Luận văn thạc sĩ UEH các yếu tố ảnh hưởng đến sự sáng tạo của nhân viên , nghiên cứu trường hợp nhân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

ĐOÀN HẢI TÚ

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ SÁNG TẠO CỦA NHÂN VIÊN:

NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP NHÂN VIÊN NGÂN HÀNG

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

B GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR NG I H C KINH T TP. H CHÍ MINH

OÀN H I TÚ

CÁC Y U T NH H NG N S SÁNG T O C A NHÂN VIÊN:

NGHIÊN C U TR NG H P NHÂN VIÊN NGÂN HÀNG

T I THÀNH PH H CHÍ MINH

Chuyên ngành: Qu n tr kinh doanh

Mã s : 60340102

LU N V N TH C S KINH T

NG I H NG D N KHOA H C:

TS. BÙI TH THANH

TP. H Chí Minh – N m 2014

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề tài nghiên cứu này là do chính tôi thực hiện. Tôi hoàn

toàn chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu này.

TP. Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 4 năm 2014

ĐOÀN HẢI TÚ

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

TÓM TẮT

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU.................................................1

1.1. Cơ sở hình thành đề tài ...................................................................................1

1.2. Mục tiêu của nghiên cứu .................................................................................4

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................4

1.3.1. Đối tượng nghiên cứu .....................................................................................4

1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................5

1.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................5

1.5. Ý nghĩa của nghiên cứu ...................................................................................6

1.6. Kết cấu của báo cáo nghiên cứu .....................................................................6

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU.................8

2.1. Các lý thuyết về sự sáng tạo............................................................................8

2.1.1. Các xu hướng tiếp cận ....................................................................................8

2.1.2. Quan điểm của Amabile .................................................................................9

2.1.3. Quan điểm của Woodman & cộng sự...........................................................10

2.2. Khái niệm về sự sáng tạo...............................................................................10

2.2.1. Sự sáng tạo....................................................................................................10

2.2.2. Sự sáng tạo của nhân viên trong tổ chức ......................................................11

2.2.3. Mô hình các thành phần của sự sáng tạo ......................................................14

2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự sáng tạo của nhân viên trong tổ chức ........17

2.3.1. Nghiên cứu của Eder & Sawyer (2008)........................................................18

2.3.2. Nghiên cứu của Tierney & cộng sự (1999) ..................................................20

2.3.3. Nghiên cứu của Houghton & Diliello (2009) ...............................................20

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.4. Đề xuất mô hình nghiên cứu .........................................................................23

2.4.1. Động lực nội tại ............................................................................................24

2.4.2. Tự chủ trong công việc .................................................................................27

2.4.3. Tự chủ trong sáng tạo ...................................................................................28

2.4.4. Phong cách tư duy sáng tạo ..........................................................................29

2.4.5. Sự hỗ trợ của tổ chức ....................................................................................31

2.4.6. Tuổi tác, giới tính và mối liên hệ với sự sáng tạo của nhân viên..................32

2.4.7. Mô hình nghiên cứu......................................................................................33

TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .........................................................................................34

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................35

3.1. Quy trình nghiên cứu.....................................................................................35

3.2. Nghiên cứu định tính .....................................................................................36

3.2.1. Thiết kế nghiên cứu định tính .......................................................................36

3.2.2. Kết quả nghiên cứu định tính........................................................................37

3.3. Nghiên cứu định lượng ..................................................................................41

3.3.1. Thiết kế mẫu nghiên cứu...............................................................................41

3.3.2. Thiết kế bảng câu hỏi và quá trình thu thập dữ liệu......................................42

3.3.2.1. Thiết kế bảng câu hỏi.................................................................................42

3.3.2.2. Thu thập dữ liệu.........................................................................................42

3.3.3. Phương pháp phân tích dữ liệu .....................................................................42

3.3.3.1. Đánh giá độ tin cậy thang đo.....................................................................43

3.3.3.2. Kiểm định giá trị thang đo – phân tích nhân tố khám phá (EFA).............43

3.3.3.3. Phân tích hồi quy tuyến tính ......................................................................45

3.3.3.4. Kiểm định sự khác biệt...............................................................................46

TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .........................................................................................48

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...........................................................49

4.1. Mô tả mẫu nghiên cứu...................................................................................49

4.2. Đánh giá độ tin cậy thang đo ........................................................................50

