Luận văn thạc sĩ UEH các dòng vốn tài chính và thu nhập bình quân đầu người ở các quốc gia đang phát

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH



TRẦN TRỌNG VIỆT

CÁC DÒNG VỐN TÀI CHÍNH VÀ THU NHẬP BÌNH QUÂN ĐẦU

NGƯỜI Ở CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN KHU VỰC

CHÂU Á – THÁI BÌNH DƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2015

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH



TRẦN TRỌNG VIỆT

CÁC DÒNG VỐN TÀI CHÍNH VÀ THU NHẬP BÌNH QUÂN ĐẦU

NGƯỜI Ở CÁC QUỐC GIA ĐANG PHÁT TRIỂN KHU VỰC

CHÂU Á – THÁI BÌNH DƯƠNG

Chuyên ngành : Tài Chính – Ngân Hàng

Mã số : 60340201

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. VŨ VIỆT QUẢNG

Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2015

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn này là do bản thân tự nghiên cứu và thực hiện theo sự

hướng dẫn của TS. Vũ Việt Quảng. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung

thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.

Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính pháp lý trong quá trình nghiên cứu khoa

học luận văn này

TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng 11 năm 2015

Người cam đoan

Trần Trọng Việt

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục các chữ viết tắt

Danh mục các bảng

Tóm tắt

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI ......................................................................1

1.1 Đặc điểm của Châu Á – Thái Bình Dương.......................................................1

1.2 Lý do chọn đề tài.............................................................................................2

1.3 Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................5

1.4 Câu hỏi nghiên cứu..........................................................................................5

1.5 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................5

1.6 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................6

1.7 Ý nghĩa của đề tài............................................................................................6

1.8 Bố cục của Luận văn .......................................................................................7

CHƯƠNG 2:CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU

TRƯỚC ĐÂY .............................................................................................................9

2.1 Cơ sở lý thuyết ................................................................................................9

2.1.1 Đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI: ..............................................................9

2.1.2 Kiều hối....................................................................................................9

2.1.3 Hỗ trợ phát triển chính thức ODA:..........................................................10

2.1.4 Thu nhập bình quân đầu người:...............................................................11

2.2 Lý thuyết mối quan hệ giữa các dòng vốn quốc tế với thu nhập bình quân đầu

người:......................................................................................................................12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2.3 Bằng chứng thực nghiệm mối quan hệ giữa các dòng vốn quốc tế với thu nhập

bình quân đầu người:...............................................................................................14

2.3.1 Mối quan hệ giữa FDI với thu nhập bình quân đầu người ......................14

2.3.2 Mối quan hệ giữa kiều hối với thu nhập bình quân đầu người ................20

2.3.3 Mối quan hệ giữa ODA với thu nhập bình quân đầu người .....................31

CHƯƠNG 3: DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU, MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................................................37

3.1 Dữ liệu nghiên cứu ........................................................................................37

3.2 Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................42

CHƯƠNG 4:KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................................48

4.1 Phân tích thống kê mô tả ...............................................................................49

4.2 Kiểm định sự tự tương quan và đa cộng tuyến...............................................51

4.2.1 Ma trận tương quan đơn tuyến tính giữa các cặp biến .............................51

4.2.2 Kiểm định đa cộng tuyến nhóm ..............................................................52

4.3 Kiểm định lựa chọn mô hình Pooled và mô hình dữ liệu bảng FEM ..............52

4.4 Kiểm định lựa chọn mô hình Pooled và mô hình dữ liệu bảng REM..............53

4.5 Kiểm định lựa chọn mô hình FEM và mô hình dữ liệu bảng REM ................53

4.6 Kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi phần dư - Greene (2000).............54

4.7 Kiểm định hiện tượng tự tương quan phần dư – Wooldridge (2002) và Drukker

(2003) .....................................................................................................................54

4.8 Phân tích kết quả hồi quy ..............................................................................55

CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN .....................................................................................63

