Luận văn thạc sĩ UEH giải pháp thu hút và kiểm soát vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

-----o0o-----

HOÀNG KIM DUNG

GIẢI PHÁP THU HÚT VÀ KIỂM SOÁT VỐN ĐẦU

TƯ GIÁN TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO VIỆT NAM

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

KHOA: TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP

MÃ SỐ: 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. BÙI HỮU PHƯỚC

TP.Hồ Chí Minh – Năm 2011

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

Lời cảm ơn .................................................................................................................... I

Lời cam đoan ............................................................................................................. II

Danh mục các bảng biểu ........................................................................................... III

Danh mục các hình .................................................................................................... IV

Danh mục các từ viết tắt ............................................................................................. V

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................................

2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................

3. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................................

4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................

5. Ý nghĩa nghiên cứu ........................................................................................................

6. Nội dung của đề tài ..........................................................................................................

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ VỐN ĐẦU TƯ GIÁN TIẾP NƯỚC NGOÀI

VÀ KIỂM SOÁT VỐN – LÝ THUYẾT NỀN TẢNG VÀ NGHIÊN CỨU

THỰC TIỄN

1.1 Tổng quan về vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài ................................................ 1

1.1.1 Đặc trưng cơ bản ........................................................................................... 1

1.1.2 Ảnh hưởng của nguồn vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài đến nền kinh tế

thông qua thị trường chứng khoán ................................................................ 2

1.1.3 Các yếu tố quyết định quy mô và sự dịch chuyển dòng vốn trên thế giới.... 5

1.1.3.1 Lý thuyết về yếu tố “đẩy” và yếu tố “kéo” .......................................... 5

1.1.3.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút dòng vốn FPI vào TTCK ............ 9

1.2 Kiểm soát vốn ....................................................................................................... 9

1.2.1 Khái niệm và các hình thức kiểm soát vốn ................................................... 9

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1.2.2 Sự liên hệ giữa kiểm soát vốn và lý thuyết bộ ba bất khả thi ..................... 11

1.3 Một số nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố quyết định dòng chảy vốn và

vấn đề lựa chọn chính sách vĩ mô của một quốc gia để thu hút và quản lý dòng

vốn này trong bối cảnh thực hiện bộ ba bất khả thi ............................................ 14

1.3.1 Dòng chảy vốn, các yếu tố đẩy so với các yếu tố kéo và cuộc khủng hoảng

tài chính toàn cầu (Capital Flows, Push versus Pull factors and the Global

Finacial Crisis by Marcel Fratzscher, July 2011) ............................................... 14

1.3.1.1 Nội dung ............................................................................................. 14

1.3.1.2 Bài học kinh nghiệm .......................................................................... 21

1.3.1.3 Ý nghĩa nghiên cứu ............................................................................ 21

1.3.1.4 Vận dụng nghiên cứu ......................................................................... 22

1.3.2 Kinh nghiệm của Ấn Độ trong định hướng bộ ba bất khả thi: Kiểm soát

vốn có hữu ích không? (India’s Experience in Navigating the Trilemma: Do

Capital Controls Help? – R.Kohli, June 2011) .................................................... 22

1.3.2.1 Nội dung ............................................................................................. 22

1.3.2.2 Bài học kinh nghiệm ......................................................................... 26

1.3.2.3 Vận dụng nghiên cứu ........................................................................ 26

Kết luận chương 1 ................................................................................................... 27

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THU HÚT VÀ KIỂM SOÁT VỐN ĐẦU TƯ

GIÁN TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO VIỆT NAM THÔNG QUA THỊ TRƯỜNG

CHỨNG KHOÁN TRONG THỜI GIAN QUA

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.1 Tổng quan dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào Việt Nam thông qua

thị trường chứng khoán trong thời gian qua ........................................................ 28

2.2 Đánh giá những nhân tố ảnh hưởng đến thu hút dòng vốn đầu tư gián tiếp

nước ngoài thông qua thị trường chứng khoán Việt Nam .................................. 32

2.2.1 Đánh giá chung về bối cảnh kinh tế vĩ mô toàn cầu (yếu tố đẩy) .............. 32

2.2.2 Các yếu tố mang tính đặc thù của Việt Nam (yếu tố kéo) ......................... 37

2.2.2.1 Sự ổn định kinh tế vĩ mô ................................................................... 37

2.2.2.2 Sự phát triển và độ mở cửa của thị trường chứng khoán .................. 44

2.2.2.3 Sự đa dạng và vận hành có hiệu quả của các định chế tài chính trung

gian ................................................................................................................ 47

2.2.2.4 Quá trình cổ phần hóa và yêu cầu tái cấu trúc hệ thống doanh nghiệp

nhà nước Việt Nam ....................................................................................... 55