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

4.3. Kiểm định giá trị thang đo – phân tích EFA...............................................51

4.4. Phân tích hồi quy ...........................................................................................57

4.4.1. Đánh giá sự tương quan của các biến trong mô hình nghiên cứu.................57

4.4.2. Phân tích mô hình hồi quy tuyến tính ...........................................................58

4.4.3. Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy ...............................................61

4.5. Kiểm định sự khác biệt..................................................................................63

4.5.1. Sự khác biệt giữa nam và nữ.........................................................................63

4.5.2. Sự khác biệt giữa các nhóm tuổi...................................................................64

TÓM TẮT CHƯƠNG 4 .........................................................................................66

CHƯƠNG 5: THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ KIẾN NGHỊ.....67

5.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu ..........................................................................67

5.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu ......................................................................68

5.2.1. Sự sáng tạo của nhân viên.............................................................................68

5.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự sáng tạo của nhân viên ..................................69

5.2.2.1. Động lực nội tại .........................................................................................69

5.2.2.2. Tự chủ trong công việc ..............................................................................70

5.2.2.3. Tự chủ trong sáng tạo................................................................................70

5.2.2.4. Phong cách tư duy .....................................................................................71

5.2.2.5. Sự hỗ trợ của tổ chức.................................................................................71

5.3. Một số kiến nghị về sự sáng tạo của nhân viên ...........................................72

5.3.1. Về động lực của nhân viên............................................................................73

5.3.2. Về sự tự chủ trong sáng tạo của nhân viên ...................................................74

5.3.3. Về sự hỗ trợ của tổ chức ...............................................................................74

5.4. Đóng góp, hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo ..........75

5.4.1. Những đóng góp của nghiên cứu ..................................................................75

5.4.2. Những hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo...................75

KẾT LUẬN.............................................................................................................77

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Tổng hợp một số nghiên cứu có liên quan đến các khái niệm

nghiên cứu .............................................................................................22

Bảng 3.1: Thang đo các khái niệm được sử dụng trong nghiên cứu ......................36

Bảng 3.2: Thang đo sự sáng tạo của nhân viên.......................................................38

Bảng 3.3: Thang đo động lực nội tại.......................................................................38

Bảng 3.4: Thang đo tự chủ trong công việc............................................................39

Bảng 3.5: Thang đo tự chủ trong sáng tạo..............................................................39

Bảng 3.6: Thang đo phong cách tư duy sáng tạo....................................................40

Bảng 3.7: Thang đo sự hỗ trợ của tổ chức ..............................................................41

Bảng 4.1: Mô tả mẫu nghiên cứu............................................................................49

Bảng 4.2: Kết quả phân tích Cronbach Alpha các biến nghiên cứu .......................50

Bảng 4.3: Kết quả kiểm định KMO – phân tích EFA lần 1....................................51

Bảng 4.4: Phương sai trích các nhân tố - Phân tích EFA lần 1...............................52

Bảng 4.5: Các nhân tố và trọng số nhân tố của các biến quan sát - Phân tích

EFA lần 1...............................................................................................53

Bảng 4.6: Kết quả kiểm định KMO – phân tích EFA lần 2....................................55

Bảng 4.7: Phương sai trích của các nhân tố - Phân tích EFA lần 2 ........................55

Bảng 4.8: Các nhân tố và hệ số tải nhân tố của các biến quan sát – Phân tích

EFA lần 2...............................................................................................56

Bảng 4.9: Kết quả phân tích Cronbach Alpha sau phân tích EFA..........................57

Bảng 4.10: Ma trận hệ số tương quan của các biến ................................................58

Bảng 4.11: Kết quả phân tích hồi quy ....................................................................59

Bảng 4.12: Thống kê về sự sáng tạo giữa biến giới tính nam và nữ.......................63

Bảng 4.13: Kết quả kiểm định sự khác biệt về sáng tạo giữa nam và nữ ...............63

Bảng 4.14: Thống kê số lượng mẫu theo nhóm tuổi sau khi mã hóa lại.................64

Bảng 4.15: Thống kê mô tả theo nhóm tuổi ...........................................................65

Bảng 4.16: Kết quả phân tích ANOVA ..................................................................65

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Hình 2.1: Mô hình các thành phần của sự sáng tạo ................................................15

Hình 2.2: Mô hình nghiên cứu của Eder & Sawyer (2008)....................................19

