Luận văn thạc sĩ UEH các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế tóan bằng chứng thực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ NGỌC LAN

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ LỰA

CHỌN CHÍNH SÁCH KẾ TOÁN – BẰNG CHỨNG

THỰC NGHIỆM TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Thành phố Hồ Chí Minh - 2016

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ NGỌC LAN

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ LỰA CHỌN

CHÍNH SÁCH KẾ TOÁN – BẰNG CHỨNG THỰC

NGHIỆM TẠI CÁC DOANH NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ ĐÀ LẠT

CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN

MÃ SỐ: 60340301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN THỊ KIM CÚC

Thành phố Hồ Chí Minh - 2016

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

Đề tài luận văn “Các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế toán –

Bằng chứng thực nghiệm tại các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Đà Lạt” do

chính tác giả thực hiện, các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa

từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Tất cả những phần kế thừa, tham khảo cũng như tham chiếu đều được trích dẫn

đầy đủ và ghi nguồn cụ thể trong danh mục tài liệu tham khảo.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày 28 tháng 10 năm 2016

Tác giả

NGUYỄN THỊ NGỌC LAN

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC HÌNH VẼ

DANH MỤC SƠ ĐỒ

PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1

1. Lý do thực hiện đề tài ........................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 3

2.1. Mục tiêu tổng quát ........................................................................................ 3

2.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................. 3

3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 4

4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................... 4

4.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 4

5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 4

5.1. Phương pháp định tính .................................................................................. 4

5.2. Phương pháp định lượng............................................................................... 5

6. Đóng góp của luân văn ...................................................................................... 5 ̣

7. Kết cấu của luận văn ......................................................................................... 5

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN CÁC

NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH KẾ TOÁN

CỦA DOANH NGHIỆP ........................................................................................ 7

1.1. Các nghiên cứu trên thế giới .......................................................................... 7

1.2. Các nghiên cứu trong nước .......................................................................... 14

1.3. Khe hổng nghiên cứu và điểm mới của luân văn ........................................ 18 ̣

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................... 19

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

SỰ LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH KẾ TOÁN CỦA DOANH NGHIỆP ............. 20

2.1. Tổng quan về chính sách kế toán và lựa chọn chính sách kế toán ............. 20

2.1.1. Khái niệm chính sách kế toán và lựa chọn chính sách kế toán .................. 20

2.1.2. Vai trò của chính sách kế toán ................................................................. 24

2.1.2.1. Đối với các đối tượng bên trong doanh nghiệp ...................................... 24

2.1.2.2. Đối với các đối tượng ngoài doanh nghiệp ............................................ 24

2.1.3. Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................... 24

2.1.4. Các văn bản quy định liên quan đến chính sách kế toán hiện hành tại Việt

Nam ...................................................................................................................... 26

2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế toán của Doanh

nghiệp ................................................................................................................... 27

2.2.1. Các nguồn thông tin liên quan đến chính sách kế toán ............................. 27

2.2.2. Nhu cầu sử dụng thông tin của các đối tượng sử dụng thông tin .............. 28

2.2.3. Mục tiêu của doanh nghiệp ...................................................................... 28

2.2.4. Đặc trưng của doanh nghiệp .................................................................... 30

2.2.5. Trình độ người làm kế toán ...................................................................... 31

2.2.6. Nguyên tắc phản ánh trung thực và hợp lý của BCTC ............................. 32

2.3. Các lý thuyết liên quan đến nghiên cứu ....................................................... 32

2.3.1. Lý thuyết đại diện .................................................................................... 32

2.3.2. Lý thuyết các bên liên quan ..................................................................... 35

2.3.3. Lý thuyết bất cân xứng thông tin ............................................................. 37

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................... 38

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................ 39

3.1. Khung nghiên cứu áp dụng .......................................................................... 39

3.2. Các phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 41

3.2.1. Phương pháp nghiên cứu định tính .......................................................... 41

3.2.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng ....................................................... 42

3.2.2.1. Đánh giá độ tin cậy thang đo: Cronbach Alpha ..................................... 43

3.2.2.2. Kiểm định giá trị thang đo: Mô hình EFA ............................................. 43

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3.2.2.3. Kiểm định tác động của nhiều biến độc lập vào một biến phụ thuộc: Mô

hình hồi quy bội..................................................................................................... 45

3.3. Mô hình nghiên cứu dự kiến ........................................................................ 46

3.4. Giả thiết nghiên cứu ..................................................................................... 49

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................... 51

CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ................................ 52

4.1. Thực trạng lựa chọn chı́nh sách kế toán tai c̣ ác doanh nghiêp trên đ ̣ ia ḅ àn

thành phố Đà Lat hi ̣ ên nay .................................................................................. 52 ̣

