(Luận Văn Thạc Sĩ) Quan Niệm Về Hạnh Phúc Của Sinh Viên Tại Hà Nội.pdf

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÂM THANH BÌNH

QUAN NIỆM VỀ HẠNH PHÚC CỦA SINH VIÊN

TẠI HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

Hà Nội - 2019

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÂM THANH BÌNH

QUAN NIỆM VỀ HẠNH PHÚC CỦA SINH VIÊN

TẠI HÀ NỘI

Ngành:Tâm lý học

Mã số: 8.31.04.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. PHAN THỊ MAI HƢƠNG

Hà Nội - 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu ghi

trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng công

bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Lâm Thanh Bình

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUAN NIỆM HẠNH PHÚC CỦA

SINH VIÊN.................................................................................................... 21

1.1. Khái niệm ................................................................................................. 21

1.2. Quan niệm hạnh phúc của sinh viên ........................................................ 24

1.3. Một số đặc điểm tâm lý xã hội của sinh viên hiện nay ............................ 24

1.4. Các luận điểm lý thuyết về hạnh phúc ..................................................... 26

1.5. Một số quan điểm lý thuyết khác về các cấu thành của hạnh phúc ......... 32

Chƣơng 2: TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................. 37

2.1 Tổ chức nghiên cứu ................................................................................... 37

2.2 Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 40

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN VỀ QUAN

NIỆM HẠNH PHÚC CỦA SINH VIÊN TẠI HÀ NỘI............................. 46

3.1 Các quan niệm về hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội ............................ 46

3.2 Quan niệm hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội từ quan điểm Hạnh

phúc thụ hưởng và Hạnh phúc giá trị.............................................................. 57

3.3 Quan niệm hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội từ quan điểm hạnh

phúc định hướng cá nhân và hạnh phúc định hướng xã hội ........................... 61

3.4. Các lĩnh vực cuộc sống được định vị trong quan niệm hạnh phúc của

sinh viên tại Hà Nội ......................................................................................... 63

3.5 Mối quan hệ của quan niệm hạnh phúc và cảm nhận hạnh phúc của

sinh viên tại Hà Nội......................................................................................... 66

3.6 So sánh quan niệm hạnh phúc theo 1 số đặc điểm nhân khẩu xã hội

của sinh viên .................................................................................................... 71

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................................... 76

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 81

PHỤ LỤC....................................................................................................... 89

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Đặc điểm của mẫu nghiên cứu ....................................................... 39

Bảng 3.1. Các thành phần của hạnh phúc trong quan niệm của sinh viên

tại Hà nội ............................................................................................... 47

Bảng 3.2: Diễn giải các thành phần/ yếu tố trong quan niệm hạnh phúc ....... 48

Bảng 3.3. Một số ví dụ mô tả sự thành đạt trong cấu trúc hạnh phúc theo

quan niệm của sinh viên tại Hà Nội ...................................................... 57

Bảng 3.4. Hạnh phúc thụ hưởng và hạnh phúc giá trị trong quan niệm

hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội (Tỷ lệ %)...................................... 58

Bảng 3.5. Hạnh phúc định hướng cá nhân và hạnh phúc định hướng xã hội

trong quan niệm hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội (Tỷ lệ %) .......... 61

Bảng 3.6: Bảng mô tả các lĩnh vực cuộc sống định vị trong quan niệm về

hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội ...................................................... 64

Bảng 3.7. Quan niệm về hạnh phúc theo các lĩnh vực của cuộc sống của

sinh viên tại Hà Nội (Tỷ lệ %).............................................................. 65

Bảng 3.8 . Mối quan hệ giữa cấu trúc hạnh phúc trong quan niệm của sinh

viên và cảm nhận hạnh phúc ................................................................. 67

Bảng 3.9. Mối quan hệ giữa Cảm nhận hạnh phúc và định hướng hạnh

phúc theo các lĩnh vực cuộc sống trong quan niệm của sinh viên tại

Hà Nội. .................................................................................................. 70

Bảng 3.10. Khác biệt về định hướng xã hội và định hướng cá nhân trong

quan niệm về hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội. (p<0,5).................. 73

DANH MỤC HỘP

Hộp 3.1: Một số ví dụ về quan niệm hạnh phúc của các cá nhân ................... 49

Hộp 3.2: Bậc thang phức tạp dần của thành phần gia đình trong quan niệm

hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội ...................................................... 50

