Luận văn thạc sĩ UEB giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất ở huyện hoài đức, thành phố hà

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

NGUYỄN TIẾN TRÍ

GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN

BỊ THU HỒI ĐẤT Ở HUYỆN HOÀI ĐỨC,

TP HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ

Hà Nội – 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

NGUYỄN TIẾN TRÍ

GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN

BỊ THU HỒI ĐẤT Ở HUYỆN HOÀI ĐỨC, TP HÀ NỘI

Chuyên ngành: Kinh tế chính trị

Mã số: 60 31 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS MAI THỊ THANH XUÂN

Hà Nội – 2013

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................................iv

DANH MỤC BẢNG BIỂU.............................................................................v

MỞ ĐẦU...............................................................................................................................................1

Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIẢI

QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT......................9

1.1. Tính tất yếu của việc thu hồi đất và tác động của nó đến việc làm cho

nông dân bị thu hồi đất......................................................................................9

1.1.1. Tính tất yếu của việc thu hồi đất trong quá trình CNH & ĐTH.........9

1.1.2 Tác động của việc thu hồi đất đến việc làm và giải quyết việc làm

cho nông dân..............................................................................................12

1.2 Giải quyết việc làm cho nông dân bị THĐ................................................18

1.2.1. Khái niệm và đặc điểm giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi

đất...............................................................................................................18

1.2.2. Nội dung giải quyết việc làm cho nông dân bị THĐ.......................21

1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến giải quyết việc làm cho nông dân bị

THĐ............................................................................................................27

1.3.1 Giải quyết việc làm của nông dân bị thu hồi đất ở Quận Long Biên

(Hà Nội).....................................................................................................28

1.3.2 Giải quyết việc làm của nông dân bị thu hồi đất ở TP Đà Nẵng.......32

1.3.3 Một số bài học rút ra cho huyện Hoài Đức.......................................36

Chương 2.THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN

BỊ THU HỒI ĐẤT Ở HUYỆN HOÀI ĐỨC TỪ 2008 ĐẾN NAY.............38

2.1. Những thuận lợi và khó khăn trong giải quyết việc làm cho nông dân tại

huyện Hoài Đức...............................................................................................38

2.1.1. Những thuận lợi cơ bản....................................................................38

i

2.1.2 Những khó khăn. .............................................................................

2.2. Thực trạng thu hồi đất và giải quyết việc làm cho nông dân bị THĐ tại

huyện Hoài Đức từ năm 2008 đến nay. .........................................................

2.2.1 Tình hình thu hồi đất nông nghiệp và tác động của nó đến lao động

nông nghiệp trên địa bàn huyện ...............................................................

2.2.2. Thực trạng giải quyết việc làm cho nông dân bị THĐ giai đoạn 2008

- 2011 ......................................................................................................

2.3. Đánh giá chung về giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất ở

huyện Hoài Đức ...........................................................................................

2.3.1 Những thành tựu cơ bản .................................................................

2.3.2 Một số hạn chế và nguyên nhân ......................................................

Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM

CHO NÔNG DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT ......................................................

3.1 Xu hướng biến động đất đai và lao động của huyện Hoài Đức đến năm

2020 .............................................................................................................

3.1.1. Xu hướng biến động về đất đai ......................................................

3.1.2. Xu hướng biến động về dân số và lao động ...................................

3.2. Quan điểm giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất ...................

3.2.1 Cần có tầm nhìn dài hạn trong quy hoạch đất đai để giảm thiểu tình

trạng THĐ của nông dân. ........................................................................

3.2.2 Vấn đề giải quyết việc làm phải đặt trong mối quan hệ với chuyển

dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển mạnh các ngành nghề truyền

thống. ......................................................................................................

3.2.3 Giải quyết việc làm cho người lao động cần tập trung vào hướng

nâng cao chất lượng lao động, đa dạng hóa trình độ đào tạo và ngành nghề

đào tạo của người lao động. .....................................................................

ii

3.3 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết việc làm cho nông dân bị

thu hồi đất ở huyện Hoài Đức.........................................................................72

3.3.1 Hoàn thiện quy hoạch đất đai và quản lý tốt kinh phí đền bù, hỗ trợ

giải phóng mặt bằng...................................................................................72

3.3.2 Phát triển công nghiệp và dịch vụ nhằm thu hút lao động nông thôn,

trước hết là những người bị thu hồi đất......................................................73

3.3.3 Nâng cao hiệu quả hoạt động đào tạo nghề cho nông dân................77

3.3.4 Tăng cường các hoạt động hỗ trợ phát triển sản xuất và giải quyết

việc làm cho người bị THĐ........................................................................79

3.3.5 Đẩy mạnh xuất khẩu lao động, tăng cơ hội việc làm ngoài nước cho

người lao động............................................................................................82

3.3.6 Đẩy mạnh hoạt động thông tin thị trường lao động đi đôi với tổ chức

hiệu quả sàn giao dịch việc làm vệ tinh.....................................................83

