Luận văn thạc sĩ nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong các doanh nghiệp tp đồng hới, quảng bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC HUẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

----------------------------------- NGÔ VĂN SƠN

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG

CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH

Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ SỐ: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN ĐĂNG HÀO

Huế, năm 2018

ii

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn thạc sĩ “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong các doanh

nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình” do học viên

Ngô Văn Sơn thực hiện dưới sựhướng dẫn của thầy giáo PGS.TS Nguyễn Đăng

Hào.

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi. Các nội

dung nghiên cứu và số liệu trong luận văn là trung thực. Kết quả nghiên cứu chưa

từng được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào trước đây. Nguồn số liệu

thứ cấp, sơ cấp và một số ý kiến đánh giá, nhận xét của các tác giả, cơ quan và tổ

chức được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham

khảo.

Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn trước Hội đồng về tính trung thực của

Luận văn, đảm bảo không có sự gian lận nào.

Tác giả

Ngô Văn Sơn

iii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn Thạc sỹ là sự kết hợp giữa kết quả học tập, nghiên cứu ở nhà

trường với kinh nghiệm thực tiễn của cá nhân trong quá trình công tác và rèn luyện.

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến toàn thể

các thầy, cô giáo Trường Đại học kinh tế Huế, Phòng Đào tạo sau đại học Trường

Đại học kinh tế Huế; đặc biệt là PGS.TS Nguyễn Đăng Hào, người đã tận tình hướng

dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo cơ quan, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo

điều kiện cho tôi về thời gian, công việc để hoàn thành quá trình học tập và nghiên

cứu đạt kết quả tốt.

Tôi xin cảm ơn gia đình, bố mẹ và người thân đã luôn động viên, khích lệ và

giúp đỡ tôi vật chất, tinh thần trong quá trình học tập.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nỗ lực để hoàn thành Luận văn tốt nhất theo

yêu cầu, đảm bảo về chất lượng; luận văn không tránh khỏi những khiếm khuyết.

Do đó, cá nhân tôi mong nhận được các ý kiến đóng góp của quý Thầy, Cô giáo,

đồng nghiệp và các bạn quan tâm để bản thân tiếp tục hoàn thiện nghiên cứu của

mình.

Tác giả

Ngô Văn Sơn

iv

TÓM LƯỢC LUẬN VĂN

Họ và tên học viên: NGÔ VĂN SƠN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế - Định hướng đào tạo: ứng dụng

Mã số: 8340410 Niên khoá: 2016 - 2018

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN ĐĂNG HÀO

Tên đề tài luận văn: “NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC

TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH

PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH”

1. Tính cấp thiết của đề tài:DNNVV có số lượng lao động dồi dào nhưng chất

lượng lao động chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển và hội nhập; khả năng về sử

dụng công nghệ, khoa học kỹ thuật còn yếu. Công tác quản trị nhân sự trong các

DNNVV còn yếu kém, đặc biệt là việc đào tạo, phát triển NNL chưa được chú trọng

cũng là nguyên nhân khiến cho các DNNVV gặp nhiều khó khăn, sức cạnh tranh

thấp. Do vậy, nghiên cứu thực trạng, đề ra giải pháp nâng cao chất lượng nguồn

nhân lực trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới là việc làm cấp thiết.

2. Nguồn số liệu và phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng nguồn số liệu

chủ yếu từ kết quả điều tra doanh nghiệp hàng năm ở Cục Thống kê Quảng Bình và

kết quả phỏng vấn 167người quản lý trong DNNVV về việc nâng cao chất lượng

nguồn nhân lực. Số liệu được tổng hợp, xử lý, phân tích bằng phần mềm chuyên

ngành thống kê, phần mềm SPSS, Microsoft Excel. Các phương pháp phân tích chủ

yếu được sử dụng trong đề tài là thống kê mô tả, phân tích nhân tố khám phá (EFA),

và phân tích hồi quy. Bên cạnh đó, các phương pháp thảo luận nhóm phỏng vấn sâu

cũng đã được sử dụng để tổng hợp ý kiến các nhà quản lý, giám đốc các doanh

nghiệp về thực trạng chất lượng và các giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân

lực trong các DNNVV

3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp khoa học của luận văn: Luận

văn đã hệ thống hóa lại cơ sở lý luận về NNL, chất lượng NNL, nâng cao chất

lượng NNL trong các DNNVV. Các nhân tố ảnh hưởng, các tiêu chí đánh giá, các

hoạt động nâng cao chất lượng NNL trong DNNVV. Phân tích, đánh giá chi tiết

thực trạng chất lượng, các hoạt động nâng cao chất lượng NNL trong các DNNVV

trên địa bàn thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Qua đó tác giả đã đề xuất một

số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng NNL để giải quyết các hạn chế, tồn tại về

mặt chất lượng, cũng như các hoạt động nâng cao chất lượng NNLtrong các

DNNVVtrên địa bàn thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới.

