Luận văn thạc sĩ UEB phát triển dịch vụ ngân hàng của trung quốc sau khi ra nhập WTO và bài học kinh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

NGHIÊM THỊ THUÝ HẰNG

PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ NGÂN HÀNG CỦA TRUNG QUỐC

SAU KHI GIA NHẬP WTO VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM

CHO VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Hà nội – 2009

1

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

NGHIÊM THỊ THUÝ HẰNG

PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ NGÂN HÀNG CỦA TRUNG QUỐC SAU KHI GIA NHẬP

WTO VÀ BÀI HỌC

KINH NGHIỆM CHO VIỆT NAM

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Bùi Thiên Sơn

Hà nội – 2009

2

MỤC LỤC

MỤC LỤC......................................................................................................................................................i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT …………………...………………………. iv

DANH MỤC BẢNG BIỂU……………………………………………………….. v

DANH MỤC BIỂU ĐỒ……………………………………………....................... v

MỞ ĐẦU………………………………………………………………………….. 1

CHƢƠNG I: KHÁI QUÁT MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ DỊCH VỤ NGÂN

HÀNG ……………………………………………………………………. 5

1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM, VAI TRÒ CỦA DỊCH VỤ NGÂN HÀNG…………... 5

1.1.1. Khái niệm về ngân hàng và dịch vụ ngân hàng……………………….. 5

1.1.2. Đặc điểm của dịch vụ ngân hàng.....................................................................................10

1.1.3. Vai trò của dịch vụ ngân hàng đối với nền kinh tế....................................................11

1.2. NHU CẦU PHÁT TRIỂN DVNH VÀ MỘT SỐ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

THỊ TRƯỜNG DVNH TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP……………………………...

1.2.1. Nhu cầu phát triển dịch vụ ngân hàng....................................................

1.2.2. Một số nhân tố ảnh hưởng đến thị trường dịch vụ ngân hàng trong bối

cảnh hội nhập....................................................................................................

1.3. CAM KẾT HỘI NHẬP WTO CỦA TRUNG QUỐC VÀ VIỆT NAM TRONG

LĨNH VỰC NGÂN HÀNG……………………………………………………………..

1.3.1. Những cam kết hội nhập của Trung Quốc trong lĩnh vực ngân hàng.....

1.3.2. Những cam kết hội nhập của Việt nam trong lĩnh vực ngân hàng.........

CHƢƠNG II: PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ NGÂN HÀNG CỦA TRUNG QUỐC

13

13

14

17

17

22

1

SAU KHI GIA NHẬP WTO…………………………………………….

2.1. TỔNG QUAN VỀ QUÁ TRÌNH CẢI CÁCH HỆ THỐNG NGÂN HÀNG CỦA

TRUNG QUỐC………………………………………………………………………….

2.1.1. Giai đoạn hình thành hệ thống ngân hàng với phương châm khuyếch

trương số lượng ( 1979 –1994).........................................................................

2.1.2. Giai đoạn thực hiện quản lý rủi ro nhằm thúc đẩy cơ cấu ngân hàng phát

triển theo hướng chuẩn hoá và thương mại hoá (1995-2002)...................

2.1.3. Giai đoạn tích cực thực hiện cải cách “cổ phần hoá và quản trị theo mô

hình công ty (từ năm 2003 đến nay)...........................................................

2.2. MỘT SỐ THUẬN LỢI VÀ THÁCH THỨC CỦA NGÀNH NGÂN HÀNG

TRUNG QUỐC SAU KHI MỞ CỬA HOÀN TOÀN…………………………………....

2.2.1. Thuận lợi...................................................................................................

2.2.2. Thách thức.................................................................................................

2.3. PHÁT TRIỂN DVNH CỦA TRUNG QUỐC SAU KHI GIA NHẬP WTO………...

2.3.1. Thực trạng phát triển DVNH của Trung Quốc sau khi gia nhập WTO....

2.3.1. 1 Dịch vụ huy động vốn.......................................................................

2.3.1.2 Dịch vụ cho vay.................................................................................

2.3.1.3. Dịch vụ thu phí.................................................................................

2.3.1.4. Dịch vụ khác.....................................................................................

2.3.2. Một số nét về đối tượng sử dụng DVNH và giá cả DVNH ở Trung

Quốc ...................................................................................................................

2.3.2.1. Đối tượng có nhu cầu sử dụng, tiếp cận DVNH ở Trung Quốc ......

