Luận văn thạc sĩ UEH giải pháp sáp nhập, hợp nhất và mua lại ngân hàng thương mại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

---o0o---

NGUYỄN THỊ HIỀN

GIẢI PHÁP SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ

MUA LẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2012

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

---o0o---

NGUYỄN THỊ HIỀN

GIẢI PHÁP SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ

MUA LẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mã số: 60340201

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. TRẦM THỊ XUÂN HƯƠNG

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2012

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các số

liệu và thông tin sử dụng trong luận văn này đều có nguồn gốc trung thực và được

phép công bố.

Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2012

(đã ký)

Nguyễn Thị Hiền

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

Trang

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH

PHẦN MỞ ĐẦU

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ MUA LẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...............................................................................1

1.1 CÁC KHÁI NIỆM .........................................................................................1

1.1.1. Sáp nhập (Mergers) ................................................................................1

1.1.2. Hợp nhất (Consolidation) .......................................................................1

1.1.3. Mua lại (hay còn gọi là thâu tóm - Acquisitions).....................................1

1.1.4. Phân biệt sáp nhập và hợp nhất...............................................................2

1.1.5. Phân biệt sáp nhập và mua lại toàn bộ ....................................................2

1.2 CÁC PHƯƠNG THỨC THỰC HIỆN SÁP NHẬP, HỢP NHẤT, MUA LẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........................................................................4

1.2.1.Chào thầu (Tender Offer) ........................................................................4

1.2.2. Lôi kéo cổ đông bất mãn (Proxy fights)..................................................4

1.2.3. Thương lượng tự nguyện (Friendly mergers) ..........................................5

1.2.4. Thu gom cổ phiếu trên thị trường chứng khoán (Collection in stock) ........5

1.2.5. Mua lại tài sản (Acquisition of assets) .......................................................5

1.3 CÁC HÌNH THỨC SÁP NHẬP, HỢP NHẤT, MUA LẠI NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI ...................................................................................................6

1.3.1. Phân loại dựa trên hình thức liên kết.......................................................6

1.3.2. Phân loại dựa trên phạm vi lãnh thổ........................................................6

1.3.3. Phân loại dựa trên cách thức cơ cấu tài chính..........................................7

1.3.4. Phân biệt dựa trên chiến lược mua lại .....................................................7

1.4 ĐẶC ĐIỂM CỦA HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP NHẤT, MUA LẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........................................................................7

1.4.1 Gia tăng quy mô ...................................................................................... 8

1.4.2 Thay đổi cấu trúc vốn chủ sở hữu ............................................................8

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1.4.3 Thay đổi cơ chế quản lý...........................................................................9

1.4.4 Tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường...............................................10

1.5 NHỮNG LỢI ÍCH VÀ HẠN CHẾ CỦA HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP

NHẤT, MUA LẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...........................................11

1.5.1 Những lợi ích của hoạt động sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng

thương mại.....................................................................................................11

1.5.1.1 Nâng cao hiệu quả hoạt động nhờ quy mô......................................11

1.5.1.2 Hợp lực tài chính, chia sẻ rủi ro.......................................................11

1.5.1.3 Tận dụng được hệ thống khách hàng...............................................12

1.5.1.4 Giảm thiểu chi phí, tăng thị phần, củng cố vị thế và xâm nhập thị

trường.........................................................................................................13

1.5.1.5 Thu hút được nhân sự giỏi..............................................................13

1.5.1.6 Tối ưu hóa kết quả đầu tư công nghệ, tận dụng kinh nghiệm thành

công các bên, tận dụng khả năng bán chéo dịch vụ. ....................................14

1.5.1.7 Gia tăng giá trị của ngân hàng........................................................15

1.5.1.8 Cải thiện nền kinh tế ......................................................................15

1.5.2 Những hạn chế của hoạt động sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng

thương mại.....................................................................................................16

1.5.2.1 Quyền lợi của các cổ đông thiểu số bị ảnh hưởng............................16

1.5.2.2 Xung đột mâu thuẫn của các cổ đông lớn ........................................16

1.5.2.3 Văn hóa ngân hàng bị pha trộn........................................................17

1.5.2.4 Giải quyết các vấn đề về tài chính, nợ xấu......................................18

1.5.2.5 Mất thời gian dài để hoàn thiện thống nhất bộ máy hoạt động về

công nghệ, nhân sự .....................................................................................19

1.5.2.6 Tham vọng bành trướng và tập trung quyền lực gây lũng đoạn thị

trường tài chính .......................................................................................... 20

