Luận văn thạc sĩ UEH các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán tại các doanh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

---o0o---

NGUYỄN THỊ THÚY

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG

HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TẠI

CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP.Hồ Chí Minh - Năm 2016

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

---o0o---

NGUYỄN THỊ THÚY

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG

HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TẠI

CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kế toán

Mã ngành: 60340301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HOC:

TS. NGUYỄN PHÚC SINH

Tp, Hồ Chí Minh - Năm 2016

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn: “Các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng hệ thống

thông tin kế toán tại các doanh nghiệp Việt Nam” là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu trình bày trong Luận văn là trung thực và kết quả của Luận văn

chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào.

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thúy

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các hình vẽ, đồ thị

PHẦN MỞ ĐẦU TỔNG QUAN CỦA ĐỀ TÀI .......................................................... 1

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .......................................................... 6

1.1 Nghiên cứu nước ngoài .................................................................................... 6

1.1.1 Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán

trong các doanh nghiệp sản xuất nhỏ và vừa: Bằng chứng tại Malaysia” (Factors

influencing AIS Effectiveness among Manufacturing SMES: Evidence

fromMalaysia) ......................................................................................................... 6

1.1.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phù hợp của hệ thống thông tin kế toán

trong các công ty sản xuất: Bằng chứng từ Iran (Effective Factors on Alignment

of Accounting Information Systems in Manufacturing Companies: Evidence

from

Iran) ................................................................................................................. 7

1.1.3 Hiệu quả của hệ thống thông tin kế toán: Tác động đối với hiệu quả

hoạt động của các công ty niêm yết tại Thái Lan (Effectiveness of accounting

information system: effect on performance of Thai-listed firms in Thailand) ....... 8

1.2 Nghiên cứu tại Việt Nam ................................................................................. 9

1.3 Điểm khác biệt của đề tài nghiên cứu .......................................................... 11

1.4 Tóm tắt chương 1 ........................................................................................... 11

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT ....................................................................... 12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.1 Một số vấn đề chung về hệ thống thông tin kế toán .................................... 12

2.1.1 Hệ thống ................................................................................................. 12

2.1.2 Hệ thống thông tin ................................................................................. 12

2.1.3 Hệ thống thông tin quản lý .................................................................... 13

2.1.4 Hệ thống thông tin kế toán (AIS) .......................................................... 14

2.1.5 Chất lượng hệ thống thông tin kế toán .................................................. 17

2.2 Mộ số vấn đề về chất lượng thông tin .......................................................... 19

2.2.1 Thông tin ................................................................................................ 19

2.2.2 Chất lượng thông tin .............................................................................. 20

2.2.3 Chất lượng thông tin kế toán ................................................................. 23

2.2.3.1 Quan điểm hội đồng chuẩn mực kế toán tài chính FASB .................. 24

2.2.3.2 Quan điểm hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế IASB ..................... 26

2.2.3.3 Quan điểm hội tụ IASB – FASB ........................................................ 28

2.2.3.4 Quan điểm chuẩn mực kế toán Việt Nam .......................................... 29

2.2.3.5 Theo tiêu chuẩn của COBIT ............................................................... 30

2.3 Lý thuyết liên quan đến vấn đề nghiên cứu ................................................. 32

2.3.1 Lý thuyết thông tin hữu ích .................................................................... 32

2.3.2 Lý thuyết bất cân xứng thông tin (Asymmetric Information) ............... 33

2.3.3 Quan điểm TQM - total quality management - quản lý chất lượng toàn

bộ và mô hình PSP/IQ (Product and Service Performance Model for Information

Quality) 34

2.3.4 Quan điểm mô hình “hệ thống hoạt động” ............................................ 36

2.4 Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................... 39

2.4.1 Cam kết của nhà quản lý ........................................................................ 40

2.4.2 Kiến thức sử dụng công nghệ hệ thống thông tin kế toán và kiến thức kế

toán của người quản lý. ......................................................................................... 41

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.4.3 Hiệu quả phần mềm và các trình ứng dụng kế toán .............................. 42

2.4.4 Chất lượng dữ liệu ................................................................................. 43

2.4.5 Tham gia của nhân viên thực hiện hệ thống thông tin kế toán .............. 43

2.4.6 Huấn luyện và đào tạo của nhân viên doanh nghiệp ............................. 44

2.4.7 Môi trường văn hóa doanh nghiệp ......................................................... 45

2.4.8 Tổng kết các giả thuyết nghiên cứu. ...................................................... 45

2.5 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ................................................................................ 46

