độ thi pháp truyện ngắn.

Trên trang http://binhnguyenloc.de còn có bài viết của Trần Cao Lĩnh

đăng ngày 7/8/2006 đã cho rằng “sau ngày đất nƣớc chia hai (1954) cũng là bắt