1.6 KINH NGHIỆM SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ MUA LẠI CỦA MỘT SỐ

NGÂN HÀNG TRÊN THẾ GIỚI ......................................................................21

1.6.1 Sơ lược một số thương vụ M&A ngân hàng treân theá giôùi......................21

1.6.1.1 Thương vụ sáp nhập ngân hàng ở Châu Âu (ABN AMRO).............21

1.6.1.2 Thương vụ sáp nhập ngân hàng ở Mỹ (Bank of America) ...............22

1.6.1.3 Thương vụ sáp nhập ngân hàng ở Châu Á (Hàn Quốc)....................23

1.6.2 Bài học kinh nghiệm..............................................................................24

Kết luận chương 1…………………....……….………………….……………26

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ

MUA LẠI NHTM VIỆT NAM .............................................................................27

2.1 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP NHẤT, MUA LẠI NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM .................................................................27

2.1.1 Giai đoạn trước năm 2005 .....................................................................27

2.1.2 Giai đoạn từ năm 2005 đến nay ............................................................29

2.2 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP

NHẤT, MUA LẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM .......................44

2.2.1 Cơ sở pháp lý cho hoạt động sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng

thương mại Việt Nam.....................................................................................44

2.2.2 Sức mạnh nội tại của các ngân hàng thương mại.................................... 47

2.2.3 Ngân hàng yếu khó đứng vững trước xu thế hội nhập ............................ 48

2.2.4 Quy định của Chính Phủ về vốn pháp định ............................................ 49

2.2.5 Điều kiện thành lập ngân hàng mới rất khắt khe .................................... 50

2.2.6 Sức ép từ Chị thị 01 của Ngân hàng Nhà nước....................................... 51

2.2.7 Áp lực của Đề án 254 ............................................................................ 51

2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP NHẤT, MUA LẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM........................................................... 52

2.3.1 Những thành tựu.................................................................................... 52

2.3.2 Những hạn chế và thách thức của hoạt động sáp nhập, hợp nhất, mua lại

ngân hàng thương mại.................................................................................... 53

2.1.3.1 Những hạn chế và thách thức trong hoạt động hoạt động sáp nhập,

hợp nhất, mua lại ngân hàng thương mại..................................................... 53

2.1.3.2 Những hạn chế và thách thức sau khi hoạt động sáp nhập, hợp nhất,

mua lại ngân hàng thương mại.................................................................... 54

2.4 Các nguyên nhân thúc đẩy hoạt động sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng

thương mại Việt Nam ........................................................................................55

2.4.1 Quá trình toàn cầu hóa và yêu cầu đổi mới quản lý tại các ngân hàng

thương mại Việt Nam.....................................................................................55

2.4.2 Tăng trưởng tín dụng nóng - Nợ xấu gia tăng - Khả năng mất vốn của các

ngân hàng thương mại....................................................................................56

2.4.3 Các ngân hàng thương mại trong tình trạng mất khả năng thanh toán .... 61

2.4.4 Cơ cấu thu nhập tiềm ẩn rủi ro - Mở rộng quy mô quá mức ................... 62

2.4.5 Những yếu kém chung của hệ thống NHTM Việt Nam.......................... 62

Kết luận chương 2…………………....……….………………….……………64

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ MUA LẠI NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ................................................................................. 65

3.1 ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VÀ CÁC CƠ QUAN QUẢN LÝ....65

3.1.1 Kiểm soát tính minh bạch thông tin .......................................................66

3.1.2 Hoàn thiện khung pháp lý về sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng

thương mại.....................................................................................................67

3.1.3 Giám sát chống nguy cơ lũng đoạn thị trường........................................68

3.1.4 Quốc tế hoá các chuẩn mực kế toán .......................................................69

3.1.5 Đào tạo nguồn nhân lực và giám sát hoạt động sáp nhập, hợp nhất, mua

lại ngân hàng thương mại ...............................................................................69

3.1.6 Kiểm soát tình trạng nợ xấu các ngân hàng thương mại......................... 70

3.2 ĐỐI VỚI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.......................................71

3.2.1 Giai đoạn trước và trong quá trình sáp nhập, hợp nhất, mua lại.............. 71

3.2.1.1 Đối với các bên tham gia quá trình sáp nhập, hợp nhất, mua lại...........71