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................... 48

3.1 Quy trình nghiên cứu ..................................................................................... 48

3.2 Mô hình nghiên cứu ....................................................................................... 49

3.3 Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 50

3.4 Thiết kế câu hỏi khảo sát và thu thập mẫu khảo sát .................................. 50

3.4.1 Thiết kế câu hỏi khảo sát ....................................................................... 50

3.4.2 Quy trình chọn mẫu khảo sát ................................................................. 51

3.5 Quy trình thu thập dữ liệu ............................................................................ 52

3.6 Phương pháp xử lý dữ liệu: ........................................................................... 53

3.6.1 Kiểm định độ tin cậy của thang đo ........................................................ 54

3.6.2 Hệ số tương quan và phân tích hồi quy tuyến tính ................................ 54

3.7 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ................................................................................ 55

CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN .................................. 56

4.1 Kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha ..................................................... 56

4.2 Phân tích khám phá nhân tố (EFA - Exploratory Factor Analysis) ......... 62

4.2.1 Phân tích khám phá nhân tố (EFA - Exploratory Factor Analysis) cho

các biến quan sát của nhân tố độc lập (X1 - X8) .................................................. 64

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

4.2.2 Phân tích khám phá nhân tố (EFA - Exploratory Factor Analysis) cho

các biến quan sát của nhân tố phụ thuộc (X9) ...................................................... 72

4.2.3 Phân tích tương quan hệ số Pearson ...................................................... 73

4.2.4 Phân tích hồi quy tuyến tính đa biến ..................................................... 75

4.3 BÀN LUẬN ..................................................................................................... 80

4.4 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 .............................................................................. 81

CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................... 83

5.1 Kết luận ........................................................................................................... 83

5.2 Dựa vào các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế

toán đưa ra các kiến nghị ............................................................................................ 84

5.2.1 Đối với nhân tố “Tham gia của nhân viên” ........................................... 84

5.2.2 Đối với nhân tố “Cam kết của nhà quản lý” .......................................... 86

5.2.3 Đối với nhân tố “Kiến thức sử dụng công nghệ HTTTKT của NQL .... 88

5.2.4 Đối với nhân tố “Kiến thức kế toán của NQL” ..................................... 88

5.2.5 Đối với nhân tố “Hiệu quả phần mềm và các trình ứng dụng KT” ....... 88

5.2.6 Đối với nhân tố “Chất lượng dữ liệu” .................................................... 89

5.2.7 Đối với nhân tố “Môi trường văn hóa doanh nghiệp” ........................... 90

5.2.8 Đối với nhân tố “Huấn luyện vào đào tạo” ............................................ 90

5.3 KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 .............................................................................. 90

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

AIS : Hệ thống thông tin kế toán

COBIT : Kiểm soát các vấn đề đối với thông tin và kỹ thuật liên quan

DN : Doanh nghiệp

EFA : Phân tích nhân tố

FASB : Hội đồng chuẩn mực kế toán tài chính

HTTT :Hệ thống thông tin

HTTTKT : Hệ thống thông tin kế toán

IASB : Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc

IT : Công nghệ thông tin

JIT : Just-In-Time

MIS : Hệ thống thông tin quản lý

NQL : Nhà quản lý

PSP/IQ : Mô hình thực hiện sản phẩm và dịch vụ cho chất lượng thông tin

QM : Quản lý chất lượng

TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh

TQC : Kiểm soát chất lượng toàn diện

TQM : Quản lý chất lượng toàn bộ

VAS : Chuẩn mực kế toán Việt Nam

VIF : Variance inflation facto

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Mô hình PSP/IQ của Kahn and Strong, 1998 ............................................ 23

Bảng 4.1: Thống kê số lượng biến quan sát và hệ số Cronbach’s Alpha của từng

thang đo 57

Bảng 4.2: Kết quả phân tích KMO cho các biến quan sát của nhân tố độc lập ...... 64

Bảng 4.3: Kiểm định KMO và Bartlett (lần 8) ............................................................ 68

Bảng 4.4: Kết quả phân tích phương sai trích Total Variance Explained các biến

quan sát của nhân tố độc lập (X1–X8) (lần 8) .................................................... 68

Bảng 4.5: Ma trận xoay nhân tố các biến quan sát của nhân tố độc lập lần 8 ......... 71

Bảng 4.6: Kết quả phân tích KMO cho các biến quan sát của nhân tố phụ thuộc

(X9) 72

Bảng 4.7: Kết quả phân tích phương sai trích Total Variance Explained các biến

quan sát của nhân tố phụ thuộc (X9) .................................................................. 73