2.3 Vấn đề kiểm soát dòng vốn FPI tại Việt Nam thời gian qua ......................... 56

2.3.1 Ưu điểm ...................................................................................................... 57

2.3.1.1 Môi trường đầu tư .............................................................................. 57

2.3.1.2 Chính sách kinh tế vĩ mô .................................................................... 57

2.3.2 Nhược điểm ................................................................................................ 60

Kết luận chương 2 ................................................................................................... 65

CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP THU HÚT VÀ KIỂM SOÁT VỐN ĐẦU TƯ GIÁN

TIẾP NƯỚC NGOÀI VÀO VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HỘI NHẬP

KINH TẾ QUỐC TẾ

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3.1 Dự báo dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào Việt Nam trong thời gian

tới .............................................................................................................................. 66

3.1.1 Triển vọng về sự bùng nổ trở lại của dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài

vào thị trường chứng khoán Việt Nam ............................................................... 66

3.1.2 Phân tích ma trận SWOT ............................................................................ 68

3.2 Giải pháp xây dựng các điều kiện cần thiết hấp thụ dòng vốn đầu tư gián

tiếp nước ngoài .................................................................................................. 70

3.2.1 Nhóm giải pháp vĩ mô ................................................................................ 70

3.2.1.1 Ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, duy trì tăng trưởng kinh

tế ..................................................................................................................... 70

3.2.1.2 Tự do hóa dòng vốn nhằm thu hút vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài . 72

3.2.2 Nhóm giải pháp mang tính thị trường ....................................................... 76

3.2.2.1 Phát triển thị trường chứng khoán ..................................................... 76

3.2.2.2 Nâng cao hiệu quả hoạt động của các định chế tài chính trung gian . 80

3.2.2.3 Nới lỏng tỷ lệ cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài ............................. 84

3.2.2.4 Xếp hạng tín nhiệm để thu hút đầu tư ............................................... 85

3.3 Giải pháp kiểm soát dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài ......................... 87

3.3.1 Thiết lập mục tiêu cho các biện pháp kiểm soát vốn trong thời gian tới ... 87

3.3.2 Các biện pháp cần khắc phục để hoàn thiện chính sách kiểm soát vốn của

Việt Nam ............................................................................................................. 88

3.3.2.1 Mở cửa thu hút nhưng không quên kiểm soát vốn ............................ 88

3.3.2.2 Quản lý tỷ giá hối đoái ...................................................................... 90

3.3.2.3 Thực thi chính sách tiền tệ ................................................................ 93

Kết luận chương 3 ................................................................................................... 97

KẾT LUẬN CHUNG .............................................................................................. 98

TÀI LIỆU THAM KHẢO

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

PHỤ LỤC

Phụ lục 1: Lãi suất tiết kiệm 12 tháng tại Việt Nam và Mỹ (Số liệu chốt ngày 31/12

hàng năm)

Phụ lục 2: Quy mô giao dịch thị trường chứng khoán, vốn đầu tư nước ngoài và chỉ

số VN-Index

Phụ lục 3: Các yếu tố ảnh hưởng đến sự biến động dòng vốn FPI vào Việt Nam, Các

văn bản điều chỉnh tỷ lệ cổ phần sở hữu của nhà ĐTNN

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

I

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin gởi lời cảm ơn chân thành đến: Ban Giám Hiệu, khoa Tài chính Doanh

Nghiệp, khoa Đào Tạo Sau Đại Học trường Đại Học Kinh Tế TPHCM đã tạo điều

kiện cho tôi trong suốt khóa học và thực hiện đề tài.

Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Tiến Sĩ Bùi Hữu Phước, người đã tận

tình hướng dẫn tác giả hoàn thành luận văn này.

Sau cùng, tác giả rất cảm ơn những người bạn, đồng nghiệp và người thân đã tận

tình hỗ trợ, góp ý và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu

TPHCM, ngày 28 tháng 12 năm 2011

Người viết

Hoàng Kim Dung

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

II

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn thạc sỹ “Giải pháp thu hút và kiểm soát vốn đầu tư gián

tiếp nước ngoài vào Việt Nam” là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu khoa

học độc lập và nghiêm túc. Các số liệu và kết quả trong luận văn là đáng tin cậy,

được xử lý trung thực và khách quan.

