Luận văn thạc sĩ UEH các giải pháp nâng cao sự minh bạch thông tin tài chính của các công ty cổ phần

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH

-------*****-------

NGÔ THỊ THANH HÒA

CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO SỰ MINH BẠCH

THÔNG TIN TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY CỔ

PHẦN NIÊM YẾT VIỆT NAM THÔNG QUA SỰ TỰ

NGUYỆN CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÊN BẢN

THUYẾT MINH BÁO CÁO TÀI CHÍNH

Chuyên ngành: Kế toán

Mã số: 60.34.30

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. HÀ XUÂN THẠCH

TP.Hồ Chí Minh - Năm 2012

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH

-------*****-------

NGÔ THỊ THANH HÒA

CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO SỰ MINH BẠCH

THÔNG TIN TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY CỔ

PHẦN NIÊM YẾT VIỆT NAM THÔNG QUA SỰ TỰ

NGUYỆN CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÊN BẢN

THUYẾT MINH BÁO CÁO TÀI CHÍNH

Chuyên ngành: Kế toán

Mã số: 60.34.30

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. HÀ XUÂN THẠCH

TP.Hồ Chí Minh - Năm 2012

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

---***---

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu sử

dụng và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và đƣợc thu thập từ

những nguồn dữ liệu đƣợc kiểm chứng, khách quan. Tôi xin chịu trách nhiệm về

tính độc lập và trung thực của luận văn, các kết quả của luận văn này chƣa đƣợc ai

công bố trong bất cứ công trình nào khác.

NGƢỜI CAM ĐOAN

Ngô Thị Thanh Hòa

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến PGS.TS Hà Xuân Thạch, ngƣời

hƣớng dẫn khoa học, đã nhiệt tình hƣớng dẫn, động viên và hỗ trợ tác giả trong suốt

quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu.

Tác giả xin bày tỏ sự cám ơn chân thành đến các bạn bè, đồng nghiệp tại Trƣờng

cao đẳng nghề Tp. Hồ Chí Minh đã chia sẻ, giúp đỡ tác giả hoàn tất luận văn này.

Tác giả luận văn

Ngô Thị Thanh Hòa

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

I

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................3

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................4

Danh mục các từ viết tắt .....................................................................................IV

Danh mục bảng biểu và biểu đồ ...........................................................................V

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ MINH BẠCH THÔNG TIN TÀI CHÍNH

CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT THÔNG QUA SỰ TỰ NGUYỆN CÔNG BỐ

THÔNG TIN TRÊN BẢN THUYẾT MINH BÁO CÁO TÀI CHÍNH. ...................6

1.1 Thông tin tài chính và sự minh bạch thông tin tài chính ...............................6

1.1.1 Thông tin tài chính .....................................................................................6

1.1.2 Sự minh bạch thông tin tài chính...............................................................11

1.2 Sự tự nguyện công bố thông tin thông qua bản thuyết minh báo cáo tài

chính.................................................................................................................15

1.2.1 Khái niệm về sự tự nguyện .......................................................................15

1.2.2 Vai trò của sự tự nguyện công bố thông tin ...............................................16

1.3 Mối quan hệ giữa minh bạch thông tin tài chính và tự nguyện công bố thông

tin ................................................................................................................16

1.3.1 Lý thuyết thông tin bất cân xứng...............................................................16

1.3.2 Mối quan hệ giữa minh bạch thông tin tài chính và tự nguyện công bố thông

tin ................................................................................................................20

1.4 Những kinh nghiệm quốc tế giải quyết mối quan hệ giữa minh bạch thông tin

tài chính và tự nguyện công bố thông tin..............................................................26

1.4.1 Kinh nghiệm của các công ty niêm yết trên thị trƣớng chứng khoán Trung

Quốc ................................................................................................................26

1.4.2 Kinh nghiệm của các công ty niêm yết trên thị trƣớng chứng khoán

Malaysia ...........................................................................................................27

1.4.3 Kinh nghiệm của các công ty niêm yết trên thị trƣớng chứng khoán New

Zealand..............................................................................................................27

1.4.4 Kinh nghiệm của các công ty niêm yết trên thị trƣớng chứng khoán

Hoa Kỳ .............................................................................................................28