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

FDI (Foreign Direct Investment): Đầu tư trực tiếp nước ngoài

ODA (Official Development Assistance): Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức

R (Remittance): Kiều hối

GDP (Gross Domestic Product): Tổng sản phẩm quốc nội

TTKT: Tăng trưởng kinh tế

IMF (International Monetary): Quỹ tiền tệ Quốc tế

WTO (World Trade Organization): Tổ chức thương mại thế giới

WB (World Bank): Ngân hàng thế giới

OECD: Tổ chứ Hợp tác và Phát triển Kinh tế

REM (Random effect model): Mô hình tác động ngẫu nhiên

FEM (Fixed effect model): Mô hình tác động cố định

OLS (Odinary Least Square): Phương pháp bình phương bé nhất

GMM (Generalized Method of Moments): Phương pháp Moments tổng quát

TSLS (Two-Stage Least Squares): Phương pháp bình phương nhỏ nhất 2 giai đoạn

FGLS (Feasible Generalized Least Squares): Phương pháp bình phương tối thiểu tổng

quát khả thi

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.3.1:Tóm tắt báo cáo kết quả thực nghiệm tác động của FDI lên thu nhập bình

quân đầu người...........................................................................................................18

Bảng 2.3.2: Tóm tắt báo cáo kết quả thực nghiệm tác động của kiều hối lên thu nhập

bình quân đầu người...................................................................................................29

Bảng 2.3.3: Tóm tắt báo cáo kết quả thực nghiệm tác động của ODA lên thu nhập bình

quân đầu người...........................................................................................................35

Bảng 3.1.1: Mô tả các biến sử dụng trong mô hình hồi quy ........................................41

Bảng 4.1.1: Thống kê mô tả giữa các biến trong mô hình ...........................................50

Bảng 4.2.1: Kết quả ma trận tương quan....................................................................51

Bảng 4.2.2: Kết quả kiểm tra đa cộng tuyến với nhân tử phóng đại phương sai ..........52

Bảng 4.8.1: Kết quả hồi quy mô hình với A, K, R, FDI là giá trị.................................56

Bảng 4.8.2: Kết quả hồi quy mô hình (với a k r fdi là phần trăm trên GDP)................57

Bảng 4.8.3: Kết quả hồi quy mô hình kiểm soát các nhân tố độ mở thương mại, chất

lượng thể chế và chi tiêu của chính phủ. .....................................................................58

Bảng 4.8.4: Kết quả phân tích chuỗi thời gian Việt Nam với phương pháp GMM ......61

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

TÓM TẮT

Lợi ích dự kiến của các dòng vốn quốc tế (FDI, ODA, Kiều hối) luôn là đề tài tranh

luận của nhiều nghiên cứu, đặc biệt là tác động của chúng đến tăng trưởng, đến thu

nhập bình quân đầu người. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động riêng rẽ của từng

dòng vốn này lên tăng trưởng kinh tế cho các kết quả trái ngược nhau, nhất là tác động

của dòng vốn ODA lên tăng trưởng của các nước đang phát triển. Cụ thể hơn, Trong

cuốn “The Great Escape” xuất bản 2014 của giáo sư Angus Deaton, người vừa đoạt

giải Nobel Kinh tế 2015 cho rằng viện trợ nước ngoài (ODA) thường vô nghĩa. Thậm

chí gửi tiền mặt và thức ăn cho người dân nghèo là làm hại họ. Ông cũng cho rằng

“Nếu như tình trạng đói nghèo không phải đến từ việc thiếu tài nguyên hay cơ hội, mà

đến từ các thể chế kém, năng lực hành chính yếu và một nền chính trị đầy chia rẽ, thì

việc trao viện trợ cho các nước như vậy - hay nói chính xác hơn là trao viện trợ cho

chính phủ của họ - sẽ có nhiều khả năng kéo dài thay vì loại bỏ tình trạng đói nghèo".

