(Luận Văn Thạc Sĩ) Tội Vi Phạm Các Quy Định Về Quản Lý Đất Đai Từ Thực Tiễn Tỉnh Bắc Ninh.pdf

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN SƠN

TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUẢN LÝ

ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

Hà Nội – 2020

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN SƠN

TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUẢN LÝ

ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN TỈNH BẮC NINH

Ngành:Luật hình sự và Tố tụng hình sự

Mã số: 8380104

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. ĐINH THỊ MAI

Hà Nội – 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của

riêng tôi; các số liệu, ví dụ, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và

có nguồn gốc rõ ràng. Các luận điểm kế thừa được trích dẫn rõ ràng. Kết quả nghiên

cứu của Luận văn chưa từng được công bố trong công trình nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1

Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỘI VI

PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI .............................................. 7

1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội vi phạm các quy định về

quản lý đất đai .................................................................................................... 7

1.2. Phân biệt tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai với một số tội

phạm có yếu tố chức vụ, quyền hạn ................................................................. 15

1.3. Khái quát quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội vi phạm

các quy định về quản lý đất đai từ năm 1945 đến khi Bộ luật hình sự năm

2015 có hiệu lực pháp luật................................................................................ 21

1.4. Khái quát lý luận định tội danh và quyết định hình phạt tội vi phạm

các quy định về quản lý đất đai…....................................................................29

Tiểu kết Chương 1 ............................................................................................ 39

Chương 2. THỰC TIỄN ĐỊNH TỘI DANH VÀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH

PHẠT TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI TẠI

TỈNH BẮC NINH .................................................................................................... 40

2.1. Thực tiễn định tội danh tội vi phạm quy định về tội vi phạm các quy

định về quản lý đất đai tại tỉnh Bắc Ninh ......................................................... 40

2.2. Thực tiễn quyết định hình phạt đối với tội về tội vi phạm các quy

định về quản lý đất đai tại tỉnh Bắc Ninh ......................................................... 51

Tiểu kết Chương 2 ............................................................................................ 58

Chương 3. YÊU CẦU VÀ CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ĐỊNH TỘI

DANH VÀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐÚNG TỘI VI PHẠM CÁC

QUY ĐỊNH VỀ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI TẠI TỈNH BẮC NINH .......................... 60

3.1. Yêu cầu của việc định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội vi

phạm các quy định về quản lý đất đai .............................................................. 60

3.2. Các giải pháp bảo đảm định tội danh và quyết định hình phạt đúng

đối với tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai tại tỉnh Bắc Ninh ............ 63

Tiểu kết Chương 3 ............................................................................................ 77

KẾT LUẬN .............................................................................................................. 79

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS Bộ luật hình sự

BLTTHS Bộ luật tố tụng hình sự

CQĐT Cơ quan điều tra

CTTP Cấu thành tội phạm

ĐTD Định tội danh

TNHS Trách nhiệm hình sự

TAND Tòa án nhân dân

VKS Viện kiểm sát

XHCN Xã hội chủ nghĩa

QĐHP Quyết định hình phạt

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Thống kê tộivi phạm các quy định về quản lý đất đai so với nhóm

tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế đã được TAND hai cấp tỉnh Bắc Ninh đưa ra

xét xử sơ thẩm giai đoạn 2015 – 2019.

Bảng 2.2. Thống kê tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai so với nhóm

tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế đã được TAND tỉnh Bắc Ninh đưa ra xét xử

phúc thẩm giai đoạn 2015 – 2019.

Bảng 2.3. Thống kê số vụ án và số bị cáo bị xét xử theo CTTP cơ bản tội vi

phạm các quy định về quản lý đất đai từ năm 2015 đến năm 2019.

Bảng 2.4. Thống kê số vụ án và số bị cáo bị xét xử theo CTTP tăng nặng tội

vi phạm các quy định về quản lý đất đai từnăm 2015 đến năm 2019.

Bảng 2.5. Thống kê số vụ án và số bị cáo bị xét xử phạm nhiều tội trong đó

có tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai từ năm 2015 đến năm 2019.

Bảng 2.6. Thống kênhững hình phạt được áp dụng đối với các bị cáo phạm

vi phạm các quy định về quản lý đất đai từ năm 2015 đến năm 2019.

