Luận văn thạc sĩ UEB phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản trên địa bàn tỉnh hà tĩnh

§¹i häc quèc gia Hµ néi

Tr-êng ®¹i häc kinh tÕ

============

BÙI KHẮC BẰNG

PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN TRÊN

ĐỊA BÀN TỈNH HÀ TĨNH

LuËn v¨n th¹c sü kinh doanh VÀ QUẢN LÝ

Chuyªn ngµnh: kinh doanh QUẢN LÝ

M· sè

Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: PGS.TS.PH

n¨m 2007

MỤC LỤC

Phụ bìa

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục các từ viết tắt

Danh mục các bảng

Danh mục các hình vẽ

MỞ ĐẦU

CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

NUÔI TRỒNG THỦY SẢN

1.1. NGÀNH THỦY SẢN TRONG SỰ NGHIỆP PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ

HỘI CỦA ĐẤT NƢỚC

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của nuôi trồng thuỷ sản

1.1.1.1. Khái niệm về nuôi trồng thuỷ sản

1.1.1.2. Đặc điểm của ngành thuỷ sản và nuôi trồng thuỷ sản

1.1.2. Vị trí, vai trò của ngành thuỷ sản

1.1.1.1. Góp phần phát triển kinh tế - xã hội

1.1.1.2. Tạo việc làm, thu nhập cho người lao động

1.1.1.3. Phát huy tiềm năng, lợi thế của đất nước

1.1.3. Xu hƣớng thay đổi cơ cấu trong ngành thủy sản

1.2. PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN

1.2.1. Phát triển bền vững

1.2.1.1. Quan điểm về phát triển bền vững

1.2.1.2. Phát triển bền vững nuôi trồng thuỷ sản

1.2.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản

18

1.2.2.1. Về điều kiện tự nhiên, môi trường

1.2.2.2. Nguồn nhân lực

1.2.2.3. Về vốn

1.2.2.4. Cơ sở hạ tầng

1.2.2.5. Giống và các yếu tố về khoa học - công nghệ

1.2.2.6. Nhu cầu thị trường

1.2.2.7. Quy hoạch phát triển NTTS

1.2.2.8. Sự phát triển của các ngành nghề phụ trợ

1.2.2.9. Chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Đảng, Nhà nước

1.3. XU HƢỚNG PHÁT TRIỂN NTTS VÀ KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH NTTS

Ở VIỆT NAM

1.3.1. Tình hình phát triển NTTS trên thế giới

1.3.2. Tình hình phát triển nuôi trồng thủy sản ở nƣớc ta

1.3.2.1. Diện tích nuôi và sản lượng nuôi

1.3.2.2. Các nhóm đối tượng nuôi chủ yếu

1.3.2.3. Giống thủy sản

1.3.2.4. Đầu tư của Nhà nước cho nuôi trồng thủy sản

1.3.3. Những khó khăn, thách thức đang đặt ra đối với lĩnh vực nuôi trồng

thủy sản ở nƣớc ta

1.3.3.1. Thuận lợi

1.3.3.2. Khó khăn

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NUÔI TRỒNG

THỦY SẢN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ TỈNH

2.1. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ ĐIỀU KIỆN

KINH TẾ - XÃ HỘI

32

2.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và môi trƣờng

2.1.1.1. Đặc điểm tự nhiên

2.1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên

2.1.1.3. Môi trường

2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Hà Tĩnh

2.1.2.1. Tình hình kinh tế - xã hội

2.1.2.2. Về cơ sở hạ tầng

2.2. THỰC TRẠNG NUÔI TRỒNG THỦY SẢN TỈNH HÀ TĨNH

2.2.1. Diện tích, năng suất, sản lƣợng

2.2.1.2. Diện tích

2.2.1.2. Năng suất và sản lƣợng

2.2.2. Tổ chức sản xuất trong NTTS mặn, lợ ở tỉnh Hà Tĩnh

2.2.3. Sản xuất giống, thức ăn và chế biến, tiêu thụ sản phẩm

2.2.3.1. Sản xuất và cung ứng giống

2.2.3.2. Sản xuất và cung ứng thức ăn