28

28

28

30

31

33

33

34

36

36

38

41

48

56

58

58

2

2.3.2.2. Giá cả dịch vụ ngân hàng........................................................................................60

2.3.3. Đánh giá những thành công và tồn tại của Trung Quốc trong quá trình

phát triển dịch vụ ngân hàng..........................................................................................................62

2.3.3.1. Thành công....................................................................................................................62

2.3.3.1. Tồn tại.............................................................................................................................63

2.4. MỘT SỐ ĐIỂM MẠNH, YẾU CỦA NHTM CỦA TRUNG QUỐC SO VỚI

NHTM NƯỚC NGOÀI ..............................................................................................

2.4.1. Điểm yếu của ngân hàng Trung Quốc......................................................

2.4.2. Điểm mạnh của ngân hàng Trung Quốc...................................................

CHƢƠNG III: DỊCH VỤ NGÂN HÀNG CỦA VIỆT NAM VÀ MỘT SỐ BÀI

66

67

69

HỌC RÚT RA TỪ KINH NGHIỆM CỦA TRUNG QUỐC.................................................70

3.1.TỔNG QUAN VỀ DỊCH VỤ NGÂN HÀNG VIỆT NAM........................................................70

3.1.1 Thực trạng hệ thống ngân hàng Việt Nam.....................................................................70

3.1.2. Thực trạng phát triển thị trường DVNH Việt Nam...................................................72

3.1.2.1. Dịch vụ huy động vốn................................................................................................72

3.1.2.2. Dịch vụ cho vay...........................................................................................................74

3.1.2.3. Dịch vụ thu phí.............................................................................................................76

3.1.3. Cơ hội và thách thức của ngành ngân hàng Việt nam sau khi gia nhập 79

WTO.................................................................................................................

3.1.3.1. Cơ hội đối với hệ thống ngân hàng Việt Nam..................................................79

3.1.3.2. Những khó khăn và thách thức đối với hệ thống ngân hàng Việt 81

Nam .............................................................................................................

3

3.2. BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ KHUYẾN NGHỊ CHO VIỆT NAM...................................82

3.2.1 Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị nhằm nâng cao năng lực tài chính

và sức cạnh tranh của các ngân hàng Việt Nam.....................................................................82

3.2.2 Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng và đa

dạng hoá dịch vụ................................................................................................................................. 89

3.2.3 Bài học kinh nghiệm và khuyến nghị nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp

lý trong lĩnh vực dịch vụ ngân hàng...........................................................................................97

3.2.4. Khuyến nghị khác….............................................................................................................99

KẾT LUẬN.................................................................................................................................................. 101

TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................102

4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

AMC Công ty quản lý tài sản

BOP Cán cân thanh thanh toán quốc tế

CAR Tỷ lệ an toàn vốn

DVNH Dịch vụ ngân hàng

DNNN Doanh nghiệp nhà nước

GATS Hiệp định chung về thương mại dịch vụ

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

IMF Quỹ tiền tệ quốc tế

NHTM Ngân hàng thương mại

NHNNg Ngân hàng nước ngoài

WTO Tổ chức thương mại thế giới

5

DANH MỤC BẢNG BIỂU

1 Bảng 2.1. Xếp hạng 10 NHTM của Trung Quốc có tài sản lớn nhất

2 Bảng 2.2: Diễn biến lãi suất tiền gửi của Trung Quốc

3 Bảng 3.1: Hệ thống các tổ chức tín dụng của Việt nam

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

1 Biểu đồ 2.1: Tình hình thu nhập từ dịch vụ thu phí của Trung Quốc

2 Biểu đồ 2.2: Tình hình tăng trưởng thu nhập từ phí dịch vụ và chênh

lệch lãi suất của một số ngân hàng của Trung Quốc

3 Biểu 3.1: Mối quan hệ giữa tốc độ tăng trưởng kinh tế và tốc độ tăng

trưởng dịch vụ tài chính, tín dụng các năm

4 Biểu 3.2. Tốc độ tăng trưởng huy động vốn giai đoạn từ năm 2005

– 4/2009

72

74

6

7

LỜI MỞ ĐẦU

Sau 15 năm nỗ lực đàm phán, tháng 11/2001 Trung Quốc đã chính thức trở

thành thành viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Có thể nói đây thực sự là

bước ngoặt lớn đối với nền kinh tế này trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Gia

nhập WTO đã và sẽ mang đến cho Trung Quốc nhiều cơ hội lớn như mở rộng thị

trường, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nhiều ngành nghề….Tuy nhiên, gia nhập

WTO cũng đặt đặt ra nhiều thách thức cho Trung Quốc trong việc tiến hành cải

cách nhiều lĩnh vực trong nước.