4.2. Kết quả nghiên cứu định tính ....................................................................... 54

4.3. Mô hình nghiên cứu chính thức ................................................................... 60

4.4. Kết quả nghiên cứu định lượng .................................................................... 61

4.4.1. Kiểm định thang đo ................................................................................. 61

4.4.2. Phân tích nhân tố khám phá EFA cho biến độc lập .................................. 64

4.4.2.1. Kiểm định tương quan biến KMO và Bartlett's cho biến độc lập ........... 64

4.4.2.2. Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA cho biến độc lập .................. 65

4.4.3. Phân tích nhân tố khám phá EFA cho biến phụ thuộc .............................. 68

4.4.3.1. Kiểm định tương quan biến KMO và Bartlett's cho biến phụ thuộc ....... 68

4.4.3.2. Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA cho biến phụ thuộc .............. 69

4.5. Phân tích hồi quy .......................................................................................... 71

4.5.1. Kiểm tra sự phù hợp của giả định ............................................................ 71

4.5.1.1 Phân tích tương quan ............................................................................. 71

4.5.1.2. Kiểm định giả định phân phối chuẩn phần dư ....................................... 73

4.5.1.3. Kiểm định giả định sự vắng mặt của tương quan chuỗi ......................... 74

4.5.1.4. Kiểm định giả định phương sai của phần dư không đổi ......................... 74

4.5.2. Kết quả phân tích hồi quy bội .................................................................. 75

4.5.2.1. Kiểm định hệ số hồi quy ....................................................................... 76

4.5.2.2. Kiểm định mức độ phù hợp của mô hình .............................................. 78

4.6. Bàn luận về kết quả nghiên cứu ................................................................... 79

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .................................................................................... 82

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 83

5.1. Kết luận ......................................................................................................... 83

5.2. Kiến nghị ....................................................................................................... 84

5.2.1. Đối với Doanh nghiêp ............................................................................. 84 ̣

5.2.2. Đối với các cơ quan ban hành pháp luât ................................................... 87 ̣

5.2.3. Đối với các bên có liên quan .................................................................... 88

5.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo ......................................................................... 89

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHU Ḷ UC 1: DÀN BÀI PHỎNG VẤN CHUYÊN GIA ̣

PHỤ LỤC 2: MẪU BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT

PHỤ LỤC 3: THÔNG TIN VỀ CHUYÊN GIA

PHỤ LỤC 4: DANH SÁCH CÁC DOANH NGHIỆP THAM GIA KHẢO SÁT

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. Các chữ viết tắt có nguồn gốc tiếng Việt

Từ viết tắt Từ gốc

BCTC Báo cáo tài chính

CSKT Chính sách kế toán

DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa

GTGT Giá trị gia tăng

TNDN Thu nhập doanh nghiệp

TSCĐ Tài sản cố định

2. Các chữ viết tắt có nguồn gốc tiếng Anh

Từ viết tắt Từ gốc tiếng Anh Từ gốc theo nghĩa Tiếng Việt

EFA Exploratory Factor Analysis Phân tích nhân tố khám phá

IAS International Accounting Standard Chuẩn mực kế toán quốc tế

IASB International Accounting Standards

Board

Hội đồng chuẩn mực kế toán

quốc tế

IFRS International Financial Reporting

Standards

Chuẩn mực về lập báo cáo tài

chính quốc tế

IRS The Internal Revenue Service Sở thuế vụ

MLR Multiple Linear Regression Mô hình hồi quy bội

SPSS Statistical Package for the Social

Sciences

Bộ chương trình thống kê khoa

học xã hội

VAS Vietnam Accounting Standard Chuẩn mực kế toán Việt Nam

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Bảng thang đo các biến .......................................................................... 47

Bảng 4.1. Bảng tổng hợp ý kiến chuyên gia về các thang đo biến phụ thuộc .......... 54

Bảng 4.2. Bảng thang đo biến phụ thuộc ................................................................ 55

Bảng 4.3. Bảng tổng hợp ý kiến chuyên gia về các thang đo biến độc lập .............. 56

Bảng 4.4. Bảng thang đo các biến độc lập.............................................................. 58

Bảng 4.5. Bảng kết quả kiểm định độ tin cậy các thang đo .................................... 61

Bảng 4.6. Bảng kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo Đặc trưng lần 2 ................. 63

Bảng 4.7. Bảng kết quả kiểm định KMO và Bartlett's cho biến độc lập ................. 64

Bảng 4.8. Bảng kết quả nhân tố và phương sai trích cho biến độc lập .................... 66

