Luận văn thạc sĩ UEH các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thuế nhập khẩu tại chi cục hải quan cửa khẩu

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết

quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nghiên cứu nào khác.

Ngày 31 tháng 5 năm 2016

Tác giả

Trần Minh Thế

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

ii

TÓM TẮT

Nghiên cứu này nhằm nhận diện và đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến quản

lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho. Dựa trên cơ sở lý

thuyết, tham khảo các nghiên cứu trước kết hợp với phương pháp chuyên gia, mô

hình nghiên cứu được đề xuất gồm 6 biến độc lập: (1) Các yếu tố vĩ mô; (2) Các yếu

tố pháp luật; (3) Quy trình thủ tục hải quan hàng nhập khẩu; (4) Yếu tố thuộc về cơ

quan hải quan; (5) Yếu tố thuộc về doanh nghiệp nhập khẩu; (6) Yếu tố kiểm soát,

phòng ngừa gian lận thuế.

Đề tài tiến hành khảo sát 196 doanh nghiệp có hoạt động nhập khẩu hàng hóa

chịu thuế tại địa bàn tỉnh Tiền Giang và Bến Tre và 25 công chức hải quan thuộc

địa bàn do Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho trực tiếp quản lý. Dữ liệu được

sàng lọc bằng phương pháp hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha và được phân tích nhân

tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA). Sau đó sử dụng phương

pháp phân tích hồi quy đa biến để kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu.

Kết quả cho thấy cho thấy có 5 yếu tố với 28 biến quan sát có ảnh hưởng đến

quản lý thuế nhập khẩu theo thứ tự tầm quan trọng từ cao đến thấp gồm: (1)

BENNGOAI - Yếu tố bên ngoài; (2) QUYTRINH – Quy trình, thủ tục hải quan;

(3) KIEMSOAT – Kiểm soát, phòng ngừa; (4) HAIQUAN – Cơ quan và công chức

hải quan và (5) DOANHNGHIEP - Yếu tố doanh nghiệp

Kết quả kiểm định về khác biệt trung bình khẳng định không có khác biệt giữa

các doanh nghiệp đối với quản lý thuế nhập khẩu nghĩa là các yếu tố ảnh hưởng đến

quản lý thuế nhập khẩu không có sự khác biệt giữa các doanh nghiệp có đặc điểm

khác nhau.

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, đề tài đã đề xuất một số các chính sách và biện

pháp nhằm nâng cao công tác quản lý thuế nhập khẩu tại địa bàn Chi cục Hải quan

cửa khẩu cảng Mỹ Tho nói riêng và Cục Hải quan tỉnh Long An nói chung.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ.................................................................................. vii

Chương 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU .............................................................. 1

1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................1

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .................................................................................2

1.2.1. Mục tiêu chung..................................................................................................2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể..................................................................................................2

1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU....................................................................................3

1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .........................................3

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................3

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu...........................................................................................3

1.4.3. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................3

1.5. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN................................................................................4

Chương 2. TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU

TRƯỚC ..................................................................................................................... 5

2.1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT...........................................................................................5

2.1.1. Thuế nhập khẩu .................................................................................................5

2.1.2. Quản lý thuế nhập khẩu của cơ quan hải quan..................................................9

2.1.3. Nội dung quản lý thuế nhập khẩu ...................................................................12

2.1.4. Quy trình thủ tục hải quan hàng nhập khẩu ....................................................14

2.1.5. Tác động của quản lý hải quan đối với hoạt động nhập khẩu hàng hóa .........16

2.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THUẾ NHẬP KHẨU ..........17

2.2.1. Năng lực, trình độ, đạo đức, phẩm chất của đội ngũ cán bộ công chức Hải

quan ...........................................................................................................................18

