Luận văn thạc sĩ UEH phân tích sự phát triển của thị trường viễn thông di động việt nam và những hàm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ----------------------------

VŨ THỊ BÁCH KHOA

PHÂN TÍCH SỰ PHÁT TRIỂN CỦA THỊ

TRƯỜNG VIỄN THÔNG DI ĐỘNG VIỆT NAM

VÀ NHỮNG HÀM Ý CHÍNH SÁCH

Chuyên ngành : Kinh tế phát triển

Mã số : 60.31.01.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. LÊ VĂN CHƠN

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2014

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

-i￾LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử

dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu

biết của tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của Trường Đại học Kinh

tế thành phố Hồ Chí Minh hay Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright.

TP. Hồ Chí Minh, ngày.....tháng..... năm 2014

Tác giả luận văn

Vũ Thị Bách Khoa

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

-ii￾LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả nhận được nhiều sự quan tâm giúp đỡ. Trước

hết xin bày tỏ lòng biết ơn đến thầy Vũ Thành Tự Anh trong quá trình tìm hiểu, định

hướng đề tài; thầy Lê Văn Chơn, thầy Huỳnh Thế Du trong quá trình nghiên cứu và hoàn

thành luận văn, đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giải đáp những vướng mắc khoa học nảy

sinh.

Xin được cảm ơn các thầy cô giáo và các anh chị, các bạn trong Chương trình giảng

dạy Fulbright, đã hỗ trợ tài liệu, thông tin và các thủ tục cần thiết trong quá trình làm luận

văn. Cuối cùng, không thể thiếu, tác giả xin được cảm ơn gia đình, nguồn động viên và hỗ

trợ to lớn, cả về vật chất lẫn tinh thần giúp tác giả hoàn thành bản luận văn này.

Vũ Thị Bách Khoa

[email protected]

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

-iii￾TÓM TẮT

Trong bức tranh có nhiều biến động thăng trầm của các ngành công nghiệp khác ở Việt

Nam trong hai mươi năm trở lại đây, ngành Viễn thông di động (VTDĐ) là một điểm sáng

với những bước phát triển mạnh mẽ. Từ một thị trường mang tính độc quyền đã trở thành

một thị trường cạnh tranh được thế giới ghi nhận, với tốc độ phát triển nhanh, trong đó

người dùng và nhà nước đều được hưởng lợi từ giá cả dịch vụ di động thấp và chất lượng

dịch vụ được nâng cao. Hiện nay, nhà nước ta vẫn chủ trương lấy doanh nghiệp nhà nước

làm chủ đạo, dù đã từng có nhiều doanh nghiệp nhà nước hoạt động không hiệu quả, điển

hình như Vinashin, Vinalines… thất bại ở môi trường kinh doanh mới cạnh tranh khốc liệt,

thì hiện tượng thị trường VTDĐ Việt Nam với hai doanh nghiệp hiện 100% vốn nhà nước

là Viettel và VNPT dẫn đầu một thị trường phát triển là một vấn đề đáng lưu ý. Đặc biệt

trong giai đoạn này, khi các doanh nghiệp viễn thông đang thực hiện tái cấu trúc, trong bối

cảnh công nghệ kỹ thuật trên thế giới vẫn liên tục phát triển nhanh chóng sẽ tác động lớn

đến ngành VTDĐ của Việt Nam, việc phân tích những yếu tố tạo nên sự phát triển của thị

trường lại càng cần thiết.

Có khá nhiều nghiên cứu của thế giới về sự phát triển của thị trường viễn thông các

nước, tuy nhiên các nghiên cứu về sự phát triển của thị trường viễn thông Việt Nam liên hệ

với chính sách công không nhiều. Điểm chung, thống nhất của các nghiên cứu này là cạnh

tranh đã giúp thị trường viễn thông di động phát triển.

Trong nghiên cứu này, tác giả cũng một lần nữa khẳng định vai trò của cạnh tranh. Bên

cạnh đó, dựa trên khung lý thuyết về lợi thế kinh tế theo quy mô kết hợp với việc phân tích

logic các tác động của môi trường, thể chế & con người, tác giả còn chỉ ra các điểm mấu

chốt tạo nên sự phát triển của thị trường VTDĐ và phân tích tại sao đó chính là các điểm

nút quan trọng.

Có bốn (4) sự việc tạo nên điểm nút phát triển của thị trường VTDĐ Việt Nam từ 1992

đến 2012, đó là

i) Năm 1995: điểm khởi đầu cạnh tranh về mặt lý thuyết (ngoài VNPT có thêm hai (2)

công ty viễn thông khác là SPT và Viettel nhưng thị trường VTDĐ năm 1995 vẫn độc

chiếm bởi VNPT với tổng số thuê bao di động MobiFone và các mạng nội vùng của VNPT

là 23500 thuê bao (ITU- International Telecommunication Union, 2013),

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

-iv￾ii) Cuối năm 2004: bắt đầu cạnh tranh với sự tham gia mạng VTDĐ của Viettel (với số

thuê bao di động còn ít ỏi, chỉ gần bằng 1/15 số thuê bao của mỗi mạng Vinaphone và