KẾT LUẬN....................................................................................................85

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................88

iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT

1

2

3

4

5

6

7

8

9

iv

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT Bảng

1 2.1

2 2.2

3 2.3

4 2.4

5 2.5

6 2.6

7 2.7

8 2.8

9 2.9

10 2.10

11 2.11

12 3.1

13 3.2

v

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH,

HĐH) đất nước, nên sự phát triển của các khu công nghiệp (KCN), cụm công

nghiệp(CCN), các khu chế xuất(KCX) và đô thị diễn ra nhanh chóng là một

tất yếu khách quan. Tuy nhiên, sự phát triển đó đã dẫn đến nhiều hệ lụy, làm

thay đổi nhiều mặt trong đời sống kinh tế xã hội nông thôn, trước hết là làm

thay đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn nói chung và cơ cấu đất đai,

lao động, việc làm, thu nhập nói riêng. Về lâu dài, sự thay đổi này mang tính

tích cực, tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng

công nghiệp, thương mại - dịch vụ, giảm dần tỷ trọng nông nghiệp trong tổng

sản phẩm quốc nội, góp phần đẩy nhanh quá trình CNH, HĐH đất nước, tạo

ra việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động. Đến lượt nó, quá trình

CNH, HĐH sẽ có tác động tăng năng suất cây trồng, vật nuôi, đồng thời giảm

nhẹ sức lao động cơ bắp của người nông dân. Tuy nhiên, trước mắt sự phát

triển các KCN, KCX và đô thị cũng tạo ra rất nhiều khó khăn cho nông dân

các vùng có đất bị thu hồi. Đó là: sự mất dần diện tích đất nông nghiệp và hậu

quả của nó là hàng ngàn nông hộ không hoặc thiếu đất sản xuất, tăng tỷ lệ thất

nghiệp. Thêm vào đó, việc sử dụng tiền đền bù không đúng mục đích, dẫn đến

lãng phí, đôi khi còn gây hậu quả xã hội không lường. Sự tăng lên về giá tiêu

dùng do sự tập trung của nhiều lao động; các vấn đề xã hội nảy sinh ở các khu

công nghiệp, khu chế xuất. Vì vậy, việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập

một cách ổn định cho lao động nông thôn nói chung và cho lao động bị thu

hồi đất nông nghiệp nói riêng, đang là vấn đề có tính chất thời sự ở nhiều địa

phương hiện nay.

Huyện Hoài Đức cũng không nằm ngoài tình trạng chung đó. Trong

1

những năm qua, diện tích đất nông nghiệp giảm với tốc độ ngày càng nhanh

do chuyển mục đích sử dụng sang công nghiệp, dịch vụ và giao thông vận tải.

Do đó, tại đây tình trạng nông dân bị thu hồi đất không tìm được việc làm là

phổ biến, khiến cho hàng ngàn lao động bị thất nghiệp, đòi hỏi chính quyền

địa phương phải có chính sách và giải pháp thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả

đào tạo nghề, hỗ trợ công ăn, việc làm ổn định cho họ.

Nghiên cứu đề tài “Giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất

ở huyện Hoài Đức” tác giả mong muốn được góp phần giải quyết các

câu

hỏi: Tác động của thu hồi đất đến việc làm và đời sống của người dân như

thế nào? Tình hình thu hồi đất và giải quyết việc làm của huyện Hoài Đức

những năm qua ra sao? Còn những vấn đề gì đặt ra đòi hỏi phải giải quyết

trong thời gian tới? Và giải quyết các vấn đề đó bằng cách nào?

2. Tình hình nghiên cứu

Thu hồi đất và giải quyết việc làm cho nông dân bị thu hồi đất là vấn đề

mang ý nghĩa quan trọng cả về kinh tế lẫn chính trị. Vì vậy, trong những năm

qua đã có nhiều công trình nghiên cứu vấn đề này. Liên quan trực tiếp đến nội

dung luận văn có các công trình chủ yếu sau:

- Hoài Đức giải quyết việc làm cho nông dân sau thu hồi đất theo

hướng "ly nông bất ly hương" của tác giả Nguyễn Sáng, đăng tải trên báo điện

tử của Bộ Tài nguyên và Môi trường, số ra ngày 9 tháng 1 năm 2007. Trong

bài viết này, tác giả đã đưa ra một bức tranh tổng quan về tình hình thu hồi đất

của toàn huyện Hoài Đức trong thời gian qua. Theo bài báo này quy hoạch

đến năm 2010, huyện Hoài Đức có đến 50% tổng diện tích đất sản xuất nông

nghiệp của huyện bị thu hồi, kéo theo đó là một số lượng lớn nông dân mất

việc làm. Trên cơ sở đánh giá về chính sách đào tạo nghề của huyện về những

thành tựu đã đạt được và những hạn chế còn tồn tại, tác giả đưa ra định hướng

cần đẩy mạnh công tác dạy nghề để giải quyết việc làm cho nông dân bị mất

2