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

II

1.4.5 Bài học kinh nghiệm cho các công ty niêm yết Việt Nam...........................30

KẾT LUẬN CHƢƠNG I....................................................................................31

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ SỰ MINH BẠCH THÔNG TIN TÀI CHÍNH

CỦA CÁC CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT VIỆT NAM THÔNG QUA

SỰ TỰ NGUYỆN CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÊN BẢN THUYẾT MINH BÁO

CÁO TÀI CHÍNH ..............................................................................................32

2.1 Khảo sát văn bản hƣớng dẫn công bố thông tin theo quy định hiện hành.....32

2.1.1 Khảo sát văn bản hƣớng dẫn lập và trình bày báo cáo tài chính ..................32

2.1.2 Khảo sát các thông tƣ hƣớng dẫn về việc công bố thông tin trên thị trƣờng

chứng khoán.......................................................................................................33

2.2 Một số vấn đề về sự minh bạch thông tin tài chính qua các đề tài nghiên cứu

trƣớc đây............................................................................................................37

2.3 Khảo sát thực trạng về minh bạch thông tin tài chính thông qua sự tự nguyện

công bố thông tin trên bản thuyết minh báo cáo tài chính .....................................39

2.3.1 Phƣơng pháp khảo sát ..............................................................................39

2.3.2 Phạm vi khảo sát......................................................................................40

2.3.3 Đối tƣợng khảo sát về sự minh bạch thông tin tài chính .............................42

2.3.4 Đối tƣợng khảo sát về sự tự nguyện công bố thông tin ...............................44

2.3.5 Kết quả khảo sát về minh bạch thông tin tài chính .....................................45

2.3.6 Kết quả khảo sát về tính tự nguyện công bố thông tin thông qua bảng phỏng

vấn. ................................................................................................................58

2.4 Đánh giá mặt đạt đƣợc và mặt chƣa đạt đƣợc của sự minh bạch thông tin tài

chính thông qua sự tự nguyện công bố thông tin. .................................................61

2.4.1 Đánh giá mặt đạt đƣợc về sự minh bạch thông tin tài chính qua kết quả khảo

sát ................................................................................................................62

2.4.2 Đánh giá mặt chƣa đạt đƣợc về sự minh bạch thông tin tài chính................62

2.4.3 Nguyên nhân của những mặt chƣa đạt đƣợc về sự minh bạch thông tin tài

chính ................................................................................................................65

2.5 Đánh giá mặt đạt đƣợc và mặt chƣa đạt đƣợc của sự tự nguyện công bố

thông tin.............................................................................................................66

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

III

2.5.1 Đánh giá mặt đạt đƣợc ................................................................................... 66

2.5.2 Đánh giá mặt chƣa đạt đƣợc .......................................................................... 67

2.5.3 Nguyên nhân của những mặt chƣa đạt đƣợc về sự tự nguyện công bố thông

tin ........................................................................................................................ 67

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ...................................................................................69

Chƣơng 3: CÁC GIẢI PHÁP ĐỂ NÂNG CAO SỰ MINH BẠCH THÔNG TIN

TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT VIỆT NAM THÔNG

QUA SỰ TỰ NGUYỆN CÔNG BỐ THÔNG TIN TRÊN BẢN THUYẾT MINH

BÁO CÁO TÀI CHÍNH .....................................................................................70

3.1 Quan điểm để đƣa ra các giải pháp............................................................70

3.1.1 Phải phù hợp với môi trƣờng pháp lý ở Việt Nam......................................70

3.1.2 Phù hợp với đặc thù của thị trƣờng chứng khoán Việt Nam........................71

3.1.3 Phù hợp với xu thế chung của thế giới.......................................................71

3.2 Phƣơng hƣớng hoàn thiện sự minh bạch thông tin tài chính thông qua sự tự

nguyện công bố thông tin....................................................................................72

3.3 Các kiến nghị và giải pháp cụ thểđể nâng cao sự minh bạch thông tin tài

chính thông qua sự tự nguyện công bố thông tin. .................................................73

3.3.1 Đối với cơ quan quản lý Nhà nƣớc............................................................73

3.3.2 Về phía doanh nghiệp niêm yết.................................................................81

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 ...................................................................................93

Danh mục tài liệu tham khảo...............................................................................96

Danh mục tài liệu Tiếng Việt ..............................................................................96