2.2.3.3. Chế biến, xuất khẩu và tiêu thụ sản phẩm

2.2.4. Tình hình dịch bệnh, khoa học công nghệ và khuyến ngƣ

2.2.4.1. Tình hình dịch bệnh

2.2.4.2. Khoa học công nghệ và khuyến ngƣ

2.2.5. Cơ sở hạ tầng và tình hình đầu tƣ phát triển NTTS

2.2.6. Quy hoạch và tình hình thực hiện quy hoạch

2.2.6.1. Quy hoạch

2.2.6.2. Về thực hiện quy hoạch

2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG

2.3.1. Những mặt tích cực

2.3.1. Một số tồn tại, hạn chế

CHƢƠNG 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

NTTS TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ TĨNH

3.1. ĐỊNH HƢỚNG

3.1.1. Quan điểm phát triển

3.1.2. Định hƣớng phát triển NTTS tỉnh Hà Tĩnh

3.1.2.1. Định hƣớng chiến lƣợc đến năm 2015 và những năm tiếp theo

3.1.2.2. Mục tiêu phát triển NTTS tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2015

3.3. GIẢI PHÁP

3.3.1. Về quy hoạch

3.3.2. Huy động nguồn vốn và khuyến khích các thành phần kinh tế tham

gia phát triển sản xuất

3.3.3. Chuyển dịch cơ cấu sản xuất trong NTTS

3.3.4. Giải pháp về thủy lợi

3.3.5. Giải pháp hậu cần dịch vụ

3.3.5.1. Giải pháp về giống

3.3.5.2. Giải pháp về thức ăn

3.3.6. Giải pháp về thị trƣờng

3.3.7. Đào tạo nguồn nhân lực

3.3.8. Giải pháp khoa học công nghệ

3.3.9. Bảo vệ môi trƣờng trong phát triển NTTS

3.3.10. Quản lý Nhà nƣớc đối với NTTS

3.4. KIẾN NGHỊ:

3.4.1. Đối với Chính phủ và các Bộ, Ngành Trung ƣơng

3.4.2. Kiến nghị đối với chính quyền tỉnh Hà Tĩnh

KẾT LUẬN

Phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản tỉnh Hà Tĩnh

MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết của đề tài

Việt Nam, với trên 1 triệu km2

vùng đặc quyền kinh tế, lớn gấp 03 lần diện

tích lãnh thổ đất liền; có trên 3.000 đảo lớn nhỏ, 3.260km bờ biển, 110 cửa sông

lạch lớn nhỏ, với 1,7 triệu ha diện tích đất mặt nước, có nhiều tiềm năng phát triển

ngành thuỷ sản. Trên thực tế, ngành thuỷ sản Việt Nam trong 20 năm qua đã có

những bước tiến vượt bậc: sản lượng năm 2005 đạt trên 3.000.000 tấn, tăng gấp

150 lần năm 1985, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 18,4%, kim ngạch xuất khẩu

đạt trên 3,2 tỷ USD. Nuôi trồng thuỷ sản là nghề mang lại hiệu quả kinh tế cao

hơn một số ngành nghề sản xuất nông nghiệp khác, sản phẩm không chỉ được tiêu

dùng nội địa, mà còn là nguồn nguyên liệu phục vụ chế biến xuất khẩu. Vì thế,

Đại hội Đại biểu toàn quốc của Đảng, lần thứ IX đã chỉ rõ “Phát huy lợi thế về

thuỷ sản, tạo thành một ngành kinh tế mũi nhọn’’.

Hà Tĩnh thuộc vùng Bắc Trung Bộ Việt Nam, có diện tích tự nhiên

6.055km2

, dân số trên 1,3 triệu người, phía bắc giáp Nghệ An, phía nam giáp

Quảng Bình, phía tây giáp Lào, phía đông giáp biển Đông.

Hà Tĩnh có nhiều tiềm năng, lợi thế để phát triển thuỷ sản, có bờ biển dài

137km, có trên 20 con sông lớn nhỏ, với 4 của sông chính gồm cửa Hội, cửa Sót,

Cửa Nhượng, Cửa Khẩu với nhiều bãi triều. Các vùng đất ngập nước, các bãi

triều, các dãi cát ven biển là những vùng có thể quy hoạch nuôi trồng thuỷ sản

mặn, lợ với tổng diện tích trên 6.000 ha, 4.000 ha đất cát có thể nuôi tôm, 13.000

ha có khả năng nuôi trồng thuỷ sản nước ngọt và hàng ngàn ha đất ruộng lúa nước

có thể xen canh cá lúa.