2.2.2. Tổ chức thực hiện quy trình, thủ tục hải quan ................................................18

2.2.3. Tính chuyên nghiệp của cơ quan Hải quan.....................................................18

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

iv

2.2.4. Mức độ trang bị phương tiện kỹ thuật của cơ quan Hải quan.........................19

2.2.5. Hệ thống chính sách thuế nhập khẩu của quốc gia .........................................19

2.2.6. Sự tuân thủ pháp luật của người nộp thuế.......................................................20

2.2.7. Sự phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan ........................................20

2.3. CÁC NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI.....................................20

2.3.1. Một số nghiên cứu nước ngoài........................................................................20

2.3.2. Một số nghiên cứu trong nước ........................................................................23

2.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 2.....................................................................................24

Chương 3. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ................................................................ 25

3.1. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................................................25

3.1.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất............................................................................25

3.1.2. Các giả thuyết nghiên cứu...............................................................................26

3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................27

3.2.1. Thiết kế nghiên cứu.........................................................................................27

3.2.2. Xây dựng thang đo ..........................................................................................29

3.2.3. Điều chỉnh thang đo ........................................................................................31

3.3. DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU..................................................................................32

3.3.1. Dữ liệu thứ cấp................................................................................................32

3.3.2. Dữ liệu sơ cấp..................................................................................................32

3.3.3. Kỹ thuật phân tích dữ liệu...............................................................................34

3.4. TÓM TẮT CHƯƠNG 3.....................................................................................37

Chương 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 38

4.1. TỔNG QUAN ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ........................................................38

4.1.1. Tỉnh Tiền Giang ..............................................................................................38

4.1.2. Tỉnh Bến Tre ...................................................................................................40

4.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THUẾ NHẬP KHẨU TẠI CHI CỤC HẢI QUAN

CỬA KHẨU CẢNG MỸ THO.................................................................................41

4.2.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................41

4.2.2. Thuận lợi, khó khăn công tác quản lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

v

cảng Mỹ Tho .............................................................................................................44

4.3. ĐẶC ĐIỂM MẪU PHỎNG VẤN .....................................................................46

4.3.1. Cơ cấu mẫu điều tra ........................................................................................46

4.3.2. Đặc điểm của đối tượng được phỏng vấn .......................................................48

4.4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THUẾ NHẬP KHẨU TẠI

CHI CỤC HẢI QUAN CỬA KHẨU CẢNG MỸ THO...........................................49

4.4.1. Kiểm định thang đo.........................................................................................49

4.4.2. Phân tích nhân tố.............................................................................................51

4.4.3. Điều chỉnh các giả thiết nghiên cứu sau khi phân tích nhân tố.......................54

4.4.4. Phân tích hồi quy.............................................................................................56

4.4.5. Thảo luận kết quả hồi quy...............................................................................59

4.4.6. Ảnh hưởng các đặc điểm của người được phỏng vấn đối với ảnh hưởng của

các nhân tố đến quản lý thuế nhập khẩu ...................................................................61

4.5. TÓM TẮT CHƯƠNG 4.....................................................................................63

Chương 5. KẾT LUẬN VÀ CÁC KHUYẾN NGHỊ........................................... 65

5.1. KẾT LUẬN........................................................................................................65

5.2. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO TÁC ĐỘNG TÍCH CỰC CỦA

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ THUẾ NHẬP KHẨU..............66

5.2.1. Đối với nhóm nhân tố “Yếu tố bên ngoài” .....................................................66

5.2.2. Đối với nhóm nhân tố “Quy trình, thủ tục hải quan”......................................67

5.2.3. Đối với nhóm nhân tố “Kiểm soát, phòng ngừa”............................................68

5.2.4. Đối với nhóm nhân tố “Cơ quan và công chức hải quan” ..............................68

5.2.5. Đối với nhóm nhân tố “Yếu tố doanh nghiệp” ...............................................69

5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO.............70

TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... ix

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ĐBSCL ĐBSCL

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

NSNN Ngân sách Nhà nước

TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh

UBND Ủy ban nhân dân

WCO Hội đồng Tổ chức Hải quan thế giới

WTO Tổ chức thương mại thế giới

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Thang đo 1 về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thuế nhập khẩu...........29

Bảng 3.2: Thang đo 2 về về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thuế nhập khẩu......31

Bảng 4.1: Số lượng doanh nghiệp và kim ngạch xuất nhập khẩu tại Chi cục Hải

quan cảng Mỹ Tho giai đoạn 2010 - 2014 ................................................................43