Như vậy theo Angus Deaton thay vì cung cấp cho họ con “cá” hãy cho họ cái cần

“câu”, hỗ trợ họ bằng cách trao quyền, tham gia vào các chương trình lập kế hoạch,

giám sát… và để góp phần vào cuộc tranh luận trên thì trong bài nghiên cứu này, tác

giả tiến hành nghiên cứu thực nghiệm và đánh giá trực tiếp cũng như gián tiếp tác động

của ba dòng chảy tài chính đó là đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI, kiều hối và hỗ trợ

phát triển chính thức ODA lên thu nhập bình quân đầu người của một nhóm các nước

có thu nhập thấp và trung bình ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. Các kết quả

thực nghiệm cho thấy rằng tác động trực tiếp của ODA ở các nước đang phát triển hầu

hết là tiêu cực. Bài nghiên cứu sử dụng phương pháp ước lượng bình phương nhỏ nhất

(OLS), mô hình tác động cố định (FEM) và phương pháp hồi quy moment tổng quát

(GMM) cho dữ liệu bảng của 12 quốc gia Châu Á – Thái Bình Dương giai đoạn 1990-

2014 và cho các kết quả tương tự. Bài nghiên cứu phát hiện ra rằng ODA và chi tiêu

của chính phủ là thành phần bổ trợ và vì vậy tùy thuộc vào mức độ hiệu quả của các

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

chương trình chi tiêu của chính phủ, ODA có thể có một tác động tích cực gián tiếp lên

thu nhập bình quân đầu người. Bên cạnh đó cả kiều hối và FDI có tác động tích cực

gián tiếp và có ý nghĩa thống kê lên việc cải thiện thu nhập bình quân đầu người. Ngoài

ra tác giả có phân tích hiệu ứng tác động cố định trường hợp Việt Nam, cho thấy yếu tố

nội tại Việt Nam trong mối quan hệ giữa các dòng vốn và các biến kiểm soát đến thu

nhập đầu người có tác động dương so với các quốc gia khác trong khu vực, đứng thứ 3

sau Fiji và Malaysia.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

1

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI

1.1 Đặc điểm của Châu Á – Thái Bình Dương

Dự báo thế kỷ XXI được coi là kỷ nguyên châu Á – Thái Bình Dương. Sự trỗi dậy

mạnh mẽ của Trung Quốc, Ấn Độ cùng với Mỹ được xem là những nhân tố quan trọng

hàng đầu để nói đến điều đó. Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, châu Á – Thái

Bình Dương được Liên hợp quốc đánh giá là khu vực dẫn đầu thế giới về phục hồi kinh

tế. Hiện nay, xuất khẩu của khu vực châu Á-Thái Bình Dương chiếm 30% tổng lượng

xuất khẩu của thế giới, kim ngạch thương mại mỗi năm giữa khu vực châu Á-Thái

Bình Dương và Mỹ vượt 1000 tỉ USD, dự trữ ngoại hối chiếm 2/3 tổng lượng của thế

giới. Xét trên góc độ địa - kinh tế, Trung Quốc trở thành công xưởng của thế giới sau

khi đã vượt Pháp, Anh và Đức nhờ mức tăng trưởng kinh tế bình quân khoảng

10%/năm trong hai thập kỷ qua. Châu Á – Thái Bình Dương chiếm 36% tỷ trọng kinh

tế toàn cầu. Châu Âu đứng thứ hai và Bắc Mỹ thứ ba. Khu vực châu Á - Thái Bình

Dương không chỉ là một trong những khu vực có dân số đông nhất thế giới, mà còn là

một trong những khu vực có nền kinh tế phát triển sôi động nhất và tập trung nhiều của

cải nhất. Bước sang thế kỷ XXI, khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang khẳng định

là nơi có mức sống cao nhất trên thế giới. Sức mạnh kinh tế của Đông Á không những

chỉ thể hiện ở độ tăng trưởng cao GNP mà khối lượng FDI và buôn bán nội bộ cũng

ngày càng tăng. Châu Á - Thái Bình Dương là khu vực phục hồi nhanh nhất và đạt tốc