Sau 6 năm thực hiện Quyết định số 224/1999/QĐ-TTg ngày 08/12/1999

của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình phát triển nuôi trồng thuỷ

sản thời kỳ từ năm 1999 đến năm 2010 và Nghị quyết số 05 NQ/TU ngày

25/12/2001 của Tỉnh uỷ Hà Tĩnh, nuôi trồng thuỷ sản tỉnh Hà Tĩnh đã đạt được

1

Phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản tỉnh Hà Tĩnh

những kết quả khả quan, góp phần quan trọng vào việc thực hiện thành công các

mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Tốc độ phát triển nuôi trồng thuỷ sản bình quân trong 5 năm qua (2000-

2005) ở Hà Tĩnh đạt 17,7%, diện tích đưa vào nuôi trồng thuỷ sản năm 2005 là

6.900 ha, tăng 1,9 lần so với năm 2000; sản lượng đạt 12.000 tấn, tăng 3,9 lần so

với năm 2000, giá trị sản lượng nuôi trồng đạt trên 500 tỷ đồng, góp phần đưa

kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của tỉnh đạt trên 15 triệu USD, giải quyết việc làm

và thu nhập cho cho hàng ngàn lao động.

Tuy vậy, kết quả trên chưa tương xứng với tiềm năng; tốc độ phát triển của

ngành còn chậm; phương thức nuôi trồng chủ yếu là quảng canh, bán thâm canh

năng suất thấp; việc xử lý môi trường và kiểm dịch còn khó khăn; số lượng, chất

lượng sản phẩm thuỷ sản xuất khẩu còn hạn chế do các yêu cầu về vệ sinh an toàn

thực phẩm ... Việc nghiên cứu, tìm giải pháp để phát triển nuôi trồng thuỷ sản một

cách bền vững trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đang là vấn đề bức bách, cần được quan

tâm, nghiên cứu, giải quyết, đặc biệt khi nền kinh tế của chúng ta đang trong quá

trình hội nhập kinh tế quốc tế và là thành viên của Tổ chức thương mại quốc tế

(WTO).

Từ thực tế trên, việc nghiên cứu đề tài “Phát triển bền vững nuôi trồng

thuỷ sản trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh” là hết sức cần thiết, có ý nghĩa lý luận và

thực tiễn, đặc biệt trong việc hoạch định chiến lược, chính sách, mục tiêu phát

triển nuôi trồng thuỷ sản tỉnh Hà TÜnh trong giai đoạn từ nay đến năm 2015 và

những năm tiếp theo.

2. Tình hình nghiên cứu

Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến phát triển

nuôi trồng thuỷ sản bền vững. Bộ Thủy sản cũng đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo

phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản các tỉnh phía Bắc, phía Nam, Nam Trung

Bộ. Có nhiều tài liệu, bài viết về phát triển bền vững được đăng trên các báo, tạp

chí, internet ...

2

Phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản tỉnh Hà Tĩnh

Liên quan đến phát triển thủy sản trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, đã có một số

công trình nghiên cứu sau:

“ Nghiên cứu ảnh hưởng các yêu tố sinh thái đến sự phát triển của tôm sú,

nhằm đề xuất giải pháp phát triển bền vững nghề nuôi thuỷ sản ở ven bờ Hà

Tĩnh” do Tiến sĩ Võ Văn Phú thuộc Trường Đại học Khoa học - Đại học Huế làm

chủ đề tài, năm 2003.

“Mở rộng nuôi tôm trên cát tại Việt Nam - cơ hội và thách thức” do ViÖn

Quốc tế về phát triển bền vững (IISD) và Trung tâm quốc tế về thương mại và

phát triển bền vững (ICTSD) thực hiện năm 2003.

"Báo cáo tổng hợp rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển nuôi trồng thủy

sản mặn, lợ tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2006 - 2010 và định hướng đến năm 2015"

của Sở Thủy sản Hà Tĩnh.

Các công trình nghiên cứu trên, chủ yếu tập trung vào các khía cạnh quy

hoạch, kỹ thuật mà chưa đi sâu vào nghiên cứu về phát triển bền vững.

Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã tham khảo, kế thừa có chọn lọc

kết quả các các công trình trên và các tài liêu có liên quan, đồng thời căn cứ vào

việc nghiên cứu của bản thân để bổ sung, đề xuất các giải pháp nhằm phát triển

bền vững nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích:

Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn

tỉnh Hà Tĩnh đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm phát triển bền vững nuôi trồng

thuỷ sản tại Hà Tĩnh.