Bảng 4.2: Thu thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cảng Mỹ Tho 2010 - 2014 .....44

Bảng 4.3: Cơ cấu mẫu điều tra theo đối tượng phỏng vấn........................................47

Bảng 4.4: Phân bổ mẫu phỏng vấn theo địa bàn.......................................................47

Bảng 4.5: Đặc điểm của đối tượng được phỏng vấn.................................................48

Bảng 4.6: Tổng hợp kết quả kiểm định Cronbach’s alpha........................................51

Bảng 4.7: Kết quả kiểm định KMO và kiểm định Bartlett .......................................52

Bảng 4.8: Bảng tính phương sai trích các yếu tố ......................................................52

Bảng 4.9: Kết quả trích nhân tố từ ma trận nhân tố xoay .........................................53

Bảng 4.10: Tổng hợp kết quả sau khi phân tích CronbachAlpha .............................55

Bảng 4.11: Các biến số trong mô hình phân tích hồi quy.........................................56

Bảng 4.12: Kết quả kiểm định phương sai phần dư..................................................58

Bảng 4.13: Kết quả hồi quy tuyến tính bội ...............................................................59

Bảng 4.14: Mức độ quan trọng của các biến độc lập................................................60

Bảng 4.15: Ảnh hưởng đặc điểm riêng của người được phỏng vấn đến kết quả

phỏng vấn ..................................................................................................................62

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 3-1: Khung phân tích của đề tài .......................................................................26

Hình 3-2: Quy trình nghiên cứu của đề tài................................................................27

Hình 4-1: Mô hình nghiên cứu điều chỉnh sau kiểm định thang đo..........................55

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

Chương 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU

1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Quản lý thuế đặc biệt là thuế nhập khẩu là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của

ngành Hải quan, đây là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt, đóng vai trò quan trọng,

không những đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN) mà còn đóng góp

vào thực hiện nhiệm vụ chính trị của ngành, vì bản chất quản lý thuế ảnh hưởng sâu

rộng đến hầu hết đến các hoạt động của ngành hải quan như đảm bảo an ninh kinh

tế, góp phần đảm bảo an ninh quốc gia; bảo hộ nền sản xuất trong nước còn đang

trong giai đoạn phát triển, đảm bảo cạnh tranh công bằng trong cộng đồng doanh

nghiệp, chống gian lận thương mại, đồng thời đảm quản lý hiện đại, tạo mọi điều

kiện thông thoáng cho doanh nghiệp.

Số thu ngân sách của ngành hải quan luôn chiếm khoảng 1/3 tổng thu NSNN.

Năm 2013, ngành hải quan được giao dự toán thu 166.500 tỷ đồng, bằng 20,4%

tổng dự toán thu ngân sách nhà nước là 816.000 tỷ đồng (Bộ Tài chính, 2013). Năm

2014, ngành hải quan tiếp tục được giao dự toán thu 154.000 tỷ đồng, bằng 17,6%

tổng dự toán thu ngân sách nhà nước là 782.700 tỷ đồng (Bộ Tài chính, 2014).

Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho trực thuộc Cục Hải quan tỉnh Long

An được giao nhiệm vụ thực hiện quản lý nhà nước về hải quan trên địa bàn 02 tỉnh:

Tiền Giang & Bến Tre, nơi có hơn 11 khu công nghiệp, 17 cụm công nghiệp và 02

cảng biển, với 450 doanh nghiệp làm thủ tục nhập khẩu hàng hóa, đóng góp đáng kể

vào việc thu hút đầu tư, đặc biệt là đầu tư nước ngoài (FDI), tạo công ăn việc làm,

an sinh xã hội trên địa bàn. Tổng số thuế đã thu được do Chi cục Hải quan cửa khẩu

cảng Mỹ Tho thực hiện trong giai đoạn 2010 - 2014 là 1.195 tỷ đồng, chiếm 22%

tổng số thu NSNN của Hải quan tỉnh Long An (Cục Hải quan Long An, 2015).