Danh mục tài liệu Tiếng nƣớc ngoài....................................................................98

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

IV

Danh mục các từ viết tắt

AARE : Australian Accounting Research (Tổ chức nghiên cứu kế toán Úc)

AIMR-FAF : Association for Investment Management Research-Financial

Analysts

Federation (Hiệp hội nghiên cứu quản lý đầu tƣ và liên đoàn các phân

tích viên tài chính)

BTC : Bộ Tài chính

CIFAR : Center for Financial Analysis and Research (Trung tâm nghiên cứu

và phân tích tài chính quốc tế)

CON1 : Statement of financial accounting Concept No.1 (Khái niệm số 1 -

Báo cáo kế toán tài chính)

FASB : Financial Accounting Standards Board (Hội đồng chuẩn mựcKế

toántài chính)

IASB : International Accounting Standards Board (Hội đồng chuẩnmực Kế

toánquốc tế)

IAS Framework: International Accounting Standards Framework (Khuôn mẫu lý

thuyết kế toán)

IPO : Initial Public Offering (Phát hành cổ phiếu ra công chúng lần đầu)

OECD : Organization for Economic Co-operation and Development (Tổ

chức Hợp tác và Phát triển kinh tế)

WTO : World Trade Organization (Tổ chức thƣơng mại thế giới)

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

V

Danh mục bảng biểu và biểu đồ

Bảng biểu:

Bảng 2.1: Tổng hợp ngành nghề, số lƣợng và vốn điều lệ

Bảng 2.2: Thống kê chính sách kế toán của 100 công ty công bố trong 2 năm.

Bảng 2.3: Thống kê chính sách kế toán của 100 công ty công bố trong 2 năm –

Thuyết minh thêm.

Bảng 2.4: Thống kê các đầu mục thông tin về nhóm tài sản của 100 công ty công bố

trong 2 năm.

Bảng 2.5: Thống kê các đầu mục thông tin về nhóm tài sản của 100 công ty công bố

trong 2 năm - Phần thuyết minh thêm.

Bảng 2.6: Thống kê các đầu mục thông tin về nhóm nợ phải trả và vay của 100 công

ty công bố trong 2 năm

Bảng 2.7: Thống kê các đầu mục thông tin về nhóm nợ phải trả và vay của 100 công

ty công bố trong 2 năm – Phần thuyết minh thêm.

Bảng 2.8: Thống kê các đầu mục thông tin về nhóm vốn chủ sở hữu của 100 công ty

công bố trong 2 năm

Bảng 2.9: Thống kê các đầu mục thông tin về nhóm vốn chủ sở hữu của 100 công ty

công bố trong 2 năm – Phần thuyết minh thêm

Bảng 2.10: Thống kê các đầu mục thông tin về những thông tin khác của 100 công

ty công bố trong 2 năm

Bảng 2.11: Thống kê các đầu mục thông tin về những thông tin khác của 100 công

ty công bố trong 2 năm – Phần thuyết minh thêm

Biểu đồ:

Biểu đồ 2.1: Tình hình công bố các chính sách kế toán áp dụng của 100 công ty,

năm 2010 và 2011.

Biểu đồ 2.2: Tình hình thuyết minh các chính sách kế toán áp dụng của các công ty,

năm 2010 và 2011– Phần thuyết minh thêm.

Biểu đồ 2.3: Tình hình thuyết minh thông tin cho các khoản mục trình bày trong

Bảng cân đối kế toán – Nhóm Tài sản

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

VI

Biểu đồ 2.4: Tình hình thuyết minh thông tin cho các khoản mục trình bày trong

Bảng cân đối kế toán – Nhóm Tài sản – Phần thuyết minh thêm

Biểu đồ 2.5: Tình hình thuyết minh thông tin cho các khoản mục trình bày trong

Bảng cân đối kế toán – Nhóm Nợ phải trả và vay

Biểu đồ 2.6: Tình hình thuyết minh thông tin cho các khoản mục trình bày trong

Bảng cân đối kế toán – Nhóm Nợ phải trả và vay - Phần thuyết minh thêm.

Biểu đồ 2.7: Tình hình thuyết minh thông tin cho các khoản mục trình bày trong

Bảng cân đối kế toán – Nhóm Vốn chủ sở hữu.

