Luận văn thạc sĩ UEH chia sẻ rủi ro về đầu tư cơ sở hạ tầng ở việt nam thông qua hình thức hợp tác

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH



NGUYỄN SỸ CƯỜNG

CHIA SẺ RỦI RO VÀ ĐẦU TƯ CƠ SỞ HẠ

TẦNG Ở VIỆT NAM THÔNG QUA HÌNH

THỨC HỢP TÁC NHÀ NƯỚC – TƯ NHÂN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

MÃ SỐ: 60.31.12

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS NGUYỄN THỊ HUYỀN

TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2011

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, không

sao chép công trình của người khác. Các số liệu, thông tin được lấy từ nguồn thông tin

hợp pháp, chính xác và trung thực. Những khuyến nghị được nêu trong luận văn là của

cá nhân tôi đưa ra sau quá trình nghiên cứu tà lý thuyết và thực tiễn.

Tôi chịu hoàn toàn trách nhiệm nếu có bất kỳ sự gian dối nào trong đề tài nghiên

cứu này.

TP.Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2011

Người cam đoan

Nguyễn Sỹ Cường

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

Trang

PHỤ BÌA

MỤC LỤC

DANH MỤC BẢNG, DANH MỤC HÌNH

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ DỰ ÁN ĐẦU TƯ CÔNG VÀ HÌNH THỨC HỢP TÁC NHÀ

NƯỚC - TƯ NHÂN

1.1 Khái niệm và đặc điểm dự án đầu tư công ..............................................................4

1.1.1 Khái niệm dự án đầu tư công.......................................................................4

1.1.2 Đặc điểm dự án đầu tư công .......................................................................5

1.1.3 Phân loại dự án đầu tư công.........................................................................6

1.1.3.1 Phân loại theo nội dung dự án đầu tư...............................................6

1.1.3.2 Phân loại theo phí người dử dụng ....................................................6

1.2 Cơ sở lý thuyết của hình thức hợp tác nhà nước tư nhân .........................................7

1.2.1 Bối cảnh cải cách khu vực công và lý thuyết quản lý công mới NPM..........7

1.2.2 Quan hệ hợp tác công tư góp phần thực hiện mục tiêu chiến lược quản lý chi

tiêu công ..............................................................................................................9

1.2.3 Thực hiện quan điểm “đáng giá đồng tiền trong việc lựa chọn đầu tư theo

hình thức hợp tác nhà nước tư nhân....................................................................10

1.3 Hình thức hợp tác nhà nước tư nhân .....................................................................11

1.3.1 Khái niệm hợp tác nhà nước tư nhân ......................................................... 11

1.3.2 Các hình thức hợp tác nhà nước tư nhân.................................................... 12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1.3.3 Đặc điểm hợp tác nhà nước tư nhân........................................................... 14

1.3.4 Mục tiêu của chính phủ và sự lựa chọn hình thức nhà nước tư nhân .......... 23

1.4 Vấn đề về rủi ro và chia sẻ rủi ro trong đầu tư cơ sở hạ tầng theo hình thức hợp tác

nhà nước – tư nhân .....................................................................................................20

1.4.1 Khái niện và các loại rủi ro trong đầu tư cơ sở hạ tầng .............................. 20

1.4.1.1 Lý thuyết về rủi ro ......................................................................... 20

1.4.1.1 Những rủi ro trong đầu tư cơ sở hạ tầng......................................... 21

1.4.2 Vấn đề về chia sẻ rủi ro trong đầu tư cơ sở hạ tầng thông qua hình thức hợp

tác nhà nước – tư nhân................................................................................................ 25

1.4.2.1 Lý thuyết về chia sẻ rủi ro.............................................................. 25

1.4.2.1 Vấn đề chia sẻ rủi ro trong đầu tư cơ sở hạ tầng thông qua hình thức

hợp tác nhà nước – tư nhân......................................................................................... 26

1.5 Kinh nghiệm các nước áp dụng hình thức hợp tác nhà nước tư nhân..................... 31

1.5.1 Vương quốc Anh....................................................................................... 31

1.5.2 Úc ............................................................................................................. 32

1.5.3 Hàn Quốc ..................................................................................................32

1.5.4 Ấn Độ ....................................................................................................... 33

1.5.5 Philippines ................................................................................................ 34

1.5.6 Inđônêxia ..................................................................................................36

Tóm lại, bài học kinh nghiệm................................................................................... 37

