Luận văn thạc sĩ UEH nhận dạng và ước lượng thiệt hại vô hình của người dân bị thu hồi đất dự án

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN DƯƠNG

ĐỀ TÀI:

NHẬN DẠNG VÀ ƯỚC LƯỢNG THIỆT HẠI VÔ HÌNH

CỦA NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT DỰ ÁN THẢO CẦM VIÊN

HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2011

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN DƯƠNG

ĐỀ TÀI:

NHẬN DẠNG VÀ ƯỚC LƯỢNG THIỆT HẠI VÔ HÌNH

CỦA NGƯỜI DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT DỰ ÁN THẢO CẦM VIÊN

HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: KINH TẾ PHÁT TRIỂN

Mã số: 60.31.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người Hướng dẫn Khoa học

TS. NGUYỄN HỮU DŨNG

Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2011

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

i

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Hữu Dũng,

người đã giành thời gian quý báu để tận tình hướng dẫn tôi trong suốt thời

gian thực hiện đề tài.

Xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Văn Ngãi, TS. Phạm Khánh Nam đã tận

tình hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện đề tài. Xin cảm ơn các Thầy, Cô trường Đại

học kinh tế Tp.HCM đã tận tình giảng dạy, truyền đạt nhiều kiến thức quý báu cho

bản thân tôi để hoàn thành khóa học.

Xin chân thành cảm ơn các anh, chị Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng

huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện và hỗ trợ cho tôi trong việc

thu thập các số liệu có liên quan đến đề tài.

Và cuối cùng, tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, động viên về mặt tinh thần của tất

cả những người thân trong gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

ii

LỜI CAM KẾT

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.

Với tư cách là tác giả của nghiên cứu, tôi xin cam đoan rằng những nhận

định và luận cứ khoa học đưa ra trong luận văn này hoàn toàn không sao chép từ

các công trình khác mà xuất phát từ chính kiến bản thân, mọi sự trích dẫn đều có

nguồn gốc rõ ràng. Nếu có đạo văn và sao chép tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm

trước Hội đồng khoa học.

TP. Hồ Chí Minh, ngày 17 thàng 5 năm 2011

Người thực hiện luận văn

NGUYỄN VĂN DƯƠNG

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

iii

MỤC LỤC

Trang

DANH MỤC CÁC BẢNG.................................................................................... vi

DANH MỤC CÁC HÌNH................................................................................... viii

CHƯƠNG 1: PHẦN MỞ ĐẦU ..............................................................................1

1.1. Vấn đề nghiên cứu.............................................................................................1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu ..........................................................................................3

1.2.1.Mục tiêu chung................................................................................................3

1.2.2. Mục tiêu cụ thể ...............................................................................................3

1.3. Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................3

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................3

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu .....................................................................................3

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................4

1.5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................4

1.5.1. Phương pháp thu thập số liệu..........................................................................4

1.5.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................4

1.6. Cấu trúc của đề tài .............................................................................................5

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............6

2.1. Các khái niệm cơ bản.........................................................................................6

2.1.1. Khái niệm về thiệt hại vô hình ........................................................................6

2.1.2. Thu hồi đất......................................................................................................7

2.1.3. Tái định cư......................................................................................................7

2.2. Cơ sở lý thuyết ..................................................................................................7

2.2.1. Lý thuyết về đánh giá hàng hóa phi thị trường ................................................7

2.2.2. Mức sẵn lòng trả (WTP) và sẵn lòng chấp nhận (WTA)..................................9

2.2.3. Phương pháp xác định mức sẵn lòng chấp nhận bồi thường (WTAC) của

người dân bị thu hồi đất..........................................................................................12

2.2.3.1. Sử dụng phương pháp đánh giá ngẫu nhiên để đánh giá thiệt hại vô hình của

người dân bị thu hồi đất..........................................................................................12

2.2.3.2 Các bước tiến hành thực hiện nghiên cứu đánh giá ngẫu nhiên ...................13

2.3. Tổng quan lý thuyết về thiệt hại vô hình do thu hồi đất gây ra .........................16

2.3.1. Nhận định của các tổ chức thế giới về thiệt hại vô hình khi thu hồi đất .........16

2.4. Mô hình nghiên cứu.........................................................................................19

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

iv

2.4.1. Các yếu tố thiệt hại vô hình của người dân bị thu hồi đất..............................19

2.4.2. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến mức sẵn lòng chấp nhận của người dân

bị thu hồi đất ..........................................................................................................19

