Luận văn thạc sĩ UEH giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu gạo tại các doanh nghiệp thành viên hiệp hội lương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

ÕÕÕÕÕ

HỒ LÊ THU HƯƠNG

GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU GẠO

TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THÀNH VIÊN

HIỆP HỘI LƯƠNG THỰC VIỆT NAM

Chuyên ngành: Thương mại

Mã số : 60.30.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Đoàn Thị Hồng Vân

TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC ĐỂ KHẲNG ĐỊNH SỰ CẦN THIẾT PHẢI

ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU GẠO…………………………………………...….1

1.1.CƠ SỞ LÝ LUẬN ĐỂ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU GẠO............................2

1.1.1.Thuyết trọng thương......................................................................................2

1.1.2.Học thuyết lợi thế tuyệt đối của Adam Smith...............................................3

1.1.3. Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo ...............................................3

1.1.4. Lý thuyết Heckscher – Ohlin .......................................................................4

1.1.5. Lý thuyết lợi thế nhờ quy mô.......................................................................5

1.1.6. Lý thuyết thương mại hóa dựa trên các “sản phẩm được khác biệt” ...........5

1.1.7. Lý thuyết phát triển bền vững ......................................................................6

1.2.SỰ CẦN THIẾT PHẢI ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU GẠO...........................6

1.2.1.Tình hình sản xuất và xuất khẩu lúa gạo thế giới .........................................6

1.2.1.1. Tình hình sản xuất và tiêu dùng lúa gạo thế giới ......................................6

1.2.1.2. Tình hình xuất khẩu và diễn biến giá cả ...................................................8

1.2.2.Tổng quan về lúa gạo Việt Nam .................................................................11

1.2.2.1. Sơ lược quá trình xuất khẩu gạo của Việt Nam ......................................11

1.2.2.2. Đặc điểm sinh thái, sinh sản của cây lúa Việt Nam................................12

1.2.3.Sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất khẩu gạo..................................................13

1.3.KINH NGHIỆM SẢN XUẤT VÀ XUẤT KHẨU GẠO CỦA MỘT SỐ QUỐC

GIA TRÊN THẾ GIỚI.........................................................................................15

1.3.1.Kinh nghiệm của Thái Lan..........................................................................15

1.3.2. Kinh nghiệm của Ấn Độ

1.3.3. Kinh nghiệm của Mỹ

1.3.4. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam ......17

CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU GẠO VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH

HƯỞNG ĐẾN XUẤT KHẨU GẠO TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THÀNH VIÊN

HIỆP HỘI LƯƠNG THỰC VIỆT NAM.............................................................19

2.1.PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU GẠO VIỆT NAM TRONG THỜI

GIAN QUA ..........................................................................................................20

2.1.1.Phân tích kim ngạch xuất khẩu ...................................................................20

2.1.2.Phân tích theo thị trường xuất khẩu ............................................................22

2.1.2.1. Mười thị trường nhập khẩu gạo có kim ngạch lớn nhất..........................23

2.1.2.2. Các thị trường tiềm năng của Việt Nam .................................................24

2.2.PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU GẠO TẠI CÁC DOANH NGHIỆP

THÀNH VIÊN HIỆP HỘI LƯƠNG THỰC VIỆT NAM ...................................26

2.2.1. Giới thiệu về hiệp hội Lương thực Việt Nam ............................................26

2.2.1.1. Giới thiệu chung về hiệp hội Lương thực Việt Nam ..............................26

2.2.1.2. Vai trò của hiệp hội Lương thực Việt Nam ............................................27

2.2.2. Phân tích tình hình xuất khẩu gạo tại các doanh nghiệp............................29

2.3.PHÂN TÍCH MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN XUẤT KHẨU GẠO

TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THÀNH VIÊN HIỆP HỘI LƯƠNG THỰC VIỆT

NAM.....................................................................................................................33

2.3.1. Trồng trọt ...................................................................................................33

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.3.1.1. Giống.......................................................................................................34

2.3.1.2. Kỹ thuật canh tác.....................................................................................35

2.3.2. Sản xuất, thu hoạch và bảo quản................................................................36

2.3.2.1.Sản xuất lúa gạo .......................................................................................37

2.3.2.2. Thu hoạch và bảo quản ...........................................................................42

2.3.3. Tổ chức cung ứng lúa gạo xuất khẩu .........................................................44

2.3.3.1. Hệ thống cúng ứng lúa gạo xuất khẩu.....................................................44

2.3.3.2. Điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống cung ứng....................................45

