Luận văn thạc sĩ UEH bình ổn giá gạo trong nước

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TÀO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM

--------------------------

LÊ THANH TUẤN

BÌNH ỔN GIÁ GẠO TRONG NƯỚC

Chuyên ngành: Chính sách công

Mã số: 603114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

Prf. David Dapice

TP.Hồ Chí Minh - Năm 2011

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

ii

Lời cám ơn

Xin chân thành cám ơn Giáo sư David Dapice đã giúp đỡ tôi

hoàn tất luận văn tốt nghiệp này.

Cám ơn quý thầy, cô Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright

đã tận tình giảng dạy, truyền đạt nền tảng kiến thức kinh tế

trong suốt khóa học. Đó là cơ sở để tôi hoàn thành tốt luận văn

tốt nghiệp này.

Đặc biệt tôi chân thành cám ơn sự giúp đỡ của Tiến sỹ Trần

Tiến Khai đã góp ý, nhận xét hết sức cụ thể, sâu sắc trong suốt

thời gian thực hiện luận văn tốt nghiệp.

Tôi cũng hết sức biết ơn các bạn học đã giúp đỡ, góp ý, nhận

xét giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.

Lê Thanh Tuấn

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

iii

Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các

đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn

nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của

tôi. Luận văn này không nhất thiết phản ánh quan điểm của

trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh hay Chương

trình giảng dạy kinh tế Fulbright.

Lê Thanh Tuấn

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

iv

Tóm tắt

Gạo có vai trò quan trọng trong đời sống người Việt Nam. Bình ổn giá gạo

không chỉ mang lại lợi ích cho nông dân trồng lúa mà còn mang lại lợi ích kinh tế,

cũng như xã hội cho người tiêu dùng. Trong thập niên qua, từ một quốc gia nhập

khẩu gạo, Việt Nam phát triển trở thành 1 trong 3 quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất

thế giới. Tuy vậy, thị trường gạo trong nước liên tục biến động phụ thuộc vào giá

thế giới, cũng như biến động có tính chu kỳ hàng năm. Điều này cho thấy thị trường

có bất ổn về cân bằng cung cầu trong ngắn hạn, trong khi Chính phủ chưa có chính

sách, giải pháp chính thức nhằm bình ổn giá gạo trong nước. Do đó, tác giả dựa trên

mô hình cân bằng tổng cung, tổng cầu để xem xét các yếu tố nội sinh, ngoại sinh tác

động ngắn hạn đến giá gạo, nhằm giải đáp 2 câu hỏi chính sách: (1) Có cần thiết sự

can thiệp của Chính phủ đến giá gạo trong nước để bình ổn? (2) Tác động của

các chính sách của Chính phủ đối với giá gạo trong nước về bình ổn giá?

Từ đặc điểm, thực trạng Việt Nam cho thấy gạo là hàng hóa thiết yếu, có độ

dốc tuyệt đối của đường cầu lớn hơn đường cung. Người sản xuất, nhà phân phối

không có điều kiện dự trữ, hệ quả là giá gạo trong nước không tự trở về trạng thái

cân bằng khi có các biến động về giá cũng như về lượng. Bên cạnh đó, giá gạo nội

địa trong ngắn hạn chịu tác động từ sự biến động của sản lượng theo mùa vụ, thiên

tai, dịch họa, chi phí phân bón, cầu xuất khẩu, giá thế giới, giá kỳ vọng là các tác

nhân bên ngoài không chịu sự điều tiết của cung cầu thị trường trong nước. Về dài

hạn nguồn cung có xu hướng giảm dần tăng trưởng, trong khi cầu tăng nhanh làm

cho giá càng trở nên nhạy cảm với các biến động vì không còn lượng dôi dư để điều

tiết, có nguy cơ mất cân bằng cung cầu theo hướng cung không đủ cầu trong nước.

Bên cạnh các yếu tố có tính thị trường thì các chính sách của Chính phủ cũng

có tác động mạnh đến sự ổn định giá gạo trong nước. Để đảm bảo tiêu dùng trong

nước, Chính phủ tuy không áp đặt hạn ngạch xuất khẩu gạo, nhưng áp dụng phương

thức quản lý xuất khẩu bằng đăng ký lượng và giá hình thành nên hình thức hạn

ngạch linh hoạt. Phương thức này triệt tiêu động cơ dự trữ cạnh tranh trong doanh

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]

v

nghiệp xuất khẩu, đồng thời làm cho giá gạo trong nước biến thiên cùng với sự biến

thiên của giá gạo thế giới. Để bình ổn giá gạo trong nước, Chính phủ thực hiện

chính sách thu mua tạm trữ khi giá gạo xuống thấp. Phương thức này có tác động

chưa triệt để đối với mục tiêu bình ổn giá vì chỉ giảm được các biến thiên khi giá

xuống thấp hơn giá sàn, còn khi giá gạo trong nước biến thiên cao hơn giá sàn thì

phương thức này không còn tác dụng.

Nhìn tổng thể, các chính sách có tác động đến giá gạo cho thấy quan điểm

kiên quyết của Chính phủ tập trung vào việc điều tiết thị trường nhằm đảm bảo đủ

lượng tiêu dùng trong nước, hơn là hài hòa các nội dung về an ninh lương thực mà

bình ổn giá là 1 trong 3 nội dung chính.

Để khắc phục tính mùa vụ của sản phẩm lúa gạo, tác giả khuyến nghị Chính

phủ cần thiết sử dụng phương pháp tồn kho đệm. Nguyên lý cơ bản của phương

thức tồn kho đệm là thu mua sản lượng dôi dư khi giá thấp và bán ra lượng dự trữ

khi giá cao. Lượng dự trữ dôi dư sau khi trừ lượng tiêu dùng trong nước được bán

cho các doanh nghiệp để xuất khẩu. Động thái này làm tách rời sự liên thông giữa

thị trường trong nước và thị trường thế giới, đồng thời đảm bảo an ninh lương thực

trong nước. Ở phương diện khác, kế hoạch tồn kho đệm làm giảm biến động giá kỳ

vọng, góp phần ổn định sản lượng, ổn định giá gạo trong nước.

Tuy nhiên, để thực hiện phương thức tồn kho đệm đòi hỏi Chính phủ chi tiêu

lượng vốn lớn để chuẩn bị cơ sở hạ tầng kho bãi dự trữ. Bên cạnh đó, để vận hành

hiệu quả, việc xác định giá mục tiêu để bình ổn trở thành thách thức to lớn một khi

chi phí sản xuất, giá gạo thế giới liên tục biến động. Giá mục tiêu cơ bản cần phải

cao hơn chi phí sản xuất và phải thấp hơn giá gạo thế giới để không xảy ra rủi ro

cho ngân sách cũng như các áp lực chính trị.

Ở góc độ tổng quát hơn, hạn chế của khuyến nghị này là chưa khẳng định được

tổng lợi ích quốc gia nhận được, do giả định rằng lợi ích nhận được từ phương thức

tồn kho đệm lớn hơn so với chi phí phải bỏ ra. Đề tài có thể mở rộng theo hướng

lượng hóa các lợi ích nhận được để so sánh với chi phí thực hiện, từ cơ sở đó Chính

phủ có quyết sách phù hợp.

LUAN VAN CHAT LUONG download : add [email protected]