Biểu đồ 2.8: Tình hình thuyết minh thông tin cho các khoản mục trình bày trong

Bảng cân đối kế toán – Nhóm Vốn chủ sở hữu – Phần thuyết minh thêm.

Biểu đồ 2.9: Tình hình thuyết minh thông tin cho “Những thông tin khác”

Biểu đồ 2.10: Tình hình thuyết minh thêm thông tin cho “Những thông tin khác”-

Phần thuyết minh thêm.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết của đề tài

Để phục vụ cho thị trƣờng chứng khoán và bảo vệ quyền lợi cho nhà đầu tƣ

trên thị trƣờng chứng khoán, thì thông tin tài chính cần phải đảm bảo tính trung

thực và minh bạch.

Trong điều kiện Việt Nam đã là thành viên chính thức của Tổ chức thƣơng

mại thế giới (WTO), các hoạt động đầu tƣ, giao dịch trên thị trƣờng vốn, thị

trƣờng chứng khoán sẽ thu hút ngày càng nhiều các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài. Các

báo cáo tài chính tại các công ty phải đƣợc chuẩn bị đầy đủ, chuyên nghiệp, tính

minh bạch phải đƣợc chú trọng... nhằm bảo vệ lợi ích hợp pháp cho nhà đầu tƣ,

nâng cao trách nhiệm pháp lý của công ty. Mặt khác, khi các công ty có báo cáo

tài chính chất lƣợng sẽ tốn ít vốn và dễ dàng để niêm yết cổ phiếu của công ty

mình ra thị trƣờng chứng khoán của các nƣớc tiên tiến, nhằm thu hút vốn quốc tế

để đầu tƣ phát triển.

Thấy đƣợc vai trò quan trọng của sự minh bạch thông tin tài chính thông qua

mức độ tự nguyện công bố chi tiết và kịp thời các thông tin trên báo cáo tài chính,

tôi chọn đề tài: “Các giải pháp nâng cao sự minh bạch thông tin tài chính của

các công ty cổ phần niêm yết Việt Nam thông qua sự tự nguyện công bố thông

tin trên bản thuyết minh báo cáo tài chính”. Nội dung trình bày trong luận văn

này là đánh giá sự minh bạch thông tin tài chính bằng thƣớc đo đó là: sự tự nguyện

công bố thông tin trên bản thuyết minh báo cáo tài chính của các công ty niêm yết

trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ Chí Minh và Sở giao dịch chứng khoán Hà

Nội, từ đó đề ra các giải pháp nhằm nâng cao sự minh bạch thông tin tài chính

thông qua sự tự nguyện công bố thông tin trên bản thuyết minh báo cáo tài chính.

2. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu các thông tin đƣợc công bố trên bản thuyết minh báo cáo tài

chính, nhằm đánh giá và đo lƣờng sự minh bạch thông tin tài chính qua sự tự

nguyện công bố thông tin, để đảm bảo lợi ích của nhà đầu tƣ và ngƣời sử dụng

thông tin tài chính khi đƣa ra quyết định đầu tƣ.

Nghiên cứu tiến hành khảo sát bản thuyết minh báo cáo tài chính của các

công ty niêm yết, và thông qua phỏng vấn ngƣời làm kế toán, nhà quản lý công ty,

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2

từ đó làm cơ sở đánh giá sự minh bạch và nhận định sự tự nguyện công bố thông tin

của các công ty niêm yết, đƣa ra các đề xuất về việc công bố thông tin để nâng cao

tính tự nguyện và tính tự nguyện là một thƣớc đo của việc minh bạch thông tin tài

chính cho tất cả các công ty niêm yết trên thị trƣờng chứng khoán Việt Nam.

Kết quả khảo sát cũng giúp khẳng định thêm thƣớc đo về sự minh bạch

thông tin tài chính do chúng tôi đề xuất, đồng thời làm cơ sở cho các kiến nghị, giải

pháp giúp các cơ quan quản lý thị trƣờng chứng khoán, các cơ quan ban hành pháp

luật, các công ty niêm yết, các công ty kiểm toán …xây dựng đƣợc những nguyên

tắc, khuôn mẫu và nghiệp vụ chuyên môn nhằm nâng cao chất lƣợng thông tin tài

chính công bố nói chung và minh bạch hóa thông tin tài chính công bố nói riêng

trên thị trƣờng chứng khoán Việt Nam.

