Luận văn thạc sĩ UEH vay nợ của các doanh nghiệp việt nam và vấn đề kiệt quệ tài chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH

-----------------

HỒ CÔNG MINH

VAY NỢ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

VÀ VẤN ĐỀ KIỆT QUỆ TÀI CHÍNH

Chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

PGS.TS NGUYỄN THỊ NGỌC TRANG

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2011

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang đã tận tình

hƣớng dẫn tôi thực hiện Luận văn tốt nghiệp này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô Trƣờng Đại học Kinh tế thành phố

Hồ Chí Minh đã truyền đạt kiến thức cho tôi.

Tác giả

Hồ Công Minh

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Vay nợ của các doanh nghiệp Việt

Nam và vấn đề kiệt quệ tài chính” là công trình nghiên cứu khoa học của tôi có sự

hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Trang. Các số liệu sử dụng

trung thực, có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng.

Tác giả

Hồ Công Minh

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

N M C C C C V T TẮT

N M C C C ẢNG U

N M C C C N V , ĐỒ T

M Đ U.....................................................................................................................1

T M TẮT ...................................................................................................................4

Chƣơng 1 KHUNG THU ẾT VỀ VA NỢ VÀ KIỆT QUỆ TÀI CH NH

CỦA OANH NGHIỆP ...........................................................................................5

1.1 Vay n của doanh nghiệp .............................................................................5

1.1.1 Tài trợ nợ của doanh nghiệp ............................................................5

1.1.2 Các chỉ tiêu tài chính đánh giá tình hình vay nợ..............................6

1.1.3 Các lý thuyết cấu trúc vốn ................................................................9

1.1.4 Lợi ích và rủi ro khi vay nợ ............................................................15

1.2 Kiệt quệ tài chính ......................................................................................17

1.2.1 Tình trạng kiệt quệ tài chính...........................................................17

1.2.2 Chi phí kiệt quệ tài chính................................................................18

K T LUẬN C ƢƠNG 1..........................................................................................20

Chƣơng 2 NG CHỨNG TH C NGHIỆM VỀ VẤN ĐỀ VA NỢ VÀ T NH

TRẠNG KIỆT QUỆ TÀI CH NH CỦA C C OANH NGHIỆP TR N THẾ

GIỚI..........................................................................................................................22

2.1 ằng chứng thực nghiệm về vấn đề vay n ...............................................22

2.1.1 Tỷ lệ nợ tối ưu.................................................................................22

2.1.2 Các yếu tố tác động đến quyết định vay nợ....................................23

2.2 ằng chứng thực nghiệm về tình trạng kiệt quệ tài chính..........................31

2.2.1 Dự báo kiệt quệ tài chính theo c ng th c của Altman ...................31

2.2.2 Các nhân tố tác động đến tình trạng kiệt quệ tài chính .................32

c ác định kiệt quệ tài chính......................................................34

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.3 Vấn đề đặt ra cho Việt Nam.......................................................................36

K T LUẬN C ƢƠNG 2..........................................................................................37

Chƣơng 3 TH C TRẠNG T NH H NH VA NỢ CỦA C C OANH

NGHIỆP VIỆT NAM..............................................................................................38

3.1 Vài nét về tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam ..........................38

3.2 Thống kê tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam............................40

3.3 Các nhân tố tác động đến tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam ..52

K T LUẬN C ƢƠNG 3..........................................................................................62

Chƣơng 4 O T NH TRẠNG KIỆT QUỆ TÀI CH NH CỦA OANH

NGHIỆP VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ...............................................63

4.1 ự báo tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam theo mô

hình Z’’- Score của ltman.......................................................................................63

4.2 Mô hình dự báo kiệt quệ tài chính cho doanh nghiệp Việt Nam ...............65

4.3 Một số kiến nghị.........................................................................................68

K T LUẬN C ƢƠNG 4..........................................................................................72

KẾT UẬN..............................................................................................................73

ẠN C VÀ ƢỚNG NG ÊN CỨU T P T EO ...........................................75

TÀ L ỆU T M K ẢO.........................................................................................76

T UẬT NG ...........................................................................................................82

P L C..................................................................................................................84

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC CH VIẾT TẮT

EBIT : L i nhuận trƣớc thuế và lãi vay (Earnings Before Interest and Taxes)

M&M: Modigliani và Merton Miller

ROA: Thu nhập trên tài sản (Return On Assets)

Sig: Mức nghĩa

VINASHIN: Tập đoàn Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC C C BẢNG BIỂU

Bảng 2.1 Bảng tổng h p tỷ lệ n và cơ cấu n các nƣớc trên thế giới ....................23

Bảng 2.2 Các nhân tố tác động đến cấu trúc vốn của doanh nghiệp........................29

