Luận văn thạc sĩ lịch sử việt nam quá trình di dân và sự phát triển kinh tế xã hội ở thị xã tân

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT

LÊ THỊ NGỌC NGA

QUÁ TRÌNH DI DÂN VÀ SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ -

XÃ HỘI Ở THỊ XÃ TÂN UYÊN (2010 – 2018)

CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ VIỆT NAM

MÃ NGÀNH: 8229013

LUẬN VĂN THẠC SĨ

BÌNH DƢƠNG - 2021

i

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƢƠNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT

LÊ THỊ NGỌC NGA

QUÁ TRÌNH DI DÂN VÀ SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ -

XÃ HỘI Ở THỊ XÃ TÂN UYÊN (2010 – 2018)

CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ VIỆT NAM

MÃ NGÀNH: 8229013

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC :

TS. TRẦN HẠNH MINH PHƢƠNG

-------------------------

BÌNH DƢƠNG - 2021

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, có sự hỗ trợ

từ TS. Trần Hạnh Minh Phương. Các số liệu nêu trong luận văn là trung thực và

chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Những kết luận khoa học của luận văn dựa trên số liệu Tổng điều tra và số

liệu thống kê có độ tin cậy cao.

Tác giả luận văn

Lê Thị Ngọc Nga

iii

LỜI CẢM ƠN

Tác giả luận văn xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến

TS. Trần Hạnh Minh Phương - Người đã tận tâm hướng dẫn, đóng góp nhiều ý

kiến quý báu và chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn.

Tác giả xin chân thành cảm ơn đến Ban giám hiệu, Viện Đào tạo Sau Đại

học, quý Thầy - Cô giáo Chương trình Lịch sử, Trường Đại học Thủ Dầu Một đã

tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tác giả trong quá trình hoàn thành luận văn.

Bên cạnh đó, tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn tới các cơ quan ban ngành đã

nhiệt tình giúp đỡ và cung cấp cho tác giả nhiều tài liệu quý:

- Chi Cục dân số tỉnh Bình Dương.

- Phòng Dân số - Cục Thống kê tỉnh Bình Dương

- Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bình Dương.

- Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Dương.

- Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bình Dương.

- Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Bình Dương.

- Sở Xây dựng tỉnh Bình Dương.

- Ban quản lí các Khu công nghiệp tỉnh Bình Dương.

- Cục thống kê thị xã Tân Uyên.

- Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội thị xã Tân Uyên.

- Liên đoàn lao động thị xã Tân Uyên.

- Công an thị xã Tân Uyên.

Cuối cùng, tác giả xin chân thành cảm ơn tới Ban giám hiệu trường Tiểu

học Thạnh Phước, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, ủng hộ, quan tâm

chia sẻ, giúp đỡ trong quá trình hoàn thành luận văn.

Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả luận văn

Lê Thị Ngọc Nga

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Tỷ suất và số lƣợng ngƣời nhập cƣ vào thị xã Tân Uyên ( 2013 -

2018).....................................................................................................................32

Bảng 2.2. 10 tỉnh có số lƣợng ngƣời nhập cƣ vào Tân Uyên lớn nhất...........32

giai đoạn 2010 - 2018..........................................................................................32

Bảng 2.3: Quy mô nhập cƣ ngoại tỉnh vào Tân Uyên .....................................34

Bảng 2.4. Phân bố ngƣời nhập cƣ ngoại tỉnh vào thị xã Tân Uyên,...............35

giai đoạn 2013 - 2019 ..........................................................................................35

Bảng 2.5: Lí do nhập cƣ vào thị xã Tân Uyên .................................................55

Bảng 2.6: Tình trạng nhà ở của ngƣời lao động nhập cƣ ở Tân Uyên..........68

Bảng 3.1: Dự báo cơ cấu kinh tế theo khu vực kinh tế thị xã Tân Uyên ......82

giai đoạn 2020 – 2030 .........................................................................................82

Bảng 3.2: Trình độ học vấn của ngƣời nhập cƣ phân theo giới tính.............90

Bảng 3.3: Trình độ chuyên môn của ngƣời nhập cƣ ở Tân Uyên..................90

Bảng 3.4: Nghề nghiệp của ngƣời nhập cƣ ở thị xã Tân Uyên năm 2019.....94

Bảng 3.5. Dự báo nguồn lao động Tân Uyên giai đoạn 2020 – 2030 .............96

v

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1. Lý do nhập cƣ ....................................................................................52