3.2.1.1.1 Phát huy nội lực ngân hàng thương mại …………………...……71

3.2.1.1.2 Lập kế hoạch chiến lược và mục tiêu dài hạn trong quá trình sáp

nhập, hợp nhất, mua lại....…………………………………………………..73

3.2.1.1.3 Đàm phán đưa ra hướng giải quyết………...……………………73

3.2.1.2 Đối với các ngân hàng thương mại là bên sáp nhập, mua lại............74

3.2.1.2.1 Lựa chọn ngân hàng/công ty mục tiêu phù hợp…………...……74

3.2.1.2. 2 Xác định được mục đích của sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân

hàng thương mại……………………………………………………………74

3.2.1.2.3 Kiểm tra độ chính xác của thông tin……………………………….75

3.2.1.2.4 Định giá ngân hàng mục tiêu…….…………………………...……76

3.2.1.2.5 Nhận diện các rào cản và dự báo các rủi ro tiềm ẩn………...….77

3.2.1.3 Đối với các ngân hàng thương mại là bên bị sáp nhập, mua lại…….77

3.2.1.3.1 Lựa chọn đối tác phù hợp…………………………………….....77

3.2.1.3.2 Xác định rỏ mục tiêu phát triển của chính mình……………..…77

3.2.1.3.3 Lựa chọn phương án thích hợp………………………………….78

3.2.2 Giai đoạn sau khi kết thúc quá trình sáp nhập, hợp nhất, mua

lại………………………………………………………………………………...…79

3.2.2.1 Tuyên truyền đầy đủ thông tin cần thiết về việc sáp nhập, mua lại…..…..79

3.2.2.2 Đánh giá đúng tác động của sự cộng lực…………………………..…….80

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3.2.2.3 Đánh giá đầy đủ và chính xác các khoản nợ xấu và nợ tiềm tàng……….80

3.2.2.4 Lập kế hoạch hợp nhất phần mềm hệ thống giao dịch…………………..80

3.2.2.5 Nhân sự và văn hóa sau M&A…………………………………………..81

Kết luận chương 3…………………………………………………………….……81

KẾT LUẬN CHUNG………………...………………………………………....….82

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ACB : Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu

ATM : Automated Teller Machine

Gia Định Bank: Ngân hàng thương mại cổ phần Gia Định

HSBC : Ngân hàng Hồng Kông và Thượng Hải

IFC : Công ty tài chính quốc tế

LVB : Ngân hàng thương mại cổ phần Liên Việt

M&A : Sáp nhập và mua lại

MB : Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội

NH : Ngân hàng

NHNN : Ngân hàng nhà nước

NHTM : Ngân hàng thương mại

OCBC : Oversea Chinese Banking Corporation

PNB : Ngân hàng thương mại cổ phần Phương Nam

TMCP : Thương mại cổ phần

TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh

UOB : United Overseas Banking Group Limited

VCB : Ngân hàng ngoại thương Việt Nam

VCBF : Công ty liên doanh quản lý quỹ đầu tư chứng khoán Vietcombank

VPBank : Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam thịnh vượng

VPSC : Công ty dịch vụ tiết kiệm Bưu Điện

WTO : Tổ chức thương mại thế giới

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH

DANH MỤC CÁC BẢNG Trang

Bảng 2.1: Một số thương vụ sáp nhập giữa ngân hàng nông thôn và

ngân hàng lớn ở đô thị tại Việt Nam giai đoạn 1999 – 2004...............................29

Bảng 2.2: Tỷ lệ góp vốn một số nhà đầu tư nước ngoài vào ngân hàng nội địa ..32

Bảng 2.3: Các chỉ tiêu tài chính cơ bản của 3 ngân hàng....................................38

Bảng 2.4: Quy mô vốn của các ngân hàng ........................................................38

Bảng 2.5: Tình hình nợ xấu ...............................................................................39

Bảng 2.6: Quy định về vốn pháp định đối với NHTM .......................................49

Bảng 3.1: Tóm tắt những động cơ thực hiện sáp nhập, hợp nhất, mua lại.............75

DANH MỤC CÁC HÌNH Trang

Hình 2.1: 11 ngân hàng có vốn điều lệ 2010 trên 5,000 tỷ đồng.........................48

Hình 2.2: Tăng trưởng tín dụng và huy động giai đoạn 2000-2010 ....................57

Hình 2.3: Tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống ngân hàng 2004-quý 2/2012.......57

Hình 2.4: Một số chỉ tiêu hoạt động của hệ thống NHTM các nước năm 2010 ..58

Hình 2.5: Tăng trưởng tín dụng, GDP và huy động vốn 2000-2011 ...................59

Hình 2.6: Tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống ngân hàng và Tỷ lệ nợ xấu quý 3/2011

của một số ngân hàng ........................................................................................60

Hình 2.7: Nợ xấu của các nhóm ngân hàng 2011-2012 ......................................61

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

PHẦN MỞ ĐẦU

1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI:

Hiện nay, nền kinh tế đang trong giai đoạn có nhiều biến động, nhiều ngân

hàng đang trong tình trạng mất thanh khoản, tỷ lệ nợ quá hạn tăng cao. Song song

vấn đề trên là áp lực tăng vốn của Ngân hàng Nhà nước đối với các ngân hàng

thương mại.

