(Luận Văn Thạc Sĩ) Nghiên Cứu Chuỗi Giá Trị Cà Phê Tỉnh Điện Biên.pdf

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ PHƯỢNG

NGHIÊN CỨU CHUỖI GIÁ TRỊ CÀ PHÊ

TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2016

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THỊ PHƯỢNG

NGHIÊN CỨU CHUỖI GIÁ TRỊ CÀ PHÊ

TỈNH ĐIỆN BIÊN

Chuyên ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 60.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Minh Thọ

THÁI NGUYÊN - 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu và

kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực va chưa từng được dùng để

bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ

nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phượng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường Đại học Nông Lâm

Thái Nguyên,tôi đã nhận được giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô. Tôi xin bày tỏ

lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy cô.

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo

TS Nguyễn Thị Minh Thọ đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn để tôi hoàn thành luận

văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo thuộc Tỉnh

uỷ, UBND, tỉnh Điện Biên và bà con nông dân các xã: Tỏa Tình, Quài Cang

huyện Tuần giáo; xã Ẳng Nưa, thị trấn Mường Ảng huyện Mường Ảng đã tạo

điều kiện giúp đỡ tôi trong việc thu thập tài liệu để thực hiện luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên,tháng 10 năm 2016

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Phượng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ ii

MỤC LỤC ............................................................................................................ iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT............................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................. viii

MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ........................................................... 3

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................. 4

1.1. Cơ sở lý luận của đề tài ................................................................................... 4

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản về chuỗi giá trị ..................................................... 4

1.1.2. Nội dung phân tích chuỗi giá trị ngành hàng ............................................... 6

1.1.3. Các phương pháp phân tích chuỗi giá trị ..................................................... 9

1.1.4. Các hoạt động liên kết của chuỗi giá trị ..................................................... 16

1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài .............................................................................. 19

1.2.1. Tình hình nghiên cứu chuỗi giá trị trên thế giới ........................................ 19

1.2.2. Tình hình nghiên cứu về chuỗi giá trị của cây cà phê................................ 21

1.2.3. Đánh giá chung về hoạt động phân tích chuỗi giá trị đối với cây cà phê ......... 26

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 28

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 28

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 28

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................... 28

2.2. Nội dung nghiên cứu ..................................................................................... 28

2.3. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 28

2.3.1. Phương pháp tiếp cận ................................................................................. 28

2.3.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 29

iv

2.3.3. Phương pháp chọn mẫu điều tra ............................................................... 29

2.3.4. Phương pháp phân tích dữ liệu .................................................................. 31

2.3.5. Một số phương pháp khác .......................................................................... 31

2.3.6. Các chỉ tiêu kinh tế được áp dụng .............................................................. 32

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 33

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ........................................................................ 33

3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................................................................... 33

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ........................................................................... 38

3.2. Thực trạng sản xuất cây cà phê của tỉnh Điện Biên ...................................... 42

3.3. Phân tích chuỗi giá trị cà phê tỉnh Điện Biên ............................................... 44

3.3.1. Sơ đồ tổng quát chuỗi giá trị cà phê Điên Biên ......................................... 44

3.3.2. Các kênh tiêu thụ chính trong chuỗi giá trị cà phê Điện Biên ................... 46

3.4. Phân tích chi phí, lợi nhuận của các tác nhân tham gia vào chuỗi giá trị

cà phê tỉnh Điện Biên................................................................................... 47

3.4.1. Chi phí, lợi nhuận và thu nhập của các hộ nông dân trồng Cà phê ............ 47

3.4.2. Chi phí, lợi nhuận và thu nhập của hộ thu gom Cà phê ............................. 55

3.4.3. Chi phí, lợi nhuận và thu nhập của doanh nghiệp kinh doanh chế biến

Cà phê .......................................................................................................... 56

3.4.4. Chi phí và lợi nhuận của các hộ bán buôn cà phê trong chuỗi giá trị ................ 59

3.4.5. Chi phí và lợi nhuận của các hộ bán lẻ cà phê trong chuỗi giá trị ..................... 61

3.5. Phân tích sự phân chia lợi nhuận của các tác nhân trong chuỗi giá trị

ngành cà phê tỉnh Điện Biên ........................................................................ 62

3.5.1. Kết quả và hiệu quả kinh tế của các tác nhân tham gia trong chuỗi giá

cà phê Điện Biên .......................................................................................... 62