Hộp 3.3. Bậc thang phức tạp dần của thành phần nhu cầu trong quan niệm

hạnh phúc của sinh viên tại Hà Nội ...................................................... 53

Hộp 3.4 Một số ví vụ mô tả về thành phần vật chất trong cấu trúc hạnh

phúc theo quan niệm của sinh viên tại Hà Nội ..................................... 55

Hộp 3.5: Một số ví dụ về quan niệm hạnh phúc thụ hưởng và hạnh phúc

giá trị của các cá nhân ........................................................................... 59

Hộp 3.6: Ví dụ Hạnh phúc định hướng cá nhân và Hạnh phúc định hướng

xã hội trong quan niệm của sinh viên tại Hà Nội ................................. 62

Hộp 3.7: Gia đình theo quan niệm của nhóm “Không hạnh phúc” ................ 68

Hộp 3.8: Thành phần Thỏa mãn nhu cầu cá nhân trong quan niệm hạnh phúc ... 69

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hạnh phúc là một phạm trù mang tính trừu tượng bởi con người không

thể sờ nắm được hạnh phúc nhưng hoàn toàn có thể cảm thấy được nó. Cảm

giác này mang tính chủ quan, có thể không ai giống ai. Không thể áp đặt tiêu

chuẩn hạnh phúc của người này lên người khác bởi mỗi người có những tiêu

chuẩn riêng cho cảm nhận hạnh phúc của mình. Tuy là cảm nhận mang tính

chủ quan cá nhân mỗi người nhưng trên bình diện xã hội, hạnh phúc con

người có tầm quan trọng đặc biệt. Trong bản Tuyên ngôn độc lập Hồ Chủ

tịch đọc tại quảng trường Ba Đình, ngày 2 tháng 9 năm 1945 có đoạn “Tất cả

mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền

không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống,

quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc” [11]. Ở một đoạn khác trong bản

tuyên ngôn Hồ Chí Minh khẳng định: “Nếu nước độc lập mà dân không

hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì” [11]. Như vậy,

quyền mưu cầu hạnh phúc trở thành một trong những giá trị cơ bản nhất của

nhân quyền, đích đến của mọi quốc gia, mọi dân tộc.

Không phải ngẫu nhiên 2013, Đại hội đồng Liên hiệp quốc với 193

quốc gia thành viên đã nhất trí thông qua nghị quyết A/RES/66/281 chọn

ngày 20 tháng 3 hàng năm làm Ngày Quốc tế Hạnh phúc. Ngày này mang ý

nghĩa biểu tượng nhằm quyết tâm thể hiện sự tích cực và những nỗ lực nhiều

hơn nữa để xây dựng một thế giới đại đồng, mang lại hạnh phúc cho con

người khắp nơi trên trái đất. Tại Việt Nam, Thủ tướng chính phủ ra Quyết

định 2589 QDTT- Ngày 26-12 năm 2013 duyệt các hoạt động kỷ niệm ngày:

Hạnh phúc quốc tế. Điều này khẳng định tầm quan trọng của hạnh phúc đối

với nhân loại. Nhiều quốc gia đã xây dựng những chỉ số hạnh phúc hạnh phúc

khác nhau để trên cơ sở đó dề ra những chính sách phù hợp. Ví dụ, chỉ số

Tổng hạnh phúc quốc gia (Gross National Happiness – GNH) do Bhutan đề

2

xuất. Liên hợp quốc hàng năm, từ 2012 đến nay, đều công bố chỉ số hạnh

phúc thế giới (World Happiness Index – WHI) của các quốc gia vào ngày

Quốc tế Hạnh phúc và đề nghị nên coi Hạnh phúc là thước đo đúng đắn của

tiến bộ xã hội và là mục tiêu của chính sách công, đồng thời cũng tuyên bố

không áp đặt bất cứ quan niệm nào về hạnh phúc [15].

Hạnh phúc là một chủ đề lớn trong khoa học nghiên cứu về loài người.