2.4.3. Thiết kế nghiên cứu ......................................................................................22

2.4.3.1. Quy trình nghiên cứu .................................................................................22

2.4.3.2. Phương pháp chọn mẫu và kích thước mẫu................................................23

2.4.3.3. Thiết kế bảng câu hỏi.................................................................................23

2.4.3.4. Phỏng vấn thử............................................................................................25

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..............................27

3.1. Tổng quan về tình hình sử dụng và thu hồi đất huyện Củ Chi ..........................27

3.1.1. Tình hình sử dụng và biến động đất nông nghiệp giai đoạn (2005 – 2010)....27

3.1.2. Tình hình thu hồi đất trên địa bàn Huyện ......................................................28

3.2. Tình hình kinh kế-xã hội hộ gia đình ...............................................................30

3.2.1. Giới tính, tình trạng và vị trí gia đình đối tượng khảo sát ..............................30

3.2.2. Độ tuổi..........................................................................................................31

3.2.3. Quy mô hộ gia đình ......................................................................................31

3.2.4. Trình độ học vấn và nghề nghiệp ..................................................................32

3.2.5. Thu nhập.......................................................................................................33

3.3. Kiến thức và sự hiểu biết của người dân đối với thu hồi đất.............................34

3.4. Phân tích thiệt hại vô hình của người dân bị thu hồi đất...................................38

3.4.1. Thay đổi về điều kiện kinh tế, bao gồm việc làm và thu nhập .......................38

3.4.1.1. Tình hình việc làm của người dân sau thu hồi đất.......................................38

3.4.1.2. Tình hình thay đổi việc làm trước và sau thu hồi đất ..................................40

3.4.1.3. Những khó khăn trong quá trình chuyển đổi việc làm ................................41

3.4.1.4. Ảnh hưởng của thu hồi đất đến việc làm và thu nhập .................................42

3.4.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc làm và thu nhập của người dân..................44

3.4.2. Thay đổi các điều kiện tiếp cận giáo dục và đào tạo......................................49

3.4.3. Thay đổi vốn tự nhiên và nhân tạo ................................................................52

3.4.3.1. Mất đất ......................................................................................................52

3.4.3.2. Mất nhà ở...................................................................................................52

3.4.3.3. Hạ tầng cơ sở phục vụ đời sống .................................................................54

3.4.4. Thay đổi trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội.............................................55

3.4.5. Thay đổi về môi trường.................................................................................56

3.4.6. Thay đổi các mối quan hệ xã hội...................................................................57

3.5. Ước lượng mức sẵn lòng chấp nhận bồi thường...............................................61

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

v

3.6. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến WTAC.....................................................62

3.6.1. Mô hình nghiên cứu WTAC thực nghiệm: ....................................................62

3.6.2. Mô tả các biến kinh tế- xã hội của đối tượng phỏng vấn................................62

3.6.3. Kết quả hồi quy ............................................................................................64

3.6.3.1. Đánh giá mức độ phù hợp của mô hình hồi quy .........................................64

3.6.3.2. Kiểm định sự vi phạm các giả thuyết trong mô hình hồi quy......................65

3.6.4. Phân tích tác động biên của các yếu tố đến mức sẵn lòng chấp nhận bồi

thường....................................................................................................................66

3.6.5. Tóm tắt kết quả phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến WTAC.........................68

CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................70

4.1. Kết luận...........................................................................................................70

4.2. Gợi ý chính sách..............................................................................................71

4.2.1. Bồi thường thiệt hại vô hình cho người dân bị thu hồi đất.............................71

4.2.2. Nâng cao thu nhập cho người dân sau thu hồi đất .........................................72

4.3. Giới hạn của đề tài và gợi ý nghiên cứu tiếp theo.............................................73

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................75

PHỤ LỤC 1...........................................................................................................78

PHỤ LỤC 2...........................................................................................................79

PHỤ LỤC 3...........................................................................................................80

PHỤ LỤC 4...........................................................................................................81

PHỤ LỤC 5...........................................................................................................82

PHỤ LỤC 6...........................................................................................................83

PHỤ LỤC 7...........................................................................................................84

PHỤ LỤC 8...........................................................................................................85

PHỤ LỤC 9...........................................................................................................86

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Công cụ đo lường thay đổi phúc lợi........................................................11

Bảng 2.2: Định nghĩa các biến trong mô hình nghiên cứu.......................................20

Bảng 3.1.Tình hình biến động đất nông nghiệp giai đoạn 2005 – 2010 ...................27

Bảng 3.2. Diện tích đất phải thu hồi giai đoạn 2006 – 2010 ....................................29

Bảng 3.3. Giới tính và tình trạng gia đình ...............................................................30

Bảng 3.4. Độ tuổi của đối tượng phỏng vấn............................................................31