2.3.4. Tình hình chế biến gạo tại các đơn vị sản xuất..........................................49

2.3.5. Hoạt động nghiên cứu thị trường và marketing .........................................50

2.3.6. Yêu cầu của khách hàng nước ngoài..........................................................52

2.3.6.1. Uy tín của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo............................................52

2.3.6.2. An toàn vệ sinh thực phẩm......................................................................53

CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU

GẠO TẠI ÁC DOANH NGHIỆP THÀNH VIÊN HIỆP HỘI LƯƠNG THỰC

VIỆT NAM ..........................................................................................................56

3.1.MỤC ĐÍCH VÀ QUAN ĐIỂM ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP.....................56

3.2. CĂN CỨ ĐỂ XÂY DỰNG CÁC GIẢI PHÁP.............................................57

3.3.CÁC GIẢI PHÁP...........................................................................................59

3.3.1.Giải pháp 1: Hợp tác với nông dân để phát triển vùng nguyên liệu ...........59

3.3.1.1. Nội dung giải pháp..................................................................................59

3.3.1.2. Mục tiêu đề xuất giải pháp......................................................................59

3.3.1.3. Các bước thực hiện..................................................................................60

3.3.1.4. Điều kiện thực hiện giải pháp .................................................................65

3.3.1.5. Lợi ích dự kiến khi thực hiện giải pháp ..................................................66

3.3.1.6. Khó khăn khi thực hiện giải pháp ...........................................................66

3.3.2. Giải pháp 2: Đầu tư đổi mới công nghệ sau thu hoạch, nâng cao giá trị hạt

gạo xuất khẩu .......................................................................................................67

3.3.2.1. Nội dung giải pháp..................................................................................67

3.3.2.2. Mục tiêu đề xuất giải pháp......................................................................67

3.3.2.3. Các bước thực hiện..................................................................................68

3.3.2.4. Điều kiện thực hiện giải pháp .................................................................71

3.3.2.5. Phân tích lợi ích dự kiến .........................................................................71

3.3.1.6. Khó khăn khi thực hiện giải pháp ...........................................................71

3.3.3. Giải pháp 3: Duy trì và nỗ lực mở rộng thị trường xuất khẩu gạo.............72

3.3.3.1. Nội dung giải pháp..................................................................................72

3.3.3.2. Mục tiêu đề xuất giải pháp......................................................................72

3.3.3.3. Các bước thực hiện..................................................................................73

3.3.3.4. Phân tích lợi ích dự kiến .........................................................................77

3.3.3.5. Khó khăn khi thực hiện giải pháp ...........................................................77

3.4. CÁC KIẾN NGHỊ.........................................................................................78

3.4.1. Đối với hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) .........................................78

3.4.1. Đối với Nhà nước.......................................................................................78

KẾT LUẬN

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC VIẾT TẮT

AGROINFOR : Theo trung tâm Thông tin phát triển nông nghiệp nông thôn

AGROMONITOR : Công ty Cổ phần Phân tích và Dự báo Thị trường Việt Nam

CP : Cổ phần

CT : Công ty

DNNN : Doanh nghiệp nhà nước

DNTN : Doanh nghiệp tư nhân

ĐBSH : Đồng bằng sông Hồng

ĐBSCL : Đồng bằng sông Cửu Long

GAP : Good Agricultural Practices

Chương trình tiêu chuẩn sản xuất tốt trong nông nghiệp

GOS : Tổng cục thống kê

HTX : Hợp tác xã

: VFA : Hiệp hội lương thực Việt Nam

USDA : Bộ nông nghiệp Mỹ

TCT : Tổng công ty

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1. : Sản xuất và tiêu dùng gạo thế giới ......................................................7

Bảng 1.2. : Sản lượng lúa thế giới giai phân theo khu vực....................................8

Bảng 1.3. : Sản lượng gạo xuất khẩu toàn cầu.......................................................9

Bảng 1.4. : Giá gạo xuất khẩu thế giới qua các năm............................................10

Bảng 1.5. : Phân vụ sản xuất lúa ở Việt Nam ......................................................12

Bảng 2.1. : Xuất khẩu gạo Việt Nam theo các tháng...........................................21

Bảng 2.2. : Mười thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất năm 2009...........................24

Bảng 2.3. : Tăng trưởng GDP của Châu Phi........................................................25

Bảng 2.4. : Sản lượng xuất khẩu gạo tại các doanh nghiệp Việt Nam.................30

Bảng 2.5. : Cơ cấu chủng loại gạo xuất khẩu.......................................................31

Bảng 2.6. : Diện tích trồng lúa ở Việt Nam .........................................................37

Bảng 2.7. : Sản lượng và năng suất lùa của Việt Nam.........................................38

Bảng 2.8. : Tỷ lệ tổn thất bình quan sau thu hoạch lúa ở Việt Nam....................43