v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU

CN - XD: Công nghiệp - Xây dựng

DN: Doanh nghiệp

DNNVV: Doanh nghiệp nhỏ và vừa

ĐT: Đào tạo

GDP: Tổng sản phẩm trong nước

HĐ: Hoạt động

NNL: Nguồn nhân lực

NLNTS: Nông, lâm nghiệp, thủy sản

TNHH: Trách nhiệm hữu hạn

UBND: Ủy ban nhân dân

vi

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... iii

TÓM LƯỢC LUẬN VĂN........................................................................................ iv

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU .................................................v

MỤC LỤC................................................................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..........................................................................................x

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ.................................................................... xii

PHẦN I. MỞ ĐẦU .....................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

2.1. Mục tiêu chung.....................................................................................................2

2.2. Mục tiêu cụ thể.....................................................................................................2

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..............................................................................3

3.1. Đối tượng nghiên cứu...........................................................................................3

3.2. Phạm vi nghiên cứu..............................................................................................3

4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3

4.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, sơ cấp; chọn mẫu, điều tra......................3

4.2. Phương pháp tổng hợp, phân tích dữ liệu ............................................................5

4.3. Công cụ xử lý số liệu ...........................................................................................5

5. Hạn chế của đề tài nghiên cứu ................................................................................5

6. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................5

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ......................................................................6

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỀN VỀ NÂNG CAO CHẤT

LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA6

1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC

TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................................6

1.1.1. Khái niệm nguồn nhân lực ................................................................................6

1.1.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực................................................................8

vii

1.1.3. Khái niệm và tiêu chí xác định DNNVV ........................................................11

1.1.4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong các DNNVV ..............................14

1.2. NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN

LỰC TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA.........................................15

1.2.1. Những nhân tố bên trong doanh nghiệp ảnh hưởng đến chất lượng nguồn

nhân lực trong các DNNVV......................................................................................15

1.2.2. Những nhân tố bên ngoài doanh nghiệp ảnh hưởng đến chất lượng NNL trong

các DNNVV..............................................................................................................16

1.3. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG

CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA.................................................................18

1.3.1. Tiêu chí đánh giá về thể lực ............................................................................18

1.3.2. Tiêu chí đánh giá về trí lực .............................................................................19

1.3.3. Tiêu chí đánh giá về tâm lực ...........................................................................21

1.4. MÔ HÌNH PHÂN TÍCH CÁC HOẠT ĐỘNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG

NGUỒN NHÂN LỰC TRONG DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ......................22

1.4.1. Mô hình phân tích ...........................................................................................22

1.4.2. Phát triển tổ chức ............................................................................................22

1.4.3. Tuyển dụng và đào tạo/huấn luyện nhân sự....................................................24

1.4.4. Phát triển cá nhân ............................................................................................26

1.5. KINH NGHIỆM VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG

CÁC DNNVV TRÊN THẾGIỚI VÀ MỘT SỐĐỊA PHƯƠNG TRONG NƯỚC.............29

1.5.1. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới....................................................29

1.5.2. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước............................................31

1.5.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho quá trình nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

trong các DNNVV.....................................................................................................34

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG

CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐỒNG

HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH......................................................................................36

viii

2.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI TÁC ĐỘNG ĐẾN CHẤT

LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG CÁC DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH

PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH ................................................................36

2.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................36

2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................38

2.1.3. Vai trò của các DNNVV đối với sự phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn

thành phố Đồng Hới..................................................................................................40

2.2. THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC TRONG CÁC

DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH.....42

2.2.1. Khái quát về các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới.........................42

2.2.2. Thực trạng nguồn nhân lực trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng

Hới.............................................................................................................................47

2.3. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN

LỰC TRONG CÁC DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH

QUẢNG BÌNH..........................................................................................................63

2.3.1. Thông tin cơ bản về đối tượng khảo sát..........................................................64

2.3.2. Kết quả đánh giá hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong các

DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới ..............................................................65

2.4. Đánh giá chung về thực trạng chất lượng nguồn nhân lực và hoạt động nâng

cao chất lượng nguồn nhân lực trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng

Hới, tỉnh Quảng Bình ................................................................................................83

2.4.1. Kết quả đạt được .............................................................................................83

2.4.2. Hạn chế............................................................................................................85

CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN

NHÂN LỰC TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ............................87

TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐỒNG HỚI, TỈNH QUẢNG BÌNH ....................87

3.1. ĐỊNH HƯỚNG ..................................................................................................87

3.2. GIẢI PHÁP ........................................................................................................89

3.2.1. Giải pháp chung ..............................................................................................89

ix

3.2.2. Các giải pháp cụ thể ........................................................................................91

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................98

I. KẾT LUẬN............................................................................................................98