Hạnh phúc được nhiều khoa học nghiên cứu trong đó có tâm lý học. Hạnh

phúc có thể là phổ quát, nhưng ý nghĩa của nó vẫn phức tạp và mơ hồ. Đức

Đạt Lai Lạt Ma cho rằng "chính mục đích tồn tại của chúng ta là tìm kiếm

hạnh phúc " [47] và nghiên cứu thực nghiệm đã chứng minh hạnh phúc là một

mục tiêu tối cao của con người qua các nền văn hoá [30]. Hạnh phúc, với bất

cứ cái tên nào chúng ta đề cập đến nó và đi tìm kiếm nó, là khát vọng cơ bản

và phổ biến nhất của con người. Trong ngôn ngữ tiếng Anh, tiếng “happy”

như một tính từ có ba nghĩa rộng: may mắn; cảm giác hoặc thể hiện niềm vui,

sự hài lòng, sự hài lòng, v.v. Trong các nghiên cứu tâm lý học phương Tây,

hạnh phúc thường được ngụ ý là một trạng thái tâm lý thể hiện sự hài lòng của

con người về một số nhu cầu hoặc ham muốn quan trọng được thỏa mãn [33].

Tuy nhiên, hạnh phúc là một khái niệm trừu tượng. Có nhiều quan điểm và

nhìn nhận khác nhau về hạnh phúc trong tâm lý học. Việc tìm hiểu khái niệm

này vẫn cần tiếp tục được quan tâm của khoa học. Ở Việt Nam, các nghiên

cứu về hạnh phúc chưa nhiều do đó chưa thể định vị được hạnh phúc của

người Việt. Việc tiếp cận nghiên cứu về hạnh phúc của Việt Nam cũng chưa

đa dạng, chủ yếu là các nghiên cứu rời rạc, sử dụng các thang đo có sẵn của

nước ngoài, chuẩn hóa và đặt vào đối tượng khách thể là người Việt nên nội

dung nghiên cứu cũng có giới hạn nhất định. Trong bối cảnh kinh tế xã hội

hiện nay, việc tìm hiểu quan niệm về hạnh phúc của người Việt là cần thiết.

Nó không chỉ có ý nghĩa đối với nghiên cứu khoa học tâm lý học về hạnh

3

phúc mà còn gợi ý đối với việc ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn

hướng đến làm con người hạnh phúc hơn như gợi ý của Liên hợp quốc.

Sinh viên là lực lượng tiến bộ của xã hội, vừa có sức lực cường tráng của tuổi

trẻ vừa mang sức mạnh của tri thức khoa học và xã hội bởi đang được đào tạo

chuyên môn để trở thành lực lượng lao động tri thức trong vài ba năm tới.

Nghiên cứu quan niệm hạnh phúc của tầng lớp này, vừa giúp hiểu được mối

quan tâm, mục tiêu kiếm tìm hạnh phúc của con người trong xã hội hiện đại,

vừa giúp định hướng xây dựng nhân cách sinh viên nói riêng và thanh niên

nói chung trong thời kỳ mới.

Với mục tiêu tìm hiểu quan niệm về hạnh phúc của sinh viên, tác giả sẽ

bước đầu tiến gần tới việc phác họa các thành phần chính của hạnh phúc ở

người trẻ trong tổng thể, kết quả từ nghiên cứu này sẽ là một đóng góp cho

các nghiên cứu về hạnh phúc từ tiếp cận tâm lý học tại Việt Nam.

Cách suy nghĩ, nhìn nhận của con người về một vấn đề nào đó sẽ tác động tới

hành vi của họ đối với việc đạt được mục đích. Vậy nên, quan niệm thế nào

về hạnh phúc sẽ điều chỉnh, thúc đẩy cá nhân đó sẽ hành động để đạt được nó.

Sinh viên là nhóm người khá đặc biệt trong xã hội. Các em là thành phần của

tầng lớp trí thức, là chủ nhân tương lai của đất nước. Tìm hiểu quan niệm về

hạnh phúc của thanh niên không những giúp nhìn nhận cuộc sống thực tại của

họ mà còn có thể qua đó hướng các em tới những giá trị chân, thiện, mĩ.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Những quan điểm nghiên cứu đầu tiên về hạnh phúc đã được chứng

minh là có từ khá sớm, ngay từ thời cổ đại với những nhà triết học. Ở thời kỳ

hiện đại, nhiều khoa học nghiên cứu về hạnh phúc trong đó có tâm lý học.

Nhiều tác giả với nhiều nghiên cứu đã tạo thành những trường phái, những

luồng tư tưởng khác nhau về hạnh phúc. Trong khuôn khổ của luận văn, tôi

không tham vọng có thể trình bày hết các lịch sử nghiên cứu hạnh phúc của

thế giới. Các nội dung được đưa ra dưới đây như là sự dẫn dắt tập trung vào