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1 : Cơ cấu thị trường xuất khẩu gạo Việt Nam năm 2009...................22

Biểu đồ 2.2 : Cơ cấu phẩm cấp gạo trắng xuất khẩu............................................32

Biểu đồ 2.3 : Loại hình kinh doanh của doanh nghiệp ........................................50

Biểu đồ 3.1 : Mức độ sẵn sàng đầu tư tại các vùng nguyên liệu..........................59

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1 : Tổ chức bộ máy quản lý và điều hành VFA......................................27

Sơ đồ 2.2 : Các kênh tiêu thụ lúa gạo ở Việt Nam...............................................48

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Gạo là một trong những ngành hàng nông sản xuất khẩu quan trọng của Việt

Nam, có đóng góp lớn vào nền kinh tế quốc dân. Với những thế mạnh về tài

nguyên và con người sẵn có, trong những năm gần đây, Việt nam liên tục là nước

xuất khẩu gạo đứng thứ nhì thế giới với quy mô sản xuất không ngừng được mở

rộng. Sau 21 năm phát triển mang tính bùng nổ, tuy đã được thế giới thừa nhận là

“bát cơm châu Á” nhưng cần phải nhìn nhận là gạo Việt Nam mới chỉ nhận phần

giá trị gia tăng ít ỏi.

Trên thực tế, xuất khẩu lúa gạo ở Việt Nam vẫn còn nặng về tư tưởng xuất

khẩu sản phẩm mà minh có, chưa thực sự quan tâm đến sản phẩm gạo mà thị

trường cần. Hơn nữa, trình độ kỹ thuật được sử dụng trong sản xuất, chế biến lúa

gạo còn ở mức thấp… dẫn đến tình trạng cùng chủng loại với sản phẩm của các

quốc gia khác, nhất là Thái Lan nhưng phẩm cấp gạo Việt Nam vẫn ở cấp thấp hơn

do việc ứng dụng quy trình kỹ thuật trồng, chămc sóc lúa chưa đứng; công nghệ

xay xát non yếu và lạc hậu, tỷ lệ hạt gãy cao; tỷ lệ thủy phần (lượng nước) của hạt

gạo thường vượt quá mức do năng lực phơi sấy hạn chế… dẫn đến ẩm mốc, khó

bảo quản. Bên cạnh đó, cung cầu, giá cả thị trường xuất nhập khẩu gạo thế giới

luôn luôn biến động, do tác hại của thời tiết, sâu bệnh đến sản xuất, do hạ chế về

vốn, kinh nghiệm về sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp và do vai trò điều

tiết, trợ giúp của Nhà nước… còn nhiều bất cập, nên đã ít nhiều làm hạn chế hiệu

quả sản xuất, kinh doanh của ngành hàng gạo.

Trước những yêu cầu của thị trường cũng như sự cạnh trnah của các quốc gia

xuất khẩu gạo khác thì vấn đề đặt ra là liệu hạt gạo Việt Nam có đủ điều kiện,

năng lực để thay đổi vị thế thực sự? Làm sao để gia tăng giá trị hạt gạo xuất khẩu,

giảm thiểu thua thiệt trong cạnh tranh và để góp phần giải quyết những khó khăn,

vướng mắc, mở đường cho hoạt động xuất khẩu gạo phát triển mạnh mẽ, bền vững

là vấn đề quan trọng mà Nhà nước, Doanh nghiệp và người lao động rất quan tâm.

Vì thế, để góp phần giải quyết vấn đề nay, tác giả chọn đề tài “Giải pháp đẩy

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

mạnh xuất khẩu gạo tại các doanh nghiệp thành viên Hiệp hội Lương thực Việt

Nam”

2.Mục đích nghiên cứu

Trong quá trình thực hiện đề tài tác giả đặt ra các mục tiêu sau:

- Hệ thống lại các vấn đề lý luận cơ bản nhằm khẳng định sự cần thiết phải

đảy mạnh hoạt động xuất khẩu gạo.

- Nghiên cứu kinh nghiệm sản xuất và xuất khẩu gạo của một số quốc gia

trên thế giới nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm cần thiết cho các doanh

nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam

- Phân tích tình hình xuất khẩu gạo cũng như một số yếu tố ảnh hưởng đến

xuất khẩu gạo tại các doanh nghiệp thành viên Hiệp hội Lương thực Việt Nam

trong thời gian qua.

- Đề xuất một số giải pháp nhằm tác động tích cực hơn đến hoạt động sản

xuất và xuất khẩu, làm cơ sở để đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu gạo tại các doanh

nghiệp thành viên Hiệp hội Lương thực Việt Nam.