Bảng 4.8: Bảng ma trận hệ số tương quan .................................................................. 75

Bảng 4.9: Kết quả đánh giá sự phù hợp của mô hình ................................................ 76

Bảng 4.10: Kết quả kiểm định độ phù hợp của mô hình ............................................ 76

Bảng 4.11 Hệ số hồi quy ................................................................................................ 77

Bảng 4.12 Vị trí quan trọng của các nhân tố ............................................................... 79

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Chương 2

Hình 2.1: Các thành phần của hệ thống thông ti .............................................................. 13

Hình 2.2: Mối quan hệ giữa (AIS) và hệ thống thông tin quản lý (MIS) ........................ 15

Hình 2.3 Mô hình Hệ thống hoạt động ............................................................................ 37

Chương 3

Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu ........................................................................................ 48

Hình 3.2: Mô hình nghiên cứu ......................................................................................... 49

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

PHẦN MỞ ĐẦU

TỔNG QUAN CỦA ĐỀ TÀI

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong giai đoạn hiện nay, nền kinh tế phát triển nhanh chóng, đặc biệt là sự phát

triển của công nghệ thông tin làm cho con người có thể quản lý công việc hiệu quả, nhanh

chóng, cung cấp thông tin kịp thời và đáng tin cậy. Đặc biệt, thông tin kế toán là nhân tố

quan trọng trong hoạt động quản lý, là công cụ không thể thiếu để lãnh đạo điều hành và

kiểm soát mọi hoạt động trong doanh nghiệp giúp gia tăng lợi nhuận, đầu tư vào các kênh

mang lại lợi nhuận. Nó cung cấp thông tin cho các cấp quản lý, hội đồng quản trị và người

sử dụng bên ngoài để ra các quyết định phù hợp. Ngày càng nhiều các tổ chức tin rằng

chất lượng thông tin là rất quan trọng cho sự thành công của họ (Wang và cộng sự, 1998)

Tuy nhiên quá trình vận hành hệ thống thông tin của doanh nghiệp lại tiềm ẩn rất nhiều

rủi ro làm ảnh hưởng đến tính chính xác, độ tin cậy của thông tin. Thông tin có chất lượng

kém có thể có tác động mạnh đến xã hội và hoạt động kinh doanh (Strong và cộng sự,

1997), các tổ chức bị ảnh hưởng xấu đến các quyết định dựa trên thông tin kém chất lượng

(Huang và cộng sự, 1999). Vì thế chất lượng thông tin kế toán là vấn đề cực kỳ quan trọng

vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả quyết định của người sử dụng thông

tin.

Hệ thống thông tin kế toán (AIS) là nơi duy trì và tạo lập thông tin kế toán để các tổ

chức lập kế hoạch, đánh giá và chuẩn đoán các động thái của các hoạt động và tình hình

tài chính (Anthony và cộng sự, 1994). Nếu không có hệ thống thông tin kế toán chất

lượng, sẽ không có thông tin kế toán chất lượng (Sacer và cộng sự, 2006). Do đó việc xác

định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng của hệ thống thông tin kế toán là vấn đề cấp

thiết để tìm ra công cụ kiểm soát tốt nhất làm giảm rủi ro, gia tăng độ tin cậy thông tin.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2

Nghiên cứu này tập trung vào các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng của hệ thống

thông tin kế toán tại các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM, là nơi tập trung đa số các

loại hình doanh nghiệp, và là mũi nhọn phát triển kinh tế trong cả nước. Vì vậy, các thông

tin kế toán tại các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM phải được công khai minh bạch và

đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút vốn đầu tư trong nước lẫn nước ngoài, giúp huy

động các nguồn lực xã hội cho đầu tư và phát triển.