Bảng 2.3 Chỉ số dự báo phá sản của Altman ...........................................................32

Bảng 2.4 Đối chiếu các nhân tố trong mô hình phá sản và mô hình kiệt quệ tài

chính..........................................................................................................................34

Bảng 3.1 Tỷ lệ n của các nhóm doanh nghiệp .......................................................41

Bảng 3.2 Cấu trúc các nhóm doanh nghiệp theo nguồn gốc sở hữu và theo đặc điểm

tổ chức hoạt động ......................................................................................................46

Bảng 3.3 Tỷ lệ n theo nguồn gốc sở hữu và theo đặc điểm tổ chức hoạt động .....47

Bảng 3.4 Kết luận về tỷ lệ n của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ....................52

Bảng 3.5 Các giả thiết về tƣơng quan giữa các nhân tố tác động đến tỷ lệ n ........56

Bảng 3.6 Thống kê mô tả các biến...........................................................................57

Bảng 3.7 Ma trận hệ số tƣơng quan giữa các biến...................................................57

Bảng 3.8 Hệ số hồi quy và mức nghĩa của các biến giả thuyết có liên quan........58

Bảng 3.9 Hệ số hồi quy và mức ý nghĩa các biến sau khi loại bỏ biến không phù

h p.............................................................................................................................59

Bảng 3.10 Kết quả kiểm định độ phù h p chung của mô hình................................60

Bảng 3.11 Kết quả kiểm định tính độc lập của sai số ...............................................60

Bảng 4.1 Dự báo kiệt quệ tài chính của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ............63

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC C C HÌNH VẼ ĐỒ THỊ

Hình 1.3 Giá trị tối ƣu của doanh nghiệp..................................................................11

Hình 3.1 Tỷ lệ n của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam........................................43

Hình 3.2 Tỷ lệ vay của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam ......................................44

Hình 3.3 Cấu trúc n của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam .................................44

Hình 3.4 ROA của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam............................................45

Hình 3.5 Tỷ số thanh khoản của các nhóm doanh nghiệp Việt Nam.......................45

Hình 3.6 So sánh các tỷ số n theo nguồn gốc sở hữu ............................................48

Hình 3.7 So sánh các tỷ số n theo đặc điểm tổ chức hoạt động.............................49

Hình 3.8 So sánh cấu trúc n theo nguồn gốc sở hữu..............................................49

Hình 3.9 So sánh cấu trúc n theo đặc điểm tổ chức hoạt động..............................50

Hình 3.10 So sánh tỷ số thanh khoản và ROA theo nguồn gốc sở hữu...................51

Hình 3.11 So sánh tỷ số thanh khoản và RO theo đặc điểm tổ chức ....................51

Hình 4.1 Tỷ lệ kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam trong mẫu khảo sát .64

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Cùng với sự phát triển của các tổ chức tài chính, đặc biệt là các ngân hàng

thƣơng mại trong những năm gần đây, doanh nghiệp Việt Nam có nhiều điều kiện

thuận l i về vay n . Bên cạnh các doanh nghiệp hiệu quả, không ít doanh nghiệp

Việt Nam đã bộc lộ khiếm khuyết tài chính về n vay nhƣ điển hình của Tập đoàn

Công nghiệp Tàu thủy Việt Nam (VINASHIN). N của V N S N đã trở thành

vấn đề quan tâm đặc biệt trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng và đặt ra vấn đề

cần nghiên cứu đối với doanh nghiệp Việt Nam.

Đến nay, phần lớn các nghiên cứu liên quan đến n của doanh nghiệp Việt

Nam đều là các nghiên cứu về cấu trúc vốn nhƣ nghiên cứu của Hidenobu Okuda và

Lai Thi Phuong Nhung (2010)1

, Đoàn Ngọc Phi Anh (2010)2

. Các nghiên cứu này

đã có nhiều đóng góp trong việc nghiên cấu trúc vốn của Doanh nghiệp Việt Nam,

tuy nhiên chƣa đi sâu vào n vay các doanh nghiệp, đặc biệt là trong mối liên hệ

dẫn đến tình trạng kiệt quệ tài chính. Vì vậy cần có các nghiên cứu về tình hình n

vay dẫn đến tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam. Luận văn thạc

sĩ kinh tế với đề tài “Vay nợ của các doanh nghiệp Việt Nam và vấn đề kiệt quệ tài

chính” nhằm đóng góp vào chỗ khuyết trong lĩnh vực nghiên cứu trên.

2. Phƣơng pháp nghiên cứu

Phƣơng pháp thống kê, phân tích, so sánh số liệu, sử dụng mô hình kinh tế

lƣ ng đƣ c sử dụng để phân tích tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam và

dự báo kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam.