Bảng 3.5. Quy mô hộ gia đình trước và sau thu hồi đất...........................................31

Bảng 3.6. Trình độ học vấn và nghề nghiệp của đối tượng phỏng vấn.....................32

Bảng 3.7. Thu nhập của hộ gia đình trước và sau thu hồi đất ..................................34

Bảng 3.8. Lý do gắn bó với nơi ở cũ trước khi thu hồi đất ......................................35

Bảng 3.9. Thái độ của người dân đối với thu hồi đất...............................................35

Bảng 3.10. Những ảnh hưởng của thu hồi đất đến đời sống người dân....................37

Bảng 3.11. Thay đổi việc làm sau thu hồi đất..........................................................38

Bảng 3.12. Nguyên nhân mất việc làm ...................................................................39

Bảng 3.13. Các hình thức sử dụng tiền đền bù ........................................................42

Bảng 3.14. Ảnh hưởng của thu hồi đất đến việc làm...............................................43

Bảng 3.15. Thu nhập hộ gia đình sau thu hồi đất ....................................................45

Bảng 3.16. Nghề nghiệp phân theo độ tuổi của đối tượng phỏng vấn......................46

Bảng 3.17. Nghề nghiệp phân theo trình độ học vấn...............................................46

Bảng 3.18. Thu nhập phân theo trình độ học vấn ....................................................47

Bảng 3.19. Thay đổi về điều kiện học tập ...............................................................49

Bảng 3.20. Điều kiện học tập sau thu hồi đất..........................................................50

Bảng 3.21. Thiệt hại của người dân khi bị mất vốn tự nhiên ...................................52

Bảng 3.22. Đánh giá hạ tầng cơ sở sau thu hồi đất .................................................54

Bảng 3.23. Thay đổi hạ tầng cơ sở so với trước khi thu hồi đất...............................54

Bảng 3.24. Đánh giá dịch vụ xã hội sau thu hồi đất ...............................................55

Bảng 3.25. Thay đổi điều kiện tiếp cận DVXH so với trước thu hồi đất..................56

Bảng 3.26. Đánh giá môi trường sau thu hồi đất .....................................................56

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

vii

Bảng 3.27. Thay đổi về môi trường so với trước thu hồi đất ...................................57

Bảng 3.28. Đánh giá mối quan hệ hàng xóm tại nơi ở mới......................................58

Bảng 3.29. Thiết lập mối quan hệ hàng xóm tại nơi ở mới......................................59

Bảng 3.30. Điều kiện tham gia vào các tổ chức đoàn thể ........................................59

Bảng 3.31. Thay đổi về các tập tục văn hóa sau thu hồi đất ....................................60

Bảng 3.32. Thay đổi mối quan hệ xã hội so với trước thu hồi đất............................60

Bảng 3.33. Thái độ của người dân về bồi thường thiệt hại ......................................61

Bảng 3.34. Mức sẵn lòng chấp nhận bồi thường .....................................................61

Bảng 3.35. Thống kê các biến kinh tế- xã hội của đối tượng phỏng vấn..................63

Bảng 3.36. Các yếu tố ảnh hưởng đến WTAC.........................................................64

Bảng 3.37. Tóm tắt kết quả phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến WTAC.................68

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Đo lường sự thay đổi phúc lợi...................................................................9

Hình 2.2. Khung phân tích các yếu tố thiệt hại của người dân bị thu hồi đất...........19

Hình 2.3. Quy trình nghiên cứu ..............................................................................22

Hình 3.1. Thời gian sinh sống tại nơi ở cũ trước khi thu hồi đất..............................34

Hình 3.2. Thay đổi việc làm trước và sau thu hồi đất..............................................40

Hình 3.3. Những khó khăn trong chuyển đổi việc làm ............................................41

Hình 3.4. Thay đổi thu nhập so với trước thu hồi đất ..............................................44

Hình 3.5. Thủ tục chuyển trường ............................................................................50

Hình 3.6. Thay đổi về điều kiện học tập so với trước khi thu hồi đất.......................51

Hình 3.7. Điều kiện nhà ở sau thu hồi đất ...............................................................53

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBCC: Cán bộ công chức

CVM: Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên

DVXH: Dịch vụ xã hội

LĐNN: Lao động nông nghiệp

LĐPT: Lao động phổ thông

LĐTD: Lao động tự do

NV: Nhân viên

THCS: Trung học cơ sở

THĐ: Thu hồi đất

THPT: Trung học phổ thông

WTA: Mức sẵn lòng chấp nhận

WTAC: Mức sẵn lòng chấp nhận bồi thường

WTP: Mức sẵn lòng trả

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]