Tuy nhiên, số thu về thuế nhập khẩu hàng năm tại Chi cục Hải quan cửa khẩu

cảng Mỹ Tho chưa đáp ứng được kỳ vọng, cũng như tiềm năng hiện có. Mặt khác,

qua các cuộc thanh tra, kiểm tra thuế đối với các doanh nghiệp trên địa bàn, nhất là

các doanh nghiệp FDI, số vụ phát hiện sai phạm về thuế nhập khẩu ngày càng tăng.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2

Một số doanh nghiệp, cả doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp FDI bỏ trốn, mất

tích, không hoàn thành nghĩa vụ thuế với ngân sách nhà nước lên đến nhiều tỷ đồng

đến nay vẫn chưa có biện pháp hiệu quả để thu hồi. Hiện tượng doanh nghiệp FDI

tránh thuế, trốn thuế diễn ra khá phổ biến mà các biện pháp ngăn chặn, kiểm tra

phát hiện chưa phát huy hết hiệu quả.

Điều này đặt ra cho công tác quản lý thuế của Chi cục Hải quan cửa khẩu

cảng Mỹ Tho nhiều thách thức, đòi hỏi phải tìm ra giải pháp, nâng cao hơn nữa

công tác này để ngày càng hoạt động có hiệu quả, đảm bảo thu đúng, thu đủ, góp

phần tạo ra sự cạnh tranh công bằng trong cộng đồng doanh nghiệp, thúc đẩy phát

triển kinh tế xã hội trên địa bàn quản lý. Do vậy, cần thiết phải nghiên cứu để tìm ra

các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu

cảng Mỹ Tho. Từ lý do trên đã thôi thúc tác giả chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng

đến quản lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho” để

nghiên cứu.

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1.2.1. Mục tiêu chung

Tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan

cửa khẩu cảng Mỹ Tho. Từ đó đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện quản lý thuế

nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho.

1.2.2. Mục tiêu cụ thể

Để giải quyết mục tiêu tổng quát thì đề tài đề ra các mục tiêu cụ thể:

Mục tiêu 1: Nhận diện các yếu tố chính ảnh hưởng đến quản lý thuế nhập

khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho.

Mục tiêu 2: Xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chính đến quản lý

thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho.

Mục tiêu 3: Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý thuế nhập khẩu tại Chi

cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3

1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU

Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan

cửa khẩu cảng Mỹ Tho?

Những yếu tố này tác động như thế nào đến quản lý thuế nhập khẩu tại Chi cục

Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho?

Các giải pháp hoàn thiện quản lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa

khẩu cảng Mỹ Tho là gì?

1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu quản lý thuế nhập khẩu và các yếu tố ảnh hưởng đến quản

lý thuế nhập khẩu tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ Tho.

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu

Về không gian: Luận văn được thực hiện tại địa bàn do Chi cục Hải quan cửa

khẩu cảng Mỹ Tho quản lý gồm 2 tỉnh là Tiền Giang và Bến Tre.

Về thời gian: Số liệu thứ cấp được thu thập từ năm 2010 đến năm 2014. Số

liệu sơ cấp được khảo sát từ tháng 10 đến tháng 12 năm 2015.

Trong nghiên cứu này chỉ tập trung nghiên cứu các chủ thể chính là những

người trực tiếp tham gia vào quá trình thực hiện và quản lý hàng hóa chịu thuế nhập

khẩu ở các cơ quan, đơn vị: (1) Công chức Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Mỹ

Tho; (2) Doanh nghiệp trực tiếp thực hiện nhập khẩu hàng hóa.

1.4.3. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng bằng kỹ thuật phân

tích nhân tố (factor analysis), tiến hành qua hai giai đoạn là nghiên cứu sơ bộ và

nghiên cứu chính thức:

Giai đoạn 1: Nghiên cứu sơ bộ được thực hiện thông qua phương pháp định

tính với kỹ thuật phỏng vấn trực tiếp để tham khảo ý kiến chuyên gia và một số

doanh nghiệp có hoạt động nhập khẩu hàng hóa trên địa bàn do Chi cục Hải quan

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]