Bảng 4.9. Bảng ma trận nhân tố đã quay của biến độc lập ..................................... 67

Bảng 4.10. Bảng kết quả kiểm định KMO và Bartlett's cho biến phụ thuộc ........... 69

Bảng 4.11. Bảng kết quả nhân tố và phương sai trích cho biến phụ thuộc .............. 70

Bảng 4.12. Bảng ma trận nhân tố của biến phụ thuộc............................................. 71

Bảng 4.13. Kết quả phân tích tương quan .............................................................. 72

Bảng 4.14. Bảng tóm tắt mô hình hồi quy .............................................................. 74

Bảng 4.15. Kết quả kiểm định hệ số hồi quy .......................................................... 77

Bảng 4.16. Kết quả phân tích phương sai ANOVAa

............................................... 78

DANH MỤC HÌNH VẼ

Hình 2.1. Các bên liên quan đến công ty theo nghĩa hẹp ........................................ 36

Hình 4.1. Biểu đồ tần suất phần dư chuẩn hóa Histogram ...................................... 73

Hình 4.2. Đồ thị Scatter plot phân phối của phần dư hồi quy chuẩn hóa ................ 75

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 3.1. Khung nghiên cứu của luận văn ............................................................ 40

Sơ đồ 3.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất.................................................................. 47

Sơ đồ 4.1. Mô hình nghiên cứu chính thức ............................................................ 60

Sơ đồ 5.1. Quy trình lựa chọn và xây dựng chính sách kế toán cho doanh nghiệp .. 86

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do thực hiện đề tài

Năm 2014, Bộ Tài chính ban hành thông tư 200/2014/TT-BTC về chế độ kế

toán doanh nghiệp Việt Nam. Điểm nổi bật của thông tư 200/2014/TT-BTC ngoài

các thay đổi về tài khoản kế toán, thông tư quy định cụ thể các nội dung doanh

nghiệp cần trình bày trong các Báo cáo tài chính (BCTC), đặc biệt là bản thuyết

minh BCTC. Liên quan đến chính sách kế toán (CSKT), thông tư 200/2014/TT￾BTC quy định ngoài các thông tin về Tài sản; Nợ phải trả; Vốn chủ sở hữu; Doanh

thu, thu nhập khác, chi phí sản xuất kinh doanh và chi phí khác; Lãi, lỗ và phân chia

kết quả kinh doanh; Các luồng tiền thì doanh nghiệp còn phải cung cấp các thông

tin khác trong “Bản thuyết minh BCTC” nhằm giải trình thêm về các chỉ tiêu đã

phản ánh trên các BCTC và các CSKT đã áp dụng để ghi nhận các nghiệp vụ kinh

tế phát sinh, lập và trình bày BCTC. Thông tư 200/2014/TT-BTC cũng liệt kê rõ các

CSKT áp dụng trong trường hợp doanh nghiệp đáp ứng giả định hoạt động liên tục

và các CSKT áp dụng trong trường hợp doanh nghiệp không đáp ứng giả định hoạt

động liên tục.

Tuy nhiên, tại điều 1 của Thông tư 200/2014/TT-BTC lại quy định “Thông tư

này hướng dẫn kế toán áp dụng đối với các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi

thành phần kinh tế. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang thực hiện kế toán theo Chế

độ kế toán áp dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ được vận dụng quy định của

Thông tư này để kế toán phù hợp với đặc điểm kinh doanh và yêu cầu quản lý của

mình”. Như vậy trong năm tài chính bắt đầu hoặc sau ngày 1/1/2015, các doanh

nghiệp vừa và nhỏ được phép tiếp tục áp dụng chế độ kế toán theo quyết định

48/2006/QĐ-BTC nhưng cũng được phép áp dụng chế độ kế toán theo thông tư

200/2014/TT-BTC. Ngày 26 tháng 8 năm 2016, Bộ Tài chính vừa ban hành thông

tư số 133/2016/TT-BTC về việc hướng dẫn Chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và

vừa thay thế quyết định số 48/2006/QĐ-BTC, được biên soạn trên tinh thần sửa đổi

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2

những hạn chế của quyết định 48/2006/QĐ-BTC và xây dựng, điều chỉnh dựa trên

nền của chế độ kế toán doanh nghiệp ban hành theo thông tư 200/2014/TT-BTC,

được áp dụng từ ngày 01/01/2017. Về đối tượng áp dụng, Thông tư 133/2016/TT –

BTC quy định Doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể lựa chọn áp dụng Chế độ kế toán

doanh nghiệp ban hành theo Thông tư số 200/2014/TT-BTC ngày 22/12/2014 của

Bộ Tài chính và các văn bản sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế nhưng phải thông báo

cho cơ quan thuế quản lý doanh nghiệp và phải thực hiện nhất quán trong năm tài

chính. Trường hợp chuyển đổi trở lại áp dụng chế độ kế toán doanh nghiệp nhỏ và

vừa theo Thông tư này thì phải thực hiện từ đầu năm tài chính và phải thông báo lại

cho cơ quan Thuế.