3.5.2. Sự hình thành giá và giá trị gia tăng của các tác nhân theo kênh tiêu thụ ...... 64

3.5.3. Chuỗi giá trị gia tăng của các tác nhân theo kênh tiêu thụ ........................ 66

3.6. Một số tồn tại ảnh hưởng tới sự phát triển của chuỗi giá trị cà phê tỉnh

Điện Biên ..................................................................................................... 67

3.7. Giải pháp tăng cường mối liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị

nhằm thúc đẩy phát triển bền vững cây cà phê của tỉnh Điện Biên ............ 68

v

3.7.1. Quan điểm phát triển cây cà phê của tỉnh Điện Biên ................................. 68

3.7.2. Định hướng phát triển cây cà phê của tỉnh Điện Biên đến năm 2020 ....... 69

3.7.3. Giải pháp tăng cường mối liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi giá trị

nhằm thúc đẩy phát triển bền vững cây cà phê của tỉnh Điện Biên ............ 70

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 75

1. Kết luận ............................................................................................................ 75

2. Kiến nghị .......................................................................................................... 76

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 78

PHỤ LỤC ............................................................................................................ 80

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BVTV Bảo vệ thực vật

CN Công nghiệp

DV Dịch Vụ

HQKT Hiệu quả kinh tế

HTX Hợp tác xã

KH Kế hoạch

KHKT Khoa học kỹ thuật

KT - SX Kỹ thuật - Sản xuất

NN Nông nghiệp

QLNN Quản lý nhà nước

SX Sản xuất

TN Thu nhập

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

UBND Ủy ban nhân dân

XK Xuất khẩu

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Diện tích, năng suất và sản lượng cà phê tỉnh Điện Biên giai đoạn

2011 - 2015 ........................................................................................ 42

Bảng 3.2: Chi phí đầu tư kiến thiết cơ bản trồng 1ha cà phê ............................... 48

Bảng 3.3: Chi phí sản xuất bình quân 1 ha cà phê kinh doanh của hộ nông dân ....... 52

Bảng 3.4: Kết quả và hiệu quả kinh tế của các hộ nông dân trồng cà phê (tính

BQ/1 ha) ............................................................................................ 53

Bảng 3.5. Kết quả và hiệu quả kinh tế của các hộ thu gom cà phê (tính BQ/1

tấn cà phê tươi) .................................................................................. 55

Bảng 3.6: Chi phí và lợi nhuận của Doanh nghiệp chế biến cà phê (tính BQ/

1 tấn cà phê tươi) ............................................................................... 57

Bảng 3.7. Chi phí và lợi nhuận giữa doanh nghiệp chế biến cà phê so với các

hộ nông dân và hộ thu gom (tính BQ/1 tấn cà phê tươi) ................... 58

Bảng 3.8. Kết quả và hiệu quả kinh tế của các hộ bán buôn cà phê (tính BQ/1

tấn cà phê tươi) .................................................................................. 60

Bảng 3.9. Kết quả và hiệu quả kinh tế của các hộ bán lẻ cà phê (tính BQ/1

tấn cà phê nguyên liệu)...................................................................... 61

Bảng 3.10. Tổng hợp kết quả, hiệu quả kinh tế của các tác nhân tham gia

trong chuỗi giá trị (tính BQ/1 tấn cà phê nguyên liệu) ..................... 63

Bảng 3.11. Sự hình thành giá và giá trị gia tăng của các tác nhân theo kênh

tiêu thụ (Tính bình quân 1 tấn cà phê nguyên liệu) .......................... 65

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Chuỗi giá trị của Porter ........................................................................ 12

Hình 1.2. Hệ thống giá trị ..................................................................................... 12

Hình 1.3. Mô hình liên kết bên ngoài của chuỗi giá trị........................................ 17

Hình 3.1. Vị trí của tỉnh Điện Biên ...................................................................... 33

Hình 3.2: Diện tích, năng suất và sản lượng cà phê tỉnh Điện Biên giai đoạn

2011-2015 ............................................................................................ 43

Hình 3.3. Sơ đồ chuỗi giá trị cà phê tại Điện Biên .............................................. 45

Hình 3.4. Các kênh tiêu thụ chính của sản phẩm cà phê Điện Biên .................... 46

Hình 3.5: Cơ cấu chi phí đầu tư kiến thiết cơ bản trồng 1ha cà phê .................... 49

Hình 3.6. So sánh chi phí và lợi nhuận của Doanh nghiệp chế biến cà phê với

các hộ trồng và thu gom cà phê ........................................................... 59

Hình 3.7. Hiệu quả kinh tế của các tác nhân trong chuỗi giá trị cà phê Điện Biên ....... 64

Hình 3.8. Chuỗi giá trị gia tăng theo kênh tiêu thụ .............................................. 66