MobiFone (Số thuê bao: Viettel: 145 nghìn, Vinaphone: 2.5 triệu, MobiFone: 2 triệu),

Viettel sử dụng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp mới của nhà nước tạo nên lợi thế về giá

cho mình để cạnh tranh (các doanh nghiệp lớn không được giảm giá khi chưa được nhà

nước cho phép, trong khi doanh nghiệp mới thì được tự do điều chỉnh giá cước),

iii) Đầu năm 2005: bắt đầu cạnh tranh mạnh mẽ khi Viettel phát triển cơ sở hạ tầng

mạng lưới di động tương đương VNPT (từ số trạm thu phát sóng chỉ gần bằng 1/10 số trạm

của VNPT năm 2004 (Viettel: 200 trạm, VNPT (MobiFone+VinaPhone): 1700 trạm), năm

2005, số trạm của Viettel đã tương đương với MobiFone và VinaPhone (Viettel: 1200

trạm, VNPT (MobiFone +VinaPhone): 2400 trạm; Số thuê bao di động của Viettel cũng đã

gần bằng 1/3 số thuê bao mỗi mạng VinaPhone và MobiFone (Viettel: gần 1 triệu,

MobiFone: 2.7 triệu, VinaPhone: 2.7 triệu),

và iv) Cuối năm 2005 trở đi: thực sự xóa bỏ thế độc quyền của VNPT và thị trường VTDĐ

VN bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ. (năm 2006 số thuê bao di động của Viettel đã

tương đương với MobiFone và VinaPhone, với con số gần 4 triệu thuê bao, số thuê bao di

động của Viettel đã bằng 1/2 tổng số thuê bao di động của VNPT, và đến cuối năm 2006,

sang 2007, Viettel đã chính thức trở thành nhà cung cấp có số thuê bao chiếm thị phần

khống chế, ngang hàng với MobiFone và VinaPhone)

(Nguồn số liệu: Phụ lục 2. Chú thích nguồn của phần Tóm tắt nội dung luận văn)

Từ việc phân tích nguyên nhân hình thành các điểm nút đó, tác giả rút ra kết luận: thị

trường VTDĐ Việt Nam đạt được sự phát triển như vừa qua là do hội tụ được cả hai yếu tố

i) yếu tố hỗ trợ cạnh tranh của thể chế và ii) bản thân nội lực của doanh nghiệp trong đó vai

trò và chủ trương của người lãnh đạo có tính chất quyết định.

Từ những kết quả phân tích được, tác giả đưa ra những khuyến nghị. Đó là, tạo tính

cạnh tranh trong các thị trường khác, và giữ tính cạnh tranh trong thị trường VTDĐ bằng

cách: i) Phát triển cơ chế lựa chọn cán bộ lãnh đạo cấp cao với các doanh nghiệp nhà nước,

và với các bộ chủ quản, trong đó tiêu chí cần để chọn đội ngũ lãnh đạo chủ chốt là có tầm

nhìn, trách nhiệm, bản lĩnh dám nghĩ dám làm, thực sự cầu thị, tự đổi mới để có thể dẫn

dắt doanh nghiệp, và với doanh nghiệp thì đặc biệt cần thêm khả năng kinh doanh. Dựa

vào các tiêu chí đó có thể tuyển chọn qua hình thức tổ chức thi tuyển để chọn được người

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

-v￾phù hợp. ii) Phải luôn luôn duy trì đường lối chống độc quyền, ủng hộ cạnh tranh lành

mạnh trong thị trường VTDĐ.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

-vi￾MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN........................................................................................................................ii

TÓM TẮT............................................................................................................................ iii

MỤC LỤC ............................................................................................................................vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT.............................................................. viii

DANH MỤC CÁC HÌNH.....................................................................................................ix

DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................................x

Chương 1. GIỚI THIỆU....................................................................................................1

1.1. Bối cảnh nghiên cứu: ..............................................................................................1

1.2. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................4

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................4

1.4. Cấu trúc của luận văn..............................................................................................4

Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KHUNG PHÂN TÍCH..........................................6

2.1. Kinh tế vi mô về ngành có lợi thế theo quy mô ......................................................6

2.2. Các nghiên cứu liên quan......................................................................................10

Chương 3. CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN CỦA THỊ TRƯỜNG VIỄN THÔNG DI

ĐỘNG VIỆT NAM VÀ TÁC ĐỘNG CỦA YẾU TỐ CẠNH TRANH VIETTEL............11

3.1. Các điểm nút phát triển của thị trường Viễn thông di động Việt Nam.................12

3.2. Phân tích các yếu tố hình thành các điểm nút phát triển của thị trường VTDĐ

Việt Nam..........................................................................................................................31

Chương 4. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH.......................................37

4.1. Kết luận .................................................................................................................37

4.2. Khuyến nghị chính sách ........................................................................................38

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

-vii￾TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................39

Tiếng Việt ........................................................................................................................39

Tiếng Anh ........................................................................................................................44

PHỤ LỤC ............................................................................................................................46

1. Tóm tắt về Cơ quan quản lý và Các mạng viễn thông di động Việt Nam.......................46

2. Chú thích nguồn của phần Tóm tắt nội dung luận văn ....................................................77

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]