Hình 2.3: Mô hình nghiên cứu của Tierney & cộng sự (1999)...............................20

Hình 2.4: Mô hình nghiên cứu của Houghton & Diliello (2009) ...........................21

Hình 2.5: Mô hình nghiên cứu đề xuất về các yếu tố ảnh hưởng đến sự sáng tạo

của nhân viên trong tổ chức...................................................................33

Hình 3.1: Quy trình thực hiện nghiên cứu ..............................................................36

Hình 4.1: Đồ thị tần số Histogram..........................................................................61

Hình 4.2: Đồ thị phân tán Scatter Plot....................................................................62

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

TÓM TẮT

Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục đích phân tích và đánh giá các

yếu tố có ảnh hưởng đến sự sáng tạo của nhân viên, cụ thể là nhân viên ngân hàng

tại thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM). Các yếu tố được nghiên cứu từ cơ sở lý

thuyết bao gồm: (1) Động lực nội tại, (2) Tự chủ trong công việc, (3) Tự chủ trong

sáng tạo, (4) Phong cách tư duy sáng tạo và (5) Sự hỗ trợ của tổ chức. Từ đó, giả

thuyết nghiên cứu được đề ra và mô hình nghiên cứu được xây dựng. Các biến được

đo lường bởi các thang đo kế thừa từ các nghiên cứu của một số tác giả nước ngoài.

Phương pháp định tính, cụ thể là thảo luận nhóm đã được sử dụng để điều chỉnh

thang đo cho các biến nghiên cứu. Phương pháp định lượng, bao gồm Cronbach

Alpha và EFA, được sử dụng để đánh giá độ tin cậy và giá trị của thang đo. Mối

quan hệ giữa các biến trong mô hình nghiên cứu sau đó được kiểm định thông qua

một mẫu gồm 215 nhân viên đang làm việc trong lĩnh vực ngân hàng tại TP.HCM.

Nghiên cứu cũng kết hợp khám phá sự khác biệt (nếu có) về sự sáng tạo của nhân

viên nam và nữ, và giữa nhân viên ở các nhóm tuổi khác nhau.

Kết quả phân tích định lượng cho thấy, có 3 trong số 5 yếu tố kể trên có tác

động có ý nghĩa đến sự sáng tạo của nhân viên trong lĩnh vực ngân hàng tại

TP.HCM. Cụ thể, động lực nội tại, tự chủ trong sáng tạo và sự hỗ trợ của tổ chức

ảnh hưởng có ý nghĩa, với hệ số hồi quy đạt lần lượt là 0.245, 0.141 và 0.288. Hai

yếu tố còn lại tác động không có ý nghĩa thống kê. Kết quả định lượng cũng cho

thấy có sự khác biệt về sáng tạo giữa nhân viên nam và nữ, cụ thể, sự sáng tạo ở

nam cao hơn ở nữ. Ngoài ra, giữa các nhóm tuổi thì không có sự khác biệt có ý

nghĩa. Kết quả này phần nào khẳng định lại cơ sở lý thuyết của nghiên cứu. Đồng

thời, kết quả trên là cơ sở để nghiên cứu đề ra các kiến nghị nhằm tăng cường sự

sáng tạo của nhân viên ngân hàng tại TP.HCM.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU

1.1. Cơ sở hình thành đề tài

Nền kinh tế thế giới trong thế kỷ hai mươi mốt đã có sự chuyển biến sang một

nền kinh tế dựa trên sự đổi mới về tri thức (Wu & cộng sự, 2012). Nền kinh tế tri

thức vượt xa những suy nghĩ và hoạt động truyền thống và đối mặt với sự đổi mới,

công nghệ, thông tin, toàn cầu hóa và cạnh tranh như là xu thế của sự phát triển (Wu

& cộng sự, 2012). Trong môi trường kinh doanh đầy cạnh tranh, áp lực cạnh tranh

toàn cầu làm cho các doanh nghiệp phải luôn tìm cách để cải tiến sản phẩm, dịch vụ

của họ (Andriopoulos, 2001). Sự đổi mới (innovation) ngày càng được công nhận là

một yếu tố quan trọng của lợi thế cạnh tranh bền vững mà các tổ chức có thể sử

dụng để đối phó với môi trường kinh tế đang thay đổi nhanh chóng (Lin & Liu,

2012).