Bảng 2.7. Nhân thân của các bị cáo bị xét xử về tội vi phạm các quy định về

quản lý đất đai từ năm 2015 đến năm 2019.

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Điều 53 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Đất đai, tài nguyên nước, tài

nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác

và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân

do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”. Cụ thể hóa Hiến pháp,

Luật Đất đai năm 2013 đã có các quy định về quyền của Nhà nước với tư cách là

đại diện chủ sở hữu toàn dân đối với đất đai và thống nhất quản lý đất.Nhà nước

thực hiện quyền quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; quy định hạn mức

giao đất nông nghiệp, hạn mức giao đất ở, hạn mức công nhận quyền sử dụng đất ở

và hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp; quy định thời hạn sử

dụng; trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất, thông qua các hình thức giao

đất, cho thuê đất và công nhận quyền sử dụng đất; quyết định thu hồi đất để sử dụng

vào các mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia,

công cộng. Nhà nước có trách nhiệm quản lý thống nhất đất đai theo pháp luật. Để

thực hiện trách nhiệm này, Nhà nước phân công, phân cấp trong quản lý đất đai.

Theo đó, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về đất đai trong phạm vi cả nước;

Bộ Tài nguyên và Môi trường chịu trách nhiệm trước Chính phủ trong việc thống

nhất quản lý nhà nước về đất đai; Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm quản lý

nhà nước về đất đai tại địa phương theo thẩm quyền. Có thể nói, với những chính

sách và quy định của pháp luật về chế độ quản lý đất đai cho thấy tầm quan trọng

của vấn đề này đối với sự phát triển của kinh tế, xã hội của đất nước ta nói chung và

trong phạm vi tỉnh Bắc Ninh nói riêng.

Với việc BLHS 2015 được ban hành mới, có hiệu lực toàn bộ kể từ ngày

01/01/2018, đã đáp ứng cơ bản với tình hình thực tiễn đấu tranh, phòng chống tội vi

phạm các quy định về quản lý đất đai, đặc biệt là việc BLHS năm 2015 đã cụ thể

hóa những tình tiết có tính định tịnh như “đất có diện tích lớn hoặc có giá trị lớn”

và “gây hậu quả nghiêm trọng”, năng lực, trình độ chuyên môn của cán bộ, công

chức của tỉnh Bắc Ninh đã được nâng cao hơn...góp phần nâng cao hiệu quả định tội

danh và quyết định hình phạt tội này trong thực tiễn. Tuy nhiên, thực tiễn giải quyết

các tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai trên địa bàn cả nước và trong địa

2

bàn tỉnh Bắc Ninh cho thấy những vi phạm, tội phạm trong lĩnh vực này có xu

hướng phức tạp, có vụ án gây thiệt hại lớn cho kinh tế, trật tự quản lý của Nhà nước

như vụ án “Vi phạm các quy định về quản lý đất đai” xảy ra tại Đà Nẵng năm 2019,

với các bị cáo đa phần là những người đứng đầu, giữ vị trí lãnh đạo chủ chốt của

thành phố Ðà Nẵng, gây hậu quả thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho Nhà nước, gây

thất thoát ngân sách hơn 22.000 tỷ đồng, hay vụ án với 29 bị can bị truy tố về tội

“Vi phạm các quy định về quản lý đất đai” xảy ra tại huyện Yên Phong, tỉnh Bắc

Ninh.Theo thống kế của TAND tỉnh Bắc Ninh cho thấy trong khoảng thời gian từ

năm 2015 đến năm 2019 trên địa bàn tỉnh xảy ra không nhiều vụ án về tội vi phạm

các quy định về quản lý đất đai nhưng có những vụ án Tòa án phải trả hồ sơ điều tra

02 lần mới giải quyết dứt điểm vụ án; năng lực, trình độ của cán bộ công chức cơ

quan tư pháp trong tỉnh mặc dù đã cải thiện hơn nhưng vẫn còn không đồng đều,

còn hạn chế về nhận thức, cơ sở vật chất, chế độ đãi ngộ còn hạn chế, trong khi đó

về mặt lý luận và quy định pháp lý về tội này vẫn còn những điểm chưa phù hợp.