Người viết

Hoàng Kim Dung

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

III

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Trang

Bảng 1.1 Mô tả tác động của vốn FPI đến Thị trường sơ cấp và thứ cấp ................... 3

Bảng 1.2 Vai trò của yếu tố đẩy so với yếu tố kéo đối với dòng vốn toàn cầu ........... 8

Bảng 1.3 Mô tả nguyên nhân và kết quả của thu hút dòng vốn FPI ........................... 9

Bảng 2.1 Dòng vốn FPI vào TTCK Việt Nam qua các thời kỳ ................................ 30

Bảng 2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến sự biến động dòng vốn FPI vào Việt Nam ..... 35

Bảng 2.3 Những biến động của các yếu tố đẩy qua từng thời kỳ ............................. 37

Bảng 2.4 Ảnh hưởng của lạm phát đến đầu tư nước ngoài qua các giai đoạn .......... 42

Bảng 2.5 Biên độ dao động tỷ giá giai đoạn 2006 – 2011 ........................................ 45

Bảng 2.6 Các tiêu chí đánh giá sự phát triển TTCK Việt Nam................................. 49

Bảng 2.7 Lợi nhuận của một số CTCK qua các năm ................................................ 58

Bảng 2.8 Một số lỗi vi phạm của các CTCK ............................................................ 59

Bảng 2.9 Các văn bản điều chỉnh tỷ lệ cổ phần sở hữu của nhà ĐTNN ................... 62

Bảng 3.1 Phân tích ma trận SWOT về dòng vốn FPI Vào Việt nam ........................ 74

Bảng 3.2 Xây dựng chính sách quản lý dòng vốn trong bối cảnh thực hiện

bộ ba bất khả thi ......................................................................................... 94

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

IV

DANH MỤC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ

Trang

Hình 1.1 Mô hình lý thuyết bộ ba bất khả thi ........................................................... 13

Hình 2.1 Lãi suất cơ bản Mỹ từ năm 2000 – 2010 .................................................... 38

Hình 2.2 Tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu .............................................................. 40

Hình 2.3 Diễn biến Lạm phát tại Việt Nam từ 2000 – 2010 (%) .............................. 41

Hình 2.4 Mối quan hệ giữa tăng trưởng GDP và vốn FPI ........................................ 46

Hình 2.5 Tỷ lệ thâm hụt ngân sách Việt Nam giai đoạn 2005 – 2010 ...................... 47

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

V

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài FPI

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI

Đầu tư nước ngoài ĐTNN

Chứng khoán CK

Thị trường chứng khoán TTCK

Trung tâm giao dịch chứng khoán TTGDCK

Sở Giao dịch chứng khoán SGDCK

Công ty chứng khoán CTCK

Doanh nghiệp DN

Doanh nghiệp nhà nước DNNN

Ngân hàng Trung Ương NHTW

Ngân hàng Thương mại NHTM

Ngân hàng Nhà nước NHNN

Cổ phần hóa CPH

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Kể từ khi Việt Nam trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới

(WTO) năm 2007, kinh tế vĩ mô trong nước đã trải qua những thăng trầm do tác

động phức tạp của kinh tế thế giới, nhất là cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái

toàn cầu năm 2008 - 2009. Một trong những vấn đề cần quan tâm, đó là luồng vốn

nước ngoài biến động mạnh, tăng lên mức đỉnh điểm vào năm 2007 nhưng lại sụt

giảm nhanh chóng trong và sau cuộc khủng hoảng. Sự góp mặt của các dòng vốn

nước ngoài đã dẫn tới một cơn bùng nổ tài chính đi kèm với những rủi ro tại Việt

Nam, đặc biệt là trong bối cảnh những mâu thuẫn, yếu kém về chính sách kinh tế vĩ

mô trong lĩnh vực ngân hàng và kiểm toán tài chính.

Vấn đề quan trọng đối với Việt Nam hiện nay chính là làm sao đảm bảo ổn định

kinh tế vĩ mô, duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững để thu hút

dòng vốn nước ngoài trong khi vẫn giảm thiểu được rủi ro tài chính. Vì vậy, việc

xây dựng một chính sách thu hút và kiểm soát vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài vào

Việt Nam thông qua thị trường chứng khoán là một trong những vấn đề được quan

tâm sâu sắc của nhà nước ta hiện nay.

Nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến sự biến động của dòng vốn

gián tiếp vào Việt Nam, những bất cập trong chính sách quản lý nguồn vốn này để

từ đó đề xuất những giải pháp thu hút và kiểm soát nguồn vốn phục vụ cho chiến

lược dài hạn xây dựng và phát triển bền vững đất nước.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Xác định những yếu tố tác động đến dòng vốn đầu tư gián tiếp vào Việt Nam. Trên

cơ sở đó, đề tài sẽ đề xuất những giải pháp để đảm bảo vừa thu hút được nguồn vốn

đầu tư gián tiếp nước ngoài, vừa kiểm soát vốn để hạn chế rủi ro đảo ngược dòng

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]