Amabile & cộng sự (1996) cho rằng tất cả sự đổi mới bắt đầu với những ý

tưởng sáng tạo. Trong nhiều lĩnh vực khác nhau của hoạt động kinh doanh, cho dù

đó là tiếp thị hoặc phát triển sản phẩm, thì việc ứng dụng các ý tưởng sáng tạo được

nhiều tác giả cho rằng rất quan trọng (Walton, 2003). Tăng cường khả năng sáng

tạo của nhân viên là cần thiết cho sự thành công và lợi thế cạnh tranh của tổ chức

(Walton, 2003). Sự sáng tạo có thể đem lại những giải pháp mới cho việc kinh

doanh và cho những vấn đề của khách hàng (Mostafa, 2004). Sự sáng tạo là, và sẽ

tiếp tục là một đòi hỏi quan trọng đối với sự phát triển lực lượng lao động và môi

trường làm việc để có thể thành công. Những xu hướng như toàn cầu hóa, kinh tế tri

thức và công nghệ đã một lần nữa chỉ ra tầm quan trọng của sự sáng tạo (Escriba￾Esteve & Montoro-Sanchez, 2012).

Từ các nghiên cứu trên, có thể nói, sự sáng tạo được đánh giá là một yếu tố

đóng vai trò then chốt trong sự tồn tại và phát triển của mọi tổ chức trong thời kỳ

cạnh tranh khốc liệt và sự thay đổi nhanh chóng của môi trường như hiện nay.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2

Chính vì tầm quan trọng đó mà sự sáng tạo là chủ đề quan trọng trong nghiên cứu

về quản trị (Shalley & cộng sự, 2004). Tất cả mọi ý tưởng sáng tạo đều xuất phát từ

trí tuệ của con người (Williams, 2004) và vì thế, nghiên cứu về sự sáng tạo của cá

nhân trong tổ chức chính là nghiên cứu về gốc rễ của sự sáng tạo (Woodman &

cộng sự, 1993).

Tại Việt Nam, khi nói đến sự sáng tạo mọi người trong xã hội thường nghĩ đến

các lĩnh vực như hội họa, kiến trúc, quảng cáo, truyền thông, thiết kế… trong khi

trên thực tế, khái niệm này bao trùm hầu như mọi mặt của đời sống xã hội và kinh

tế. Các cơ sở lý thuyết về sáng tạo cũng như ứng dụng của nó hiện vẫn chưa được

phổ biến. Trong khi đó trên thế giới, sự sáng tạo thu hút sự quan tâm của rất nhiều

nghiên cứu hàn lâm và ứng dụng với nhiều quan điểm khác nhau (Lin & Liu, 2012).

Việt Nam đang trong quá trình xây dựng một nền kinh tế thị trường để hội

nhập với khu vực và thế giới. Cạnh tranh là xu thế tất yếu mà các doanh nghiệp Việt

Nam không thể tránh khỏi không chỉ ở thị trường trong nước mà còn ở thị trường

quốc tế. Chỉ có những doanh nghiệp thành công trong chiến lược cạnh tranh mới có

thể tồn tại và phát triển. Một trong những yếu tố quyết định đến năng lực cạnh tranh

đó là sự đổi mới và cải tiến, mà cụ thể hơn là sự sáng tạo của nhân viên. Đổi mới và

cải tiến trong sản phẩm và dịch vụ giúp doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn nhu cầu của

khách hàng. Cải tiến trong hoạt động sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí nâng cao

hiệu quả và nhạy bén với sự thay đổi của môi trường.

Lĩnh vực ngân hàng tại Việt Nam hiện nay cũng đang chứng kiến sự cạnh

tranh khốc liệt giữa các ngân hàng trong nước và cả ngân hàng nước ngoài. Hiện tại,

cả nước có 59 ngân hàng bao gồm ngân hàng thương mại cổ phần, ngân hàng nước

ngoài và ngân hàng liên doanh. Từ cuối năm 2011 đến năm 2013 đã có bốn thương

vụ sáp nhập, hợp nhất các ngân hàng hoạt động yếu kém theo chủ trương của ngân

hàng Nhà nước. Chỉ có những ngân hàng hoạt động hiệu quả và có lãi mới có thể

tồn tại và phát triển. Vì vậy, có thể nói, lĩnh vực ngân hàng tại Việt Nam rất cần đến

sự sáng tạo của nhân viên. Một mặt, sáng tạo đem đến những ý tưởng mới hoặc cải

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]