Hình 2.2: Lí do nhập cƣ vào thị xã Tân Uyên .................................................55

Hình 2.3. Tỷ lệ lao động nhập cƣ trong tổng số lao động của các doanh

nghiệp thị xã Tân Uyên, giai đoạn 2010 - 2015 ................................................58

Hình 2.4: Cơ cấu ngành kinh tế của Tân Uyên ( 1990- 2015) ........................61

Hình 2.5: Những khó khăn của ngƣời nhập cƣ tại thị xã Tân Uyên.............69

vi

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................ 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.................................................................. 2

3.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 2

3.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 2

4. Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................... 3

4.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài .................................................... 3

4.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam..................................................... 6

4.3. Công trình nghiên cứu ở Bình Dương...................................................... 8

4.4. Các lý thuyết giải thích về di dân............................................................. 11

5. Nguồn dữ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu................................................14

5.1. Tư liệu sơ cấp gồm dữ liệu định lượng và định tính .............................. 14

5.3. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 15

6. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài...........................................................................15

7. Bố cục của luận văn........................................................................................15

CHƢƠNG I.........................................................................................................16

ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA THỊ XÃ TÂN

UYÊN TRƢỚC NĂM 2010 ...............................................................................16

1.1. Đặc điểm tự nhiên .......................................................................................16

1.2. Bối cảnh kinh tế - xã hội của thị xã Tân Uyên..........................................20

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ....................................................................................29

CHƢƠNG 2.........................................................................................................30

QUÁ TRÌNH DI DÂN VÀ ẢNH HƢỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN KINH TẾ -

XÃ HỘI CỦA THỊ XÃ TÂN UYÊN.................................................................30

2.1. Di dân đến Tân Uyên trong giai đoạn 2010 - 2018...................................30

2.1.1. Bối cảnh xã hội nơi quê nhà................................................................... 30

2.1.2. Điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục của Tân Uyên - lực hút

đối với những người nhập cư ......................................................................... 36

vii

2.1.3. Đời sống của những người nhập cư .................................................... 50

2.2. Những tác động của di dân đối với kinh tế, văn hóa, xã hội của Tân

Uyên.....................................................................................................................58

2.2.1. Tác động về kinh tế................................................................................ 58

2.2.3 Di dân tạo bức tranh văn hóa Tân Uyên đa tộc người và đa vùng miền

.......................................................................................................................... 64

2.2.4. Ảnh hưởng đến việc xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh đô thị trên địa

bàn thị xã .......................................................................................................... 66

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ....................................................................................77

CHƢƠNG 3.........................................................................................................78

DỰ BÁO TÌNH HÌNH DI DÂN VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI ...78

3.1. Chiến lƣợc phát triển kinh tế xã hội của thị xã Tân Uyên ......................78

3.1.1. Quan điểm Chiến lược phát triển kinh tế xã hội của thị xã Tân Uyên

.......................................................................................................................... 78

3.1.2. Phương hướng phát triển kinh tế - xã hội ở thị xã Tân Uyên đến năm

2030 .................................................................................................................. 79

3.1.3. Chất lượng nguồn nhân lực ở thị xã Tân Uyên .................................. 83

3.2. Xu hƣớng di dân giảm ................................................................................85

3.2.1. Những yếu tố ảnh hướng tới xu hướng di dân giảm........................... 85

3.2.2. Dự báo số lượng nguồn lao động thị xã Tân Uyên ............................. 93

3.2.3. Giải pháp nâng cao chất lượng và sử dụng hợp lí lao động ở thị xã

Tân Uyên.......................................................................................................... 97

TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ..................................................................................101

KẾT LUẬN.......................................................................................................103

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................................105

PHỤ LỤC..........................................................................................................110

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Với sự thay đổi về cơ cấu kinh tế - xã hội hiện nay, việc người dân đi từ

nông thôn ra thành thị là một hiện tượng mang tính quy luật khách quan, gắn liền

với lịch sử phát triển của xã hội loài người. Đó là do những thay đổi vừa mang

tính chất tự nhiên, vừa mang tính chất xã hội. Đồng thời, nó cũng biểu hiện cho

sự phát triển không đồng đều về kinh tế - xã hội giữa các vùng trong một địa

phương, hoặc rộng hơn là giữa các nước trên thế giới. Đô thị thường là nơi cung

cấp nhiều môi trường làm việc nên thu hút các luồng di dân từ nông thôn.