độ tăng trưởng cao nhất sau những tác động sâu sắc của cuộc khủng hoảng tài chính -

kinh tế toàn cầu. Sự tăng trưởng chung của khu vực này dự báo vượt tốc độ tăng

trưởng của nền kinh tế thế giới nhờ nhu cầu nội địa và thương mại nội khối tăng giúp

bù đắp sự suy giảm xuất khẩu sang các nền kinh tế phát triển. Năm 2010, theo đánh giá

của Tạp chí Wall Street Journal và Quĩ Heritage, các nước và vùng lãnh thổ châu Á –

Thái Bình Dương đã chiếm 4 vị trí dẫn đầu trong top 10 quốc gia tại cuộc khảo sát

thường niên vê tự do kinh tế, bao gồm thứ tự (Hồng Công, Singapore, Australia và

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

2

New Zealand), đánh giá dựa trên các chính sách trong những lĩnh vực gồm có kinh

doanh, thương mại, quyền sở hữu tài sản, không có tham nhũng và tự do lao động.

Hồng Kông vẫn luôn dẫn đầu danh sách khảo sát trong suốt 17 năm qua. Diễn đàn hợp

tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) gồm 21 thành viên được thành lập năm

1989 tại Úc nhằm thúc đẩy hơn nữa tăng trưởng kinh tế, thịnh vượng trong khu vực và

củng cố cộng đồng châu Á - Thái Bình Dương. Với 2,6 tỉ người (khoảng 40% dân số

trên thế giới), chiếm 56% GDP và 57% giá trị thương mại toàn cầu, APEC tự hào đại

diện cho một khu vực kinh tế phát triển năng động nhất thế giới. Sau cuộc khủng hỏang

tài chính tòan cầu, tuyên bố chung tại APEC lần thứ 17 (2010) nhấn mạnh đến hai

điểm: Thứ nhất, đưa ra chiến lược lối thoát chung cho nền kinh tế thế giới sau khi gói

kích thích kinh tế thành công; Thứ hai, đưa ra tầm nhìn tăng trưởng mới của khu vực

châu Á – Thái Bình Dương trong thế kỷ 21 đó là “tăng trưởng cân bằng”, “tăng trưởng

bao dung” và “duy trì tăng trưởng”. Tăng trưởng bao dung nhằm mục đích đưa thành

quả của phát triển đến được với người dân, nghĩa là tất cả mọi ngưòi dân phải được

hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hoá kinh tế. Mặc dù khó để đạt được sự tăng trưởng cân

bằng đích thực, nhưng các quốc gia cần hợp tác để hướng tới sự cân bằng tương đối

nhằm đảm bảo lợi ích của tất cả các bên tham gia và giúp nền kinh tế thế giới tránh rơi

vào vòng xoáy khủng hoảng mới.

1.2 Lý do chọn đề tài

Nền kinh tế thế giới đang vận động phát triển không ngừng đòi hỏi từng quốc gia

phải từng bước hội nhập vào nền kinh tế thế giới, để giảm khoảng cách của sự nghèo

nàn với các nước tư bản phát triển. Đặc biệt trong những năm gần đây khu vực Châu Á

- Thái Bình Dương là khu vực kinh tế có thể nói là năng động nhất trên thế giới. Việt

Nam là một quốc gia nằm trong khu vực này và cũng chịu ảnh hưởng của quy luật phát

phát triển. Trong mỗi một quốc gia thì vốn là không thể thiếu được, nó thúc đẩy nền

kinh tế của quốc gia đó phát triển. Đối với các nước phát triển thì có lượng vốn vô

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]