3.Phạm vi nghiên cứu

Trong giới hạn về thời gian và kinh phí thực hiện đề tài, tác giả xin giới hạn phạm

vi nghiên cứu như sau:

- Về không gian: Tác giả tập trung nghiên cứu và khảo sát hoạt động xuất

khẩu gạo tại các doanh nghiệp thành viên Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA),

số lượng gạo xuất khẩu của các Hội viên Hiệp hội hằng năm chiếm trên 90% tổng

số lượng gạo xuất khẩu chung của cả nước. (1)

- Về thời gian: Tác giả tập trung nghiên cứu hoạt động sản xuất, xuất khẩu

gạo từ khi Việt Nam bắt đầu xuất khẩu gạo lần đầu tiên cho đến nay, nhưng chủ

yếu tập trung vào 3 năm gần đây từ năm 2007 đến năm 2009 và 6 tháng đầu năm

2010.

4. Phương pháp nghiên cứu

Để hoàn thành đề tài này tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

- Tác giả sử dụng phương pahps phân tích, tổng hợp, thống kê mô tả để làm

nổi bật những vấn đề liên quan đến xuất khẩu gạo. Bên cạnh dố tác giải còn sử

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

dụngmột số công cụ phân tích dữ liệu khác phục vụ cho việc thực hiện nghiên cứu

này

- Toàn bộ số liệu được tổng hượp và xử lý có nguồn gốc từ trung tâm

Thông tin phát triển nông nghiệp nông thôn (AgroInfo) và Công ty Cổ phần Phân

tích và Dự báo thị trường Việt Nam (AgroMonitor.,Jsc). Bên cạnh việc đó tác giả

còn thu thập thông tin có sẵn từ một số bài báo và tạp chí liên quan; các thông tin

trên internet và ý kiến các chuyên gia trong ngành Nông nghiệp.

- Tác giả sử dụng phương pháp điều tra khảo sát thực tế để minh họa cho đề

tài thông qua phỏng vấn các doanh nghiệp thành viên Hiệp hội Lương thực Việt

Nam.

- Sử dụng phần mềm Excel để xử lý các số liệu điều tra thu thập được.

5.Tính mới của đề tài

Tác giả đã tìm hiểu và nghiên cứu một số đề tài liên quan đến xuất khẩu

gạo Việt Nam. Sau đây là danh mục các nghiên cứu chính:

Trương Văn Cường (2009), “Giải pháp đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu gạo

của Việt Nam đến năm 2017”, luận văn thạc sỹ kinh tế - Trường Đại học Kinh tế

TPHCM.

Nguyễn Trung Kiên (2005), “Một số giải pháp phát triển thị trường xuất

khẩu gạo Việt Nam”, luận văn thạc sỹ kinh tế - Trường Đại học Kinh tế TPHCM.

Ý tưởng chính của các nghiên cứu này chủ yếu tập trung vào việc nghiên

cứu hoạt động sản xuất và xuất khẩu gạo chung của Việt Nam và xây dựng chiến

lược xuất khẩu trên phương diện nhà tổ chức, quản lý. Tuy nhiên, chưa có công

trình nghiên cứu nào gắn liền với thực tế hoạt động kinh doanh xuất khẩu tại các

doanh nghiệp. Hơn nữa, chưa thực hiện điều tra khảo sát nên dẫn đến các giải pháp

đưa ra còn mang tính chủ quan của người viết.

Bên cạnh việc thống kê và phân tích các số liệu thực tế từ hoạt động sản

xuất, xuất khẩu gạo Việt Nam nói chung và tình hình kinh doanh xuất khẩu gạo tại

các doanh nghiệp nói riêng, tác giả còn khảo sát thông tin chính các doanh nghiệp

thành viên VFA. Chỉ rõ các giải pháp tác giả đưa ra luôn xem xét gắn liền các khó

khăn mà các doanh nghiệp gặp phải, nhờ đó mà đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu

gạo tại các doanh nghiệp tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của lúa gạo Việt

Nam.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

6.Bố cục của đề tài

Đề tài nghiên cứu gồm 81 trang, 13 bảng biểu, 2 sơ đồ và 4 biểu đồ chia

thành 3 chương:

- Chương 1: Cơ sở khoa học để khẳng định sự cần thiết phải đẩy mạnh xuất

khẩu gạo.

- Chương 2: Tình hình sản xuất và xuất khẩu gạo tại các doanh nghiệp

thành viên Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA).

- Chương 3: giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu gạo tại các doanh nghiệp thành

viên Hiệp hội Lương thực Việt Nam.

Ngoài ra còn có phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ

lục.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]