Ngân hàng Nhà nước đang giám sát chặt chẽ các ngân hàng yếu kém, sẵn sàng

hỗ trợ các ngân hàng muốn sáp nhập nhằm giúp họ hoạt động an toàn, lành mạnh và

có hiệu quả. Quan điểm của Ngân hàng Nhà nước là không phân biệt ngân hàng nhỏ

hay ngân hàng lớn mà chỉ phân biệt ngân hàng mạnh hay ngân hàng yếu.

Mục tiêu của việc khuyến khích quá trình sáp nhập, hợp nhất ngân hàng là

nhằm tạo ra một hệ thống ngân hàng lành mạnh, hiệu quả, hoạt động ngày càng phù

hợp hơn với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, có sức sống và khả năng cạnh tranh

tốt trong môi trường kinh tế trong nước và quốctế.

Các ngân hàng thương mại cần thu hút vốn đầu tư, tiếp cận với công nghệ tiên

tiến và trình độ quản lý chuyên nghiệp.Qua đó, khách hàng sẽ được phục vụ tốt hơn

với các loại hình dịch vụ ngân hàng chất lượng cao, tạo ra một hệ thống ngân hàng

đa dạng về loại hình và quy mô, có các ngân hàng đủ mạnh để có thể cạnh tranh

trong khu vực và quốc tế, có các ngân hàng làm trụ cột cho cả hệ thống ngân hàng

trong nước, có các ngân hàng có qui mô vừa và nhỏ hoạt động trong những phân

khúc thị trường khác nhau.

Sáp nhập, hợp nhất, mua lạicũng là cơ hội để các ngân hàng thương mại Việt

Nam thâm nhập thị trường quốc tế trong xu thế hội nhập, đủ sức cạnh tranh với các

ngân hàng trong khu vực và trên thế giới, nhất là khi sự hiện diện của các ngân hàng

có 100% vốn nước ngoài tại Việt Nam gia tăng.

Nhận thức được các vấn đề trên, tôi chọn đề tài “ Giải pháp sáp nhập, hợp

nhất và mua lại ngân hàng thương mại Việt Nam” để nghiên cứu và làm luận

văn tốt nghiệp.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU:

Mục tiêu của đề tài là làm sáng tỏ những vấn đề sau:

Thöù nhaát, laøm roõ caùc ñaëc ñieåm cuûa saùp nhaäp,hôïp nhaát, mua laïi ngaân haøng

thương mại; caùc lôïi ích vaø haïn cheá cuûa thöông vuï thaâutoùm, saùp nhaäp, hợp nhất,

mua lại ngaân haøng.

Thöù hai, laøm roõ veà thöïc traïnh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng

thöông maïi coå phaàn Vieät Nam, phaân tích caùc xu höôùng thaâu toùm vaø saùp nhaäp

ngaân haøng treântheá giôùi nhaèm ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm cho caùc ngaân haøng

thöông maïi coå phaàn ôû Vieät Nam.

Treân cô sôû ñoù, ñeà xuaát caùc các giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động sáp nhập,

mua lại trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, giuùp caùc ngaân haøng thöông maïi coå

phaàn Vieät Nam thöïc hieän thaønh coâng thöông vuï thaâu toùm vaø saùp nhaäp.

Qua đó gợi ý một số giải pháp đối với các cơ quan quản lý, ngân hàng nhà

nước và các ngân hàng thành viên tham gia vào việc mua bán sáp nhập.

Giúp các ngân hàng tận dụng được ngoại lực, phát huy hết nội lực một cách

vững vàng, tự tin, đạt được nhiều kết quả tốt, góp phần giúp cho thị trường tài chính

Việt Nam ngày càng phát triển hơn.

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:

Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø caùc vaán ñeà veà saùp nhaäp, hôïp nhaát ngaân

haøng thöông maïi Vieät Nam.

Qua đó chỉ rõ đặc điểm, lôïi ích cũng như những khó khăn, nguy cơ tiềm ẩn của

thị trường non trẻ về sáp nhập, hợp nhất, mua lại ngân hàng thương mại tại Việt

Nam. Ñoàng thôøi ñưa ra hướng phát triển thị trường này một cách rõ ràng và hiệu quả

hơn.

Phạm vi nghiên cứu của đề tài là hoạt động sáp nhập, hợp nhất và mua lại của

các ngân hàng thương mại Việt Nam töø nhöõng naêm chín möôi ñeán nay và moät

soábaøi hoïc kinh nghieâm treân theá giôùi veà M&A.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]