CHƯƠNG 2

CHIA SẺ RỦI RO VÀ NHỮNG TRỞ NGẠI

KHI ÁP DỤNG HÌNH THỨC HỢP TÁC NHÀ NƯỚC – TƯ NHÂN TRONG

ĐẦU TƯ CƠ SỞ HẠ TẦNG Ở VIỆT NAM

2.1 Những dự án đầu tư cơ sở hạ tầng theo hình thức BOT và các thỏa thuận tương tự

đã triển khai ở Việt Nam giai đoạn 2001 – 2010......................................................... 38

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.1.1 Cơ sở pháp lý đã ban hành có liên quan đến hình thức hợp tác nhà nước tư

nhân ở Việt Nam................................................................................................ 38

2.1.2 Danh mục dự án đầu tư cơ sở hạ tầng theo hình thức BOT và các thỏa thuận

tương tự đã triển khai ở Việt Nam giai đoạn 2001-2010.....................................39

2.2 Những dự án gặp rủi ro và cơ chế chia sẻ rủi ro của các đối tác tham gia đầu tư cơ

sở hạ tầng theo hình thức BOT và các thỏa thuận tương tự đã triển khai ở Việt Nam

giai đoạn 2001-2010 ...................................................................................................44

2.2.1 Cơ chế chia sẻ rủi ro giữa nhà nước và khu vực tư nhân trong đầu tư cơ sở

hạ tầng theo hình thức hợp tác công tư............................................................... 44

2.2.2 Những dự án đầu tư cơ sở hạ tầng theo hình thức BOT và các thỏa thuận

tương tự đã triển khai ở Việt Nam giai đoạn 2001-2010 gặp vấn đề về rủi ro .....45

2.3 Những tồn tại và hạn chế trong hoạt động trong hợp tác nhà nước tư nhân về đầu

tư cơ sở hạ tầng ở Việt Nam....................................................................................... 61

2.3.1 Chưa đúng bản chất của hình thức đầu tư BOT ......................................... 61

2.3.2 Năng lực quản lý thực hiện các dự án BOT và các thỏa thuận tương tự của

các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các bên liên quan.................................62

2.3.3 Khung pháp lý và thể chế quy định về hình thức đầu tư............................. 62

2.3.4 Trở ngại do môi trường đầu tư kinh doanh ................................................ 63

CHƯƠNG 3

NHỮNG KHUYẾN NGHỊ VỀ CHIA SẺ RỦI RO TRONG ĐẦU TƯ CƠ SỞ HẠ

TẦNG THEO HÌNH THỨC HỢP TÁC NHÀ NƯỚC TƯ NHÂN Ở VIỆT NAM

3.1 Nhu cầu vốn đầu tư cơ sở hạ tầng ở Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020................... 66

3.2 Những giải pháp hoàn thiện hình thức hợp tác nhà nhà nước – tư nhân trong đầu tư

cở hạ tầng................................................................................................................... 67

3.2.1 Chuẩn bị tốt danh mục dự án kêu gọi đầu tư theo hình thức hợp tác nhà

nước tư nhân ......................................................................................................67

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3.2.2 Thành lập Trung tâm hợp tác nhà nước tư nhân......................................... 68

3.2.3 Ban hành luật về hợp tác nhà nước tư nhân với khung pháp lý hoàn thiện và

đầy đủ ................................................................................................................ 69

3.2.4 Quy định rõ các cơ chế hỗ trợ và đảm bảo của Nhà nước đối với các dự án

hợp tác công tư...................................................................................................69

3.3.5 Xây dựng cơ chế hỗ trợ và chia sẻ rủi ro với đối tác tư nhân..................... 70

3.3 Những giải pháp tăng cường chia sẻ rủi ro trong mô hình hợp tác nhà nước – tư

nhân về đầu tư cơ sở hạ tầng ở Việt Nam....................................................................70

3.3.1 Sử dụng mô hình tài chính để hỗ trợ việc ra quyết định đầu tư ................. 71

3.3.2 Kiểm tra khả năng thanh toán nợ hàng năm trên cơ sở chỉ số tài chính về

thanh toán nợ.........................................................................................................71

3.3.3 Khuyến nghị trong công tác giải phóng mặt bằng .....................................72

3.3.4 Xác định năng lực tài chính của Chủ đầu tư để hạn chế rủi ro về cung cấp

tài chính cho dự án............................................................................................. 73