Đối với dịch vụ ngân hàng – lĩnh vực vốn được bảo hộ nhiều nhất tại Trung

Quốc thì thách thức đặt ra lại càng lớn hơn. Theo cam kết với WTO, đến cuối năm

2006 Trung Quốc phải hoàn toàn mở cửa dịch vụ ngân hàng. Nhận thức rõ vấn đề

này, lĩnh vực dịch vụ ngân hàng của Trung Quốc đặc biệt sau khi gia nhập WTO đến

nay đã có những bước tiến đáng kể nhằm thích nghi dần với những cam kết mở cửa

lĩnh vực này.

Hiện nay, Việt nam cũng đã trở thành thành viên chính thức của WTO từ năm

2007. Vì vậy, yêu cầu cấp thiết đặt ra đối với Việt Nam hiện nay là phải nhận diện

được những cơ hội cũng như thách thức trong lĩnh vực dịch vụ ngân hàng để kịp

thời có những bước cải cách thích hợp nhằm hạn chế tối đa những rủi ro đối với nền

kinh tế trong nước, cũng như đảm bảo đưa Việt nam trở thành nước có vị thế trên

trường quốc tế.

Hệ thống ngân hàng Việt nam nói chung cũng như mảng dịch vụ ngân hàng

nói riêng có nhiều điểm tương đồng với Trung Quốc, chẳng hạn như các NHTM nhà

nước nắm giữ phần lớn thị phần, NHTM nhà nước chưa thực sự hoạt động như

những ngân hàng thương mại, tình trạng nợ xấu cao hay tỷ trọng dịch vụ truyền

thống cao trong khi tỷ trọng dịch vụ hiện đại lại quá nhỏ bé…

Xuất phát từ yêu cầu của Việt nam trong bối cảnh hội nhập cũng như thực

tiễn dịch vụ ngân hàng của hai nước, tác giả nhận thấy việc triển khai nghiên cứu đề

tài “Phát triển dịch vụ ngân hàng của Trung Quốc sau khi gia nhập WTO và bài

học kinh nghiệm cho Việt nam” là thực sự cấp thiết.

8

I. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU:

Về các nghiên cứu trong nƣớc: Cho đến nay, đã có một số công trình

nghiên cứu và bài viết trên các tạp chí trong nước đề cập đến vấn đề phát triển dịch

vụ ngân hàng của Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, hay về hệ

thống ngân hàng Trung Quốc thời kỳ hậu gia nhập WTO… Một số nghiên cứu điển

hình:

- Chuyên đề “Phát triển thị trường dịch vụ ngân hàng hiện đại Việt Nam

trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế” của tác giả Trịnh Thanh Huyền – Viện

KHTC năm 2008 đã giới thiệu khái quát về thực trạng phát triển thị trường dịch vụ

ngân hàng hiện đại của Việt nam, những thuận lợi, khó khăn và một số giải pháp

thúc đẩy mảng dịch vụ này phát triển.

- Bài “Cơ hội và thách thức đối với hệ thống ngân hàng Việt nam sau khi gia

nhập WTO” của tác giả Vũ Xuân Thanh – Ngân hàng Nhà nước Việt nam đã chỉ ra

những cơ hội và thách thức cho hệ thống ngân hàng của Việt nam thời kỳ hậu gia

nhập WTO.

- Bài “Cơ cấu lại ngân hàng thương mại nhà nước Trung Quốc và bài học

kinh nghiệm cho Việt nam” của tác giả Nghiêm Thị Thúy Hằng – Tạp chí Tài chính,

2007, số 7 đã phân tích thực trạng cơ cấu lại các NHTM nhà nước của Trung Quốc,

qua đó rút ra một số bài học kinh nghiệm cho Việt nam trong việc cơ cấu lại NHTM

nhà nước.

- Bài “Cạnh tranh giữa ngân hàng thương mại Trung Quốc với ngân hàng

nước ngoài” của tác giả Nghiêm Thị Thúy Hằng – Thông tin Tài chính, 2005 đã so

sánh tính hình cạnh tranh của các NHTM trong nước với NHTM nước ngoài, chỉ ra

những mặt mạnh và yếu của NHTM trong nước và NHTM nước ngoài.

Tuy nhiên, vẫn chưa có công trình và bài viết nào đề cập đến khía cạnh vấn

đề phát triển dịch vụ ngân hàng của Trung Quốc sau khi gia nhập WTO.

Về các nghiên cứu ngoài nƣớc:

Kể từ sau khi Trung Quốc gia nhập WTO đến nay, đã có khá nhiều bài viết,

các cuộc hội thảo quốc tế được tổ chức để bàn luận về vấn đề ngân hàng Trung

Quốc sau khi gia nhập WTO như cơ hội và thách thức của ngành ngân hàng Trung

9