Ở Việt Nam, quá trình phát triển kinh tế xã hội từ thời kỳ “Đổi Mới” vào năm

1986 chính là chất xúc tác cho dòng di cư giữa những địa phương trong nước gia

tăng. Người dân được tự do di chuyển khỏi nơi ở của mình để tìm môi trường

sinh sống thích hợp hơn, tốt hơn. Ngoài ra, sự khác biệt về điều kiện sống giữa

các vùng ngày càng gia tăng cũng là động lực khiến người dân di cư. Kết quả

Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 cho thấy trong giai đoạn 2004 - 2009 có

6,6 triệu người di cư giữa trong và ngoài tỉnh của Việt Nam (Marx Kathe,

Katherine Fleischer (2000), Di dân trong nước: cơ hội và thách thức. Báo cáo kết

quả nghiên cứu) [24].

Bình Dương từ sau tái lập tỉnh (01/1/1997), bằng việc cải tiến thủ tục hành

chính (tiếp nhận, thẩm định, cấp giấy phép đầu tư), xây dựng cơ sở hạ tầng, đã

thu hút nhiều dự án đầu tư sản xuất, thị trường lao động rộng mở nên trở thành

một trong những đô thị có lực hút dân di cư mạnh nhất. Theo chỉ đạo chung của

tỉnh, thị xã Tân Uyên là thị xã mới có tốc độ đô thị hóa nhanh, công nghiệp phát

triển mạnh, hạ tầng giao thông đồng bộ. Chính quyền thị xã chỉ đạo đẩy nhanh

tốc độ gia tăng giá trị sản xuất công nghiệp, từng bước chuyển đổi cơ cấu kinh tế

của địa phương theo hướng công nghiệp hóa.

Năm 2018 thị xã Tân Uyên đã có 3 khu công nghiệp và các cụm công

nghiệp với diện tích quy hoạch lên đến hơn 5.000 ha (chưa tính đến diện tích quy

hoạch của khu liên hợp Công nghiệp - Dịch vụ - Đô thị Bình Dương) (trích

nguồn khu công nghiệp và các cụm công nghiệp). Công nghiệp tăng nhanh cả tốc

2

độ tăng trưởng và giá trị sản xuất. Để đạt được thành tựu đó không thể không nói

đến vai trò của lực lượng lao động nhập cư ở Tân Uyên.

Tân Uyên là một trong những thị xã có sức thu hút rất nhiều dân nhập cư từ

các tỉnh, thành phố trong cả nước. Quá trình di dân này có tác động cho các khu

công nghiệp, tác động các cụm công nghiệp với diện tích quy hoạch hơn 5.000ha,

dân số tăng dẫn đến các dịch vụ tại nơi này tăng lên. Do nhiều khu công nghiệp ra

đời nên cần một lượng rất lớn công nhân từ các tỉnh khác đến làm việc. Khi đi họ

lại mang theo gia đình con cái để đến Tân Uyên làm việc và sinh sống, học tập.

Việc học tập của các con em công nhân lại được Đảng và nhà nước quan tâm tạo

mọi điều kiện cho các em đều được đến trường học. Lao động nhập cư đến làm

việc tại đây họ cũng đã góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Nhiều khu công nghiệp mọc lên nên thu hút nhiều công nhân đến sinh

sống và làm việc. Họ dẫn theo gia đình và con cái nên dân số tăng làm cho các

dịch vụ tại nơi này tăng tác động đến GDP của tỉnh, dân số tăng nên các việc

nghiên cứu một cách hệ thống và chuyên sâu để giúp chính quyền địa phương có

quyết sách phù hợp với tình hình thực tiễn. Đó là lý do tôi chọn nghiên cứu đề tài

“Quá trình di dân và sự phát triển kinh tế - xã hội ở thị xã Tân Uyên (2010 -

2018)”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

- Nhận diện và phân tích quá trình di dân ở thị xã Tân Uyên từ năm 2010 - 2018.