3.3.5 Khuyến nghị vấn đề khu vực công chia sẻ rủi ro về nhu cầu với khu vực tư

nhân .................................................................................................................. 74

3.3.6 Thành lập quỹ hạ tầng đô thị hỗ trợ cho các dự án hợp tác công tư........... 75

3.3.7 Rút ngăn thời gian đàm phán hợp đồng hợp tác công tư .......................... 75

3.3.8 Tăng cường chức năng quản lý thực hiện hợp đồng PPP của các cơ quan

nhà nước có thẩm quyền .................................................................................... 76

Kết luận..................................................................................................................... 77

Kiến nghị nghiên cứu tiếp theo ................................................................................ 77

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................79

Danh mục Bảng:

Trang

- Bảng 1.1: So sánh đặc điểm khác nhau giữa đầu tư công và đầu tư tư ........................5

- Bảng 1.2: Phân loại dự án đầu tư theo phí người sử dụng ...........................................7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

- Bảng 1.3: Vai trò của các bên trong hình thức hợp đồng hợp tác công tư.................. 13

- Bảng 1.4: Mục tiêu của Chính phủ và sự lựa chọn hợp đồng PPP............................. 19

- Bảng 1.5: Lợi ích và mức độ tham gia của khu vực tư nhân vào hợp tác công tư......19

- Bảng 1.6: Phân bổ ro giữa Nhà nước và đối tác tư nhân trong hợp tác công – tư ......28

- Bảng 1.7: Đảm bảo doanh thu tối thiểu trong các dự án PPP cơ sở hạ tầng............... 33

- Bảng 2.1: Danh mục dự án đầu tư cơ sở hạ tầng điển hình theo hình thức BOT và các

thỏa thuận tương tự khác từ năm 2001 – 2010 .......................................... 40

- Bảng 2.2: Các dự án đầu tư BOT điển hình gặp rủi ro trong giai đoạn 2001- 2010 ...46

- Bảng 2.3: Bảng thống kê sự thay đổi của lưu lượng xe dự án Quốc lộ 2 Nội Bài-Vĩnh

Yên........................................................................................................... 52

- Bảng 2.4: Bảng thống kê sự thay đổi của lưu lượng xe tải của dự án Cầu Phú Mỹ....53

- Bảng 2.5: Tiến độ nhu cầu vốn của dự án Cầu Rạch Chiếc....................................... 55

- Bảng 2.6: Báo cáo ngân lưu Tổng đầu tư Cầu Phú Mỹ ............................................. 59

- Bảng 2.7: Báo cáo ngân lưu Chủ đầu tư Cầu Phú Mỹ............................................... 59

- Bảng 3.1: Nhu cầu đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng của Việt Nam trong giai đoạn 2011

-2020 ........................................................................................................ 66

- Bảng 3.2: Phân tích dòng tiền với việc giả định những thay đổi của một số yếu tố ...72

Danh mục Hình:

- Hình 1.1: Mô hình mối quan hệ giữa chính sách và chương trình dự án công.............5

- Hình 1.2: Cấu trúc hợp đồng BOT và các thỏa thuận tương tự .................................14

- Hình 1.3: Quy trình ADB trong hợp tác công tư – PPP............................................. 15

- Hình 1.4: Cơ cấu vốn của dự án PPP........................................................................ 16

- Hình 1.5: Lợi ích của các bên liên quan trong mối quan hệ đối tác nhà nước tư nhân ...18

- Hình 1.6: Mô hình xác định và hành động giải quyết rủi ro ......................................26

- Hình 1.7: Phương thức tham gia và chia sẻ rủi ro của khu vực công và khu vực tư...27

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

Phụ lục 1:

- Bảng PL - 1.1: Các thông số dự án Cầu Phú Mỹ

- Bảng PL - 1.2: Mức chi phí sử dụng vốn và vận hành dự án Cầu Phú Mỹ

- Bảng PL - 1.3: Lưu lượng xe và Mức giá thu phí hiện hữu Cầu Phú Mỹ

- Bảng PL - 1.4: Dự kiến doanh thu dự án và tỷ lệ xe tăng hàng năm Cầu Phú Mỹ

- Bảng PL - 1.5: Lịch trả nợ vay của dự án Cầu Phú Mỹ

- Bảng PL - 1.6: Báo cáo thu nhập của dự án Cầu Phú Mỹ

Phụ lục 2:

- Bảng PL - 2.1: So sánh sự khác nhau về khuôn khổ pháp lý giữa Nghị định 108/NĐ￾CP và Quyết định 71/2010/QĐ-CP

- Bảng PL - 2.2: Quy trình thực hiện dự án đầu tư cơ sở hạ tầng do nhà nước đề xuất

thực hiện theo hình thức hợp tác nhà nước – tư nhân

- Bảng PL - 2.3: Quy trình thực hiện dự án đầu tư cơ sở hạ tầng do tư nhân đề xuất thực

hiện theo hình thức hợp tác nhà nước – tư nhân

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ADB Ngân hàng Phát triển Châu Á

BOT Xây dựng – Kinh doanh – Chuyển giao

BTO Xây dựng - Chuyển giao – Kinh doanh

BT Xây dựng – Chuyển giao

CSHT Cơ sở hạ tầng

CPI Chỉ số giá tiêu dùng

DWRF Quỹ quay vòng nước Philippines

GDP Tổng sản phẩm quốc dân

ICC Ủy ban điều phối đầu tư

IDA Hiệp hội Phát triển Quốc tế

IMF Quỹ tiền tệ Quốc tế

JBIC Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản

KKPPI Ủy ban Xúc tiến cơ sở hạ tầng Inđônêxia

NEDA Cơ quan phát triển kinh tế quốc gia

NPM Lý thuyết Quản lý công mới

ODA Hỗ trợ Phát triển chính thức

OECD Tổ chức Hợp tác Kinh tế Châu Âu

OGC Văn phòng Thương mại Vương quốc Anh

PEM Chiến lược quản lý chi tiêu công

PIMAC Trung tâm nghiên cứu quản lý đầu tư nhà nước và tư nhân trong cơ sở hạ tầng

PPP Mô hình hợp tác công tư

VFM Hiệu quả đầu tư

UBND Ủy ban Nhân dân

USAID Cơ quan phát triển Hoa Kỳ

WB Ngân hàng Thế giới

WEF Diền đàn kinh tế Thế giới

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thực hiện Chiến lược Phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2001-2010, Việt

Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ, với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân

khoảng 7%/năm, đã đưa nước ta từ một nước thuộc nhóm các nước kém phát triển,

có thu nhập bình quân đầu người thấp, trở thành nước thuộc nhóm các nước có thu

nhập bình quân đầu người trung bình trên thế giới. Đạt được thành quả này, đầu tư

công luôn chiếm vai trò hết sức quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư

của toàn xã hội, tạo ra cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội then chốt cho sự phát triển của

đất nước, đồng thời, tạo điều kiện, định hướng và “mồi vốn” vốn đầu tư xã hội vào

những lĩnh vực cần khuyến khích phát triển.

Tuy nhiên, hiện nay do thâm hụt ngân sách cao, nguồn vốn ODA và các

nguồn tài trợ khác của Chính phủ bị thu hẹp, hạn chế về quy mô vốn và các điều

kiện giải ngân ngày càng khó khăn, dẫn đến nguồn vốn đầu tư có nguồn gốc từ ngân

sách nhà nước không đủ để đáp ứng nhu cầu rất lớn về đầu tư cơ sở hạ tầng. Do đó,

để chia sẻ gánh nặng đầu tư công với nhà nước trong điều kiện nguồn vốn ngân

sách hạn hẹp, thu hút thêm nguồn vốn nội lực của khu vực tư nhân để đầu tư phát

triển cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển kinh kế xã hội là những vấn đề cần đặt ra và

mô hình xây dựng – kinh doanh – chuyển giao (BOT) và các thỏa thuận tương tự

(mô hình hợp tác công tư) là một lời giải cho những khó khăn trong đầu tư công

hiện nay.

Đẩy mạnh hình thức hợp tác công tư trong đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ giúp giảm

vốn đầu tư của khu vực công, tăng thêm nguồn vốn đầu tư, tăng tính cạnh tranh

trong cung cấp sản phẩm, dịch vụ, xóa bỏ cơ chế độc quyền.. Qua đó người dân có

cơ hội tiếp cận với một chất lượng dịch vụ ngày càng cao, với một mức phí hợp lý.

Do đó, tác giả đã chọn đề tài “ Chia sẻ rủi ro về đầu tư cơ sở hạ tầng ở Việt

Nam thông qua trong hình thức hợp tác nhà nước tư nhân” để làm luận văn tốt

nghiệp của mình.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]