3. Đối tƣợng nghiên cứu

Trong luận văn này tập trung vào sự tự nguyện công bố thông tin, cụ thể đối

tƣợng đƣợc khảo sát là các công ty niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Tp. Hồ

Chí Minh và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội. Các thông tin tài chính đƣợc công

bố sẽ đƣợc khảo sát từ bản thuyết minh báo cáo tài chính đã đƣợc kiểm toán năm

2010 và năm 2011 của 100 công ty.

4. Phạm vi nghiên cứu

Thông tin tài chính của các công ty niêm yết đƣợc công bố dƣới hình thức

khác nhau, và công bố trên các báo cáo tài chính nhƣ: bảng cân đối kế toán, báo cáo

kết quả hoạt động kinh doanh, báo cáo lƣu chuyển tiền tệ, thuyết minh báo cáo tài

chính. Ngoài ra các thông tin còn đƣợc công bố xuất phát từ yêu cầu và mục đích

khác nhau và theo các thông tƣ hƣớng dẫn.

Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, chúng tôi chỉ tập trung vào các thông tin

đƣợc công bố trên bản thuyết minh báo cáo tài chính của các công ty niêm yết tại

Sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và Sở giao dịch chứng khoán Hà

Nội. Mong muốn của đề tài đạt đƣợc là sự minh bạch của thông tin tài chính thể

hiện qua: việc khuyến khích tự nguyện công bố những thông tin (thông tin về tài

chính và thông tin có liên quan giúp cho ngƣời sử dụng có thể nhận định và đánh

giá tình hình tài chính của doanh nghiệp). Nhƣ vậy những thông tin khác sẽ không

thuộc phạm vi của đề tài này. Sự tự nguyện công bố thông tin của các công ty niêm

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

3

yết sẽ thể hiện trên bản thuyết minh báo cáo tài chính, bởi vì những mẫu báo cáo tài

chính của Việt Nam nhƣ: Báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo lƣu chuyển tiền tệ,

bảng cân đối kế toán là ba báo cáo có mẫu biểu đƣợc quy định nhất quán, cố định

không thể thay đổi của Bộ tài chính, do vậy để tuân thủ và phù hợp với đặc thù của

Việt Nam thì tác giả xin đề xuất sự tự nguyện công bố này trên bản thuyết minh báo

cáo tài chính.

5. Câu hỏi nghiên cứu

Xuất phát từ tình hình biến động của thị truờng chứng khoán Việt Nam trong

thời gian qua và để đánh giá đƣợc hiệu quả đầu tƣ trên thị trƣờng chứng khoán của

các nhà đầu tƣ, một trong những yếu tố chính làm cho tình hình thị trƣờng chứng

khoán biến động và ảnh hƣởng chính đến hiệu quả đầu tƣ của các nhà đầu tƣ là vấn

đề thông tin bất cân xứng của công ty niêm yết. Ðể tập trung giải quyết vấn đề này,

đề tài đƣa ra câu hỏi nghiên cứu nhƣ sau:

(1) Mức độ thông tin công bố trên bản thuyết minh báo cáo tài chính đã đầy đủ

theo quy định hay chƣa?

(2) Những thông tin nào đƣợc các công ty công bố thêm (tự nguyện) và chất

lƣợng thông tin công bố thêm có ảnh hƣởng nhƣ thế nào tới nhà đầu tƣ trên

thị trƣờng chứng khoán?

6. Sản phẩm của đề tài, hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng kết quả

Về mặt khoa học: giúp chúng ta hiểu rõ thực trạng minh bạch thông tin tài

chính thông qua việc trình bày thông tin tài chính trên bản thuyết minh báo cáo tài

chính của các công ty niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán Tp.Hồ Chí Minh và

Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Về mặt thực tiễn: Đƣa ra giải pháp nhằm hoàn thiện việc tự nguyện công bố

thông tin trên bản thuyết minh báo cáo tài chính.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

7.1. Phƣơng pháp định tính

Chúng tôi sử dụng phƣơng pháp định tính để phân tích, thống kê và tổng hợp thông

tin trên cơ sở đã khảo sát các văn bản, các tài liệu, sách báo và các đề tài nghiên

cứu trƣớc đây.

7.2. Phƣơng pháp định lƣợng

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]