1 Okuda, H. và Lai Thi Phuong Nhung (2010), The Determinants of the Fundraising Structure of Listed

Companies in Vietnam: The Effects of Government Ownership, Institute of Economic Research,

Hitotsubashi University.

2 Đoàn Ngọc Phi Anh (2010), Các nhân tố ảnh hƣởng đến cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính: Tiếp cận

theo phƣơng pháp phân tích đƣờng dẫn, Tạp chí Khoa học và công nghệ, Đại học Đà Nẵng, số 5(40).

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2

3. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu nhằm đánh giá một cách có hệ thống tình hình vay n

của doanh nghiệp Việt Nam, cảnh báo tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh

nghiệp Việt Nam và đƣa ra một số kiến nghị.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

Đối tƣ ng nghiên cứu là các doanh nghiệp Việt Nam, phạm vi nghiên cứu giới

hạn trong vấn đề vay n , kiệt quệ tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam.

5. nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

Ý nghĩa khoa học

Đóng góp một phần vào nền tảng lý thuyết tài chính doanh nghiệp qua bằng

chứng thực nghiệm về vấn đề vay n và kiệt quệ tài chính trên thế giới. Đánh giá

một cách hệ thống tình hình vay n của doanh nghiệp Việt Nam, dự báo tình trạng

kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam.

Ý nghĩa thực tiễn

Đối với các nhà quản lý doanh nghiệp, góp phần xây dựng tỷ lệ n , cấu trúc

n tối ƣu để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, giảm thiểu tình trạng kiệt quệ

tài chính dẫn đến phá sản. Đối với các tổ chức cho vay, góp phần trong việc ban

hành chính sách tín dụng, nâng cao khả năng thu hồi n vay. Đối với các nhà hoạch

định chính sách, góp phần trong việc ban hành các chính sách về cơ cấu lại doanh

nghiệp, chính sách sử dụng vốn vay ở doanh nghiệp đặc biệt là các tập đoàn kinh tế.

Đối với nhà đầu tƣ, giúp nhà đầu tƣ nhận định tình hình doanh nghiệp để đƣa ra

quyết định đầu tƣ.

6. Kết cấu đề tài

Đề tài đƣ c chia làm 4 chƣơng nhƣ sau:

Chƣơng 1: Khung l thuyết tài chính về vay n và kiệt quệ tài chính của doanh

nghiệp.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3

Chƣơng 2: ằng chứng thực nghiệm về vấn đề vay n và tình trạng kiệt quệ

tài chính của các doanh nghiệp trên thế giới.

Chƣơng 3: Thực trạng tình hình vay n của các doanh nghiệp Việt Nam.

Chƣơng 4: Dự báo tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam và

một số kiến nghị.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

4

T M TẮT

Luận văn đánh giá tình hình vay n của các doanh nghiệp Việt Nam qua các

nhóm doanh nghiệp theo nguồn gốc sở hữu, đặc điểm tổ chức hoạt động và dự báo

tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam. Thống kê tỷ lệ n của

doanh nghiệp Việt Nam sau khi so sánh với kết quả nghiên cứu tỷ lệ n tối ƣu của

các nƣớc trên thế giới của an, Titman và Twite 2010 cho thấy doanh nghiệp Việt

Nam có tỷ lệ n rất cao, đặc biệt là các tập đoàn kinh tế nhà nƣớc. Ngoài ra doanh

nghiệp có nguồn gốc nhà nƣớc có tỷ lệ n cao hơn và hiệu quả sản xuất kinh doanh

thấp hơn doanh nghiệp tƣ nhân, doanh nghiệp tập đoàn có có tỷ lệ n cao hơn và

hiệu quả sản xuất kinh doanh thấp hơn doanh nghiệp độc lập. Mô hình phân tích các

nhân tố tác động đến tỷ lệ n của doanh nghiệp Việt Nam cho thấy l i nhuận là

nhân tố tác động nhiều nhất và tác động ngƣ c chiều đến tỷ lệ n . ự báo tình trạng

kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam theo công thức của Altman c ng cho

thấy tập đoàn kinh tế nhà nƣớc có khả năng rơi vào tình trạng kiệt quệ tài chính cao

nhất, ph h p với l thuyết đánh đổi. Mô hình dự báo kiệt quệ tài chính của doanh

nghiệp Việt Nam đƣ c xây dựng theo mô hình nhị phân binary logistic dựa trên

các nhân tố tác động đến kiệt quệ tài chính của Platt, H.D. và Platt, M.B. (2006 . T

các nhân tố tác động đến tình hình vay n , tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh

nghiệp Việt Nam, một số kiến nghị đƣ c đƣa ra nhằm cải thiện tình hình n và

giảm thiểu tình trạng kiệt quệ tài chính của doanh nghiệp Việt Nam.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]