Hầu hết trên thực tế các nghiên cứu về chất lượng hệ thống thông tin kế toán tập

trung vào các mô hình lý thuyết kiểm soát và đo lường hệ thống thông tin kế toán. Ví dụ

như nghiên cứu về tác động và tuyên truyền các lỗi trong hệ thống thông tin (Brodie,

1980; Menkus, 1983; Wand và Weber, 1989; Redman, 1998). Các nghiên cứu khác tập

trung vào chỉnh sửa dữ liệu và kiểm soát đầu vào (McKeown, 1984; Garfinkel và cộng

sự, 1986; Little và Smith, 1987; Bowen, 1993). Xác định và kiểm soát các nhân tố ảnh

hưởng đến chất lượng HTTTKT trong môi trường ứng dụng hệ thống ERP (Nguyễn Bích

Liên, 2012), Tuy nhiên, một vài nghiên cứu đã cố gắng tìm hiểu những gì gây ra sự khác

biệt trong kết quả chất lượng dữ liệu AIS, và những gì nên được thực hiện để đảm bảo

thông tin kế toán chất lượng cao. Và đã có những nghiên cứu về chất lượng hệ thống

thông tin cho các doanh nghiệp mà chưa có sự nghiên cứu chi tiết cho các doanh nghiệp

trên địa bàn TP.HCM. Từ tầm quan trọng của vấn đề, từ chỗ số lượng nghiên cứu về vấn

đề này chưa nhiều, nó là vấn đề mới còn khoảng trống trong nghiên cứu tại môi trường

Việt Nam là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Đó là lý do tác giả chọn đề tài: “Các nhân tố ảnh

hưởng tới chất lượng hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp Việt Nam”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

 Mục tiêu tổng quát

Mục tiêu tổng quát của đề tài là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng

HTTTKT của các doanh nghiệp Việt Nam: Bằng chứng thực nghiệm tại Tp.HCM, thông

qua khảo sát các đối tượng đang công tác tại các đơn vị đang hoạt động trên địa bàn

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3

Tp.HCM và đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến chất lượng HHTTKT; qua

đó làm cơ sở đề xuất kiến nghị tập trung nâng cao chất lượng HTTTKT cho các doanh

nghiệp tại TP.HCM

 Mục tiêu chi tiết:

1. Tìm hiểu khái niệm về hệ thống, HTTT, HTTT kế toán; thông tin, chất lượng

thông tin, chất lượng thông tin kế toán.

2. Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng của hệ thống thông tin kế toán

trong các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM

3. Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng của hệ thống thông tin kế toán

trong các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:

Đối tượng nghiên cứu: Chất lượng hệ thống thông tin kế toán trong tất cả các doanh

nghiệp trên địa bàn TP. HCM

Phạm vi nghiên cứu: Một số doanh nghiệp trên địa bàn TP. HCM

Thời gian thực hiện khảo sát: Từ tháng 07 đến tháng 09 năm 2016

4. Câu hỏi nghiên cứu

1. Các nhân tố nào ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán trong các

doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM?

2. Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán

trong các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM?

3. Các nhân tố nào có mức độ ảnh hưởng mạnh đến chất lượng hệ thống thông tin

kế toán trong các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM?

5. Phương pháp nghiên cứu

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

4

Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp nghiên cứu định tính

kết hợp định lượng, trong đó nghiên cứu định lượng đóng vai trò chủ đạo.

Nghiên cứu định tính dùng để khám phá, điều chỉnh và bổ sung các thành phần của

HTTTKT, các thang đo đối với các nhân tố này.

Nghiên cứu định lượng để đánh giá, kiểm định các thang đo về chất lượng của

HTTTKT, sự phù hợp của mô hình nghiên cứu với dữ liệu thị trường.

Kết hợp sử dụng công cụ thống kê: Phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân

tích nhân tố khám phá EFA, phân tích nhân tố tương quan Pearson, phân tích hồi quy

tuyến tính cho các biến được mã hóa với giả thuyết và mô hình nghiên cứu để kiểm chứng

dữ liệu.

Bài nghiên cứu sử dụng bảng câu hỏi để điều tra, lấy cơ sở dữ liệu khảo sát thông

qua bảng câu hỏi bao gồm 210 doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM

4. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài

Hệ thống các lý thuyết về hệ thống thông tin kế toán, giúp người đọc có cái nhìn

tổng quan về HTTTKT.

Nghiên cứu sẽ hữu ích cho tất cả các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM muốn áp

dụng hệ thống thông tin kế toán. Nghiên cứu chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng

hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM.

Do đó, về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là đóng góp hữu ích

giúp các nhà quản lý doanh nghiệp tìm ra các nhân tố quan trọng giúp tập trung kiểm soát

đề ra các kế hoạch phát triển hệ thống của doanh nghiệp phù hợp và hiệu quả nhất. Việc

xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hệ thống thông tin kế toán có thể tăng

cường khả năng thu thập dữ liệu, xử lý thông tin, kiểm soát thông tin, lưu trữ thông tin,

cung cấp các thông tin chất lượng đáp ứng cho việc ra quyết định .

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]