Những điều này cho thấy sự khó khăn, phức tạp và tầm quan trọng của hoạt động

định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội vi phạm các quy định về quản lý

đất đai trong bối cảnh hiện nay. Do vây, việc nghiên cứu tội vi phạm các quy định

về quản lý đất đai từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh là yêu cầu cấp thiết, có ý nghĩa quan

trọng, góp phần nâng cao chất lượng công cuộc đấu tranh phòng chống tội vi phạm

các quy định về quản lý đất đai ở tỉnh Bắc Ninh.

Xuất phát từ thực tế nêu trên, tác giả đã chọn đề tài: “Tội vi phạm các quy

định về quản lý đất đai từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh” để làm để tài nghiên cứu cho

luận văn Thạc sĩ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài trên có thể kể đến như:

(i) Tài liệu là giáo trình, sách chuyên khảo, tham khảo:

Trường đại học Luật Hà Nội (2018), Giáo trình luật hình sự Việt Nam (phần

các tội phạm), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; GS.TS Nguyễn Ngọc Hoà (Chủ

biên) (2018), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm

2017 (Phần các tội phạm) - Quyển 2, Nxb Tư pháp, Hà Nội; TS Nguyễn Đức Mai

(2018), Bình luận khoa học – Bộ luật hình sự (hiện hành) (sửa đổi, bổ sung năm

3

2017, Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật Tp. Hồ Chí Minh, Tp. Hồ Chí; Ths. Đinh

Văn Quế (2002), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự Phần các tội phạm, tập VI –

Các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh; Nguyễn

Ngọc Anh, Đỗ Khắc Hưởng (2010), Bình luận Luật sửa đổi, bổ sung một số điều

của Bộ luật hình sự năm 1999, Hà Nội.

Nhận xét: Các công trình nghiên cứu trên có đề cập đến tội vi phạm các quy

định về quản lý đất đai. Tuy nhiên, các công trình trên đều nghiên cứu tội danh này

cùng với các tội danh khác của BLHS, chưa phân tích làm rõ một cách sâu sắc,

những tồn tại, hạn chế trong quy định tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai,

cũng như thực tiễn trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.

(ii) Luận văn, luận án tiến sĩ luật học:

- Luận văn thạc sĩ: Lương Duy Hinh (2013), Các tội phạm trong lĩnh vực

quản lý và sử dụng đất đai trong luật hình sự Việt Nam (Trên cơ sở nghiên cứu thực

tiễn trên địa bàn thành phố Hà Nội), Khoa luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

Nhận xét: Đây là luận văn có đề cập trực tiếp đến tội vi phạm các quy định

về quản lý đất đai. Tuy nhiên luận văn nghiên cứu đề tài cùng với tội vi phạm các

quy định về sử dụng đất đai, trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn đấu tranh xử lý trên địa

bàn thành phố Hà Nội và trong phạm vi từ năm 2008 đến 2012, khi mà BLHS năm

2015 chưa được ban hành

- Luận án tiến sĩ: Nguyễn Chí Công (2016), Trách nhiệm hình sự đối với các

tội xâm phạm trật tự quản lí kinh tế, Khoa luật – Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội.

Nhận xét: Luận án có đề cập đến tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai.

Tuy nhiên luận án tập trung nghiên cứu những nội dung xung quanh TNHS đối với

tội xâm phạm trật tư quản lý kinh tế, trong đó có tội vi phạm các quy định về quản

lý đất đai, mà chưa đi sâu vào phân tích một khái niệm và các dấu hiệu pháp lý cụ

thể của tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai trong BLHS năm 2015.

Ngoài ra còn có một số công trình khác như: Chuyên đề “Hoàn thiện các quy

định của luật hình sự về các tội phạm kinh tế trong điều kiện hiện nay”, của tác giả

Trần Văn Độ, trong Sách tham khảo dành cho bậc sau đại học của Trường Đại học

Luật Hà Nội, Nxb. Công an nhân dân, năm 1997; Sách “Pháp luật hình sự về các tội

xâm phạm trật tự quản lý kinh tế” của tác giả Nguyễn Mai Bộ, Nxb. Tư pháp, năm