II. KIẾN NGHỊ..........................................................................................................99

1. Đối với Chính phủ và các bộ ngành Trung ương..................................................99

2. Đối với UBND tỉnh Quảng Bình ..........................................................................99

3. Đối với DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình ..............100

TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................101

PHỤ LỤC................................................................................................................105

QUYẾT ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ

BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VẮN THẠC SĨ KINH TẾ

NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 1

NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 2

BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN

XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN

x

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 0.1: Số lượng phiếu điều tra các DNNVV tiến hành điều tra trên địa bàn thành

phố Đồng Hới .......................................................................................................4

Bảng 1.1: Tiêu chí phân loại DNNVV của Ngân hàng thế giới ...............................12

Bảng 1.2: Tiêu chí phân loại DNNVV ở Việt Nam..................................................13

Bảng 1.3: Phân loại sức khỏe theo quy định của Bộ Y tế.........................................19

Bảng 2.1: Số lượng DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo loại hình

giai đoạn 2014 - 2016.........................................................................................43

Bảng 2.2: Số lượng DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo đơn vị

hành chính giai đoạn 2014 - 2016 ......................................................................45

Bảng 2.3: Số lượng DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo lĩnh vực

hoạt động giai đoạn 2014 - 2016........................................................................46

Bảng 2.4: Số lượng lao động trong DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân

theo loại hình giai đoạn 2014 - 2016..................................................................48

Bảng 2.5: Số lượng lao động trong DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân

theo đơn vị hành chính giai đoạn 2014 - 2016 ...................................................51

Bảng 2.6: Lao động trong DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo lĩnh

vực hoạt động doanh nghiệp giai đoạn 2014 - 2016 ..........................................52

Bảng 2.7: Lao động trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo

giới tính giai đoạn 2014 - 2016 ..........................................................................54

Bảng 2.8: Lao động trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo

độ tuổi giai đoạn 2014 - 2016.............................................................................54

Bảng 2.9: Lao động trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo

loại sức khỏe giai đoạn 2014 - 2016...................................................................56

Bảng 2.10: Trình độ chuyên môn kỹ thuật của người lao động trong DNNVV trên

địa bàn thành phố Đồng Hới giai đoạn 2014 - 2016 ..........................................58

Bảng 2.11: Trình độ chuyên môn kỹ thuật của giám đốc DNNVV trên địa bàn thành

phố Đồng Hới giai đoạn 2014 - 2016.................................................................61

Bảng 2.12: Thông tin cơ bản về đối tượng được khảo sát ........................................64

xi

Bảng 2.13: Kiểm định chất lượng thang đo của các biến quan sát mỗi nhóm..........69

Bảng 2.14: Mô hình hồi quy .....................................................................................71

Bảng 2.15: Hoạch định và thực hiện chính sách phát triển nhân lực........................72

Bảng 2.16: Hoạt động chăm sóc sức khoẻ cho người lao động................................73

Bảng 2.17: Đánh giá việc thực hiện hoạt động tuyển dụng trong doanh nghiệp......75

Bảng 2.18: Đánh giá hoạt động đào tạo của doanh nghiệp.......................................76

Bảng 2.19: Hoạt động quy hoạch, bố trí, sử dụng lao động trong DN .....................76

Bảng 2.20: Hoạt động kích thích vật chất và tinh thần cho lao động .......................78

Bảng 2.21: Hoạt động kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả lao động ......................80

Bảng 2.22: Hoạt động đánh giá đạo đức, tác phong làm việc của người lao động...80

Bảng 2.23: Đánh giá chung về công tác nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ........82

xii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Mô hình phân tích các hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

trong doanh nghiệp.............................................................................................22

Biểu đồ 2.1: Cơ cấu DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo loại hình

giai đoạn 2014 - 2016.........................................................................................44

Biểu đồ 2.2: Cơ cấu DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân theo lĩnh vực

hoạt động giai đoạn 2014 - 2016........................................................................47

Biểu đồ 2.3: Cơ cấu lao động trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân

theo loại hình doanh nghiệp giai đoạn 2014 - 2016................................................50

Biểu đồ 2.4: Cơ cấu lao động trong DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân

theo loại hình doanh nghiệp giai đoạn 2014 - 2016 ...........................................53

Biểu đồ 2.5: Cơ cấu lao động trong DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân

theo độ tuổi giai đoạn 2014 - 2016.....................................................................55

Biểu đồ 2.6: Cơ cấu lao động trong DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới phân

theo trình độ chuyên môn kỹ thuật giai đoạn 2014 - 2016.................................59

Biểu đồ 2.7: Cơ cấu giám đốc trong các DNNVV trên địa bàn thành phố Đồng Hới

phân theo trình độ chuyên môn giai đoạn 2014 - 2016......................................62