Có thể thấy các quy định về chế độ kế toán hiện nay tập trung về các hướng dẫn

nhằm nâng cao tính minh bạch của các thông tin trên BCTC. Tuy nhiên, các nghiên

cứu trong và ngoài nước trước đây liên quan đến vấn đề lựa chọn CSKT của doanh

nghiệp như nghiên cứu của Szilveszter Fekete (2010), C. Bryan Cloyd và đồng sự

(1996), Colin. R. Dey và đồng sự (2007), Holthausen và Leftwich (1983), Steven C.

Hall Laurie (2004), Huỳnh Thị Cẩm Nhung (2015), Nguyễn Hồng Hà (2015),

Nguyễn Thị Phương Hồng và Nguyễn Thị Kim Oanh (2014) cho thấy rằng các yêu

cầu về thông tin hữu ích trên BCTC của doanh nghiệp không phải là nhân tố duy

nhất được các doanh nghiệp xem xét khi lựa chọn CSKT mà việc lựa chọn chính

sách kế toán của doanh nghiệp còn bị ảnh hưởng bởi các nhân tố khác như thuế thu

nhập doanh nghiệp, mức vay nợ, giá trị cổ phiếu…

Theo số liệu công bố của Sở kế hoạch đầu tư tỉnh Lâm Đồng, Đến ngày

31/10/2016, tổng số doanh nghiệp đăng ký kinh doanh còn pháp nhân trên địa bàn

có 6.334 doanh nghiệp với tổng vốn đăng ký 57.571 tỷ đồng; tổng số đơn vị trực

thuộc trên địa bàn toàn tỉnh là 2.487 đơn vị. Trong đó, riêng 10 tháng đầu năm

2016, tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng có

778 doanh nghiệp. Như vậy, có thể thấy, các doanh nghiệp trên địa bàn Tỉnh Lâm

Đồng nói chung, trong đó có thành phố Đà Lạt hầu hết là doanh nghiệp mới thành

lập, quy mô chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, siêu nhỏ tập trung vào các

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3

lĩnh vực du lịch, thương mại, dịch vụ. Để giúp các doanh nghiệp tại Đà Lạt lựa chọn

CSKT đảm bảo nhu cầu cung cấp thông tin kinh tế tài chính phục vụ quản lý, phù

hợp với quy mô của công ty, chỉ phí bỏ ra hợp lý, tránh lãng phí, quá tải thông tin

hoặc không đáp ứng yêu cầu cung cấp thông tin cung cấp thông tin, các doanh

nghiệp cần có cơ sở trả lời cho các câu hỏi lựa chọn CSKT bị ảnh hưởng bởi các

nhân tố nào, các nhân tố đó có mức độ ảnh hưởng như thế nào, đặc biệt là trong bối

cảnh chuyển giao giữa các chế độ kế toán. Để nghiên cứu thực tế để tìm câu trả lời

cho vấn đề này, tác giả thực hiện luận văn nghiên cứu với đề tài “Các nhân tố ảnh

hưởng đến sự lựa chọn chính sách kế toán – Bằng chứng thực nghiệm tại các doanh

nghiệp trên địa bàn Thành phố Đà Lạt”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Đưa ra các bằng chứng thực nghiệm về các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn

CSKT tại các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố

Đà Lạt hiện nay. Từ đó đề xuất các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả lựa chọn

CSKT đối với các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Đà Lạt.

2.2. Mục tiêu cụ thể

Tổng hợp từ các nghiên cứu trước đây các nhân tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn

CSKT của các doanh nghiệp, từ đó đưa ra mô hình nghiên cứu các nhân tố ảnh

hưởng đến sự lựa chọn CSKT của các doanh nghiệp.

Kiểm định và đo lường mức độ tác động của các nhân tố đã tổng hợp đến sự lựa

chọn CSKT của các doanh nghiệp.

Đề xuất các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả lựa chọn CSKT đối với các

doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Đà Lạt.

3. Câu hỏi nghiên cứu

Câu hỏi 1: Từ các nghiên cứu trước đây cho thấy các nhân tố nào ảnh hưởng

đến sự lựa chọn CSKT của các doanh nghiệp?

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]