3.2. Nhiệm vụ:

+ Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển bền vững nuôi trồng thuỷ

sản.

+ Phân tích, đánh giá thực trạng tình nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn tỉnh

Hà Tĩnh trong thời gian qua.

3

Phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản tỉnh Hà Tĩnh

+ Đề xuất các kiến nghị, giải pháp nhằm phát triển nuôi trồng thủy sản trên

địa bàn tỉnh Hà Tĩnh một cách bền vững.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

Nghiên cứu thực trạng nuôi trồng thuỷ sản nước mặn, lợ trên địa bàn tỉnh

Hà Tĩnh, từ năm 2000 đến năm 2005.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trên cơ sở phương pháp luận tổng quát là duy vật biên chứng và duy vật

lịch sử, đề tài chú trọng sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu cơ bản

sau:

+ Tổng hợp, so sánh, phân tích số liệu;

+ Thông kê kinh tế, phỏng vấn .....

6. Những đóng góp của đề tài:

Trên cơ sở hệ thống, khái quát hoá những lý luận chung về đầu tư, về nuôi

trồng thuỷ sản thông qua việc khảo sát, đánh giá thực trạng đầu tư và tình tình phát

triển ngành nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, luận văn góp phần:

+ Mô tả, phân tích thực trạng tình hình nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn tỉnh

Hà Tĩnh.

+ Chỉ rõ các nguy cơ dẫn đến sự phát triển thiếu bền vững của ngành nuôi

trồng thuỷ sản.

+ Đưa ra một số giải pháp, kiến nghị nhằm phát triển nuôi trồng thuỷ sản

bền vững trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

7. Bố cục của Luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

chính của luận văn được kết cấu thành 3 chương.

Chương 1: Những vấn đề cơ bản về phát triển bền vững nuôi trồng thuỷ sản.

Chương 2: Thực trạng nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản trên

địa bàn tỉnh Hà Tĩnh.

4

Phát triển bền vững nuôi trồng thủy sản tỉnh Hà Tĩnh

CHƢƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

NUÔI TRỒNG THỦY SẢN

1.1. NGÀNH THỦY SẢN TRONG SỰ NGHIỆP PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ

HỘI CỦA ĐẤT NƯỚC

1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của nuôi trồng thuỷ sản

1.1.1.1. Khái niệm về nuôi trồng thuỷ sản

+ Thủy sản là một ngành sản xuất, ngành kinh tế kỹ thuật đặc trưng gồm

các lĩnh vực khai thác, nuôi trồng, bảo quản, chế biến, thương mại, hậu cần và

dịch vụ thủy sản.

+ Nuôi trồng thuỷ sản (NTTS) là thuật ngữ bao hàm tất cả các hình thức

nuôi động vật, trồng thực vật thủy sinh trong môi trường nước lợ, nước mặn,

nước ngọt. NTTS là một bộ phận của ngành thủy sản, bao hàm hoạt động sản xuất

ra các sản phẩm thủy sản từ việc nuôi trồng có sử dụng các yếu tố như: đất, nước,

tài nguyên, giống, thức ăn, chăm sóc, quản lý, thu hoạch và các công cụ sản xuất

khác.

Đất để nuôi trồng thủy sản là đất có mặt nước nội địa, bao gồm: Ao, hồ,

đầm, phá, sông, ngòi, kênh, rạch; đất có mặt nước ven biển; đất bải bồi ven sông,

ven biển; bãi cát, cồn cát ven biển; đất sử dụng cho kinh tế trang trại; đất phi nông

nghiệp có mặt nước được sử dụng để nuôi trồng thủy sản.

+ Nuôi trồng thủy sản nước mặn, lợ: Là hoạt động nuôi trồng thủy sản

được tiến hành ở các vùng đất sử dụng nguồn nước mặn, lợ và mặt nước biển.

1.1.1.2. Đặc điểm của ngành thuỷ sản và nuôi trồng thuỷ sản:

+ Thủy sản là một trong những ngành kinh tế phát triển nhanh, góp phần

quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội, tăng kim ngạch xuất khẩu, làm

thay đổi bộ mặt nông thôn, giải quyết việc làm, tạo thu nhập cho người lao động.

+ Thủy sản là ngành sản xuất có liên quan đến việc sử dụng diện tích đất

mặt nước, tài nguyên nước, tài nguyên biển; có tính thời vụ, chịu tác động và bị

5