- Phân tích và đánh giá tác động của di dân đối với kinh tế - xã hội thị xã

Tân Uyên.

- Đề xuất những giải pháp để hạn chế những tác động tiêu cực của quá trình

di dân.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Lịch sử di dân ở thị xã Tân Uyên và ảnh hưởng của di dân đối với sự phát

triển kinh tế - xã hội ở Tân Uyên.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Khảo sát địa bàn thị xã Tân Uyên.

3

- Về thời gian: Từ 2010 đến 2018, đây là khoảng thời gian biến động nhiều

nhất và gần nhất.

4. Tổng quan tình hình nghiên cứu

4.1. Các công trình nghiên cứu nước ngoài

Di dân và tác động của di dân luôn là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu

trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu từ đầu thế kỷ XIX trên cơ sở hợp tác của

nhiều ngành khoa học. Các công trình nghiên cứu tập trung vào các nội dung chủ

yếu sau: khái niệm di dân, khái niệm nhập cư, nguyên nhân nhập cư, những tác

động của người nhập cư đối với phát triển kinh tế - xã hội ở nơi đến, chính sách,

biện pháp đối với hiện tượng nhập cư…. Có thể liệt kê một số công trình sau:

Bài báo A Theory of Migration (Lý thuyết di dân) của Everett S.Lee [12].

Trong bài báo này, di cư được định nghĩa một cách rộng rãi như là một sự thay

đổi tạm thời hoặc vĩnh viễn nơi cư trú. Không có giới hạn nào về khoảng cách

của sự di chuyển hoặc theo tính chất tự nguyện hoặc không tự nguyện của hành

động và không có sự khác biệt nào giữa di cư bên ngoài và nội bộ. Everett S.Lee

cho rằng nguyên nhân và hậu quả của sự di cư là có khác nhau. Đồng thời tác giả

cũng khẳng định không phải tất cả các loại di chuyển trong không gian đều được

bao gồm trong định nghĩa này.

Trong bài báo, tác giả đã tổng kết một số các yếu tố quyết định đến việc

nhập cư của người dân từ nông thôn ra thành thị. Everett S.Lee thừa nhận, di dân

nông thôn - đô thị chịu sự tác động của các yếu tố kinh tế, văn hóa, xã hội nhưng

ở cấp độ khác nhau. Everett S.Lee lập luận rằng quyết định nhập cư được dựa

trên 4 nhóm yếu tố: (1) các yếu tố gắn bó với nơi ở gốc; (2) Các yếu tố gắn với

nơi sẽ đến; (3) Các trở ngại nhập cư và (4) các yếu tố thuộc về nhập cư. Trong

đó, quan trọng hơn cả là những yếu tố cơ bản liên quan đến nơi đi, gọi là “lực

đẩy” và nơi đến gọi là “lực hút”.

Lực đẩy: Là những yếu tố, điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội, chính trị, văn

hóa…Ở vùng xuất phát không đáp ứng các nhu cầu sống (nhu cầu vật chất, nhu

cầu tinh thần, nhu cầu về lao động, việc làm…) đã đẩy họ ra ngoài nơi họ đang

sinh sống khiến họ phải đi tìm vùng đất mới nhằm thỏa mãn các nhu cầu của họ.

4

Trong quá trình nhập cư từ nông thôn ra thành thị, lực đẩy được xác định chủ yếu

là do sự khan hiếm về đất canh tác, thiếu việc làm, thừa lao động, tiền công ít ỏi,

mong muốn tìm đến vùng đất hứa để kiếm việc làm, tăng thu nhập để đầu tư cho

con cái học hành với mong muốn cải thiện cuộc sống của thế hệ tương lai tại các

vùng nông thôn. Ngoài ra còn có thể tính đến những yếu tố có tính phi kinh tế có

tính đặc thù riêng của người di chuyển như các yếu tố tinh thần, tình cảm, đặc

điểm cá nhân.

Lực hút: Là những điều kiện, yếu tố thuận lợi về tự nhiên, kinh tế - xã hội,

chính trị, văn hóa ở nơi đến (vùng nhập cư) đã cuốn hút người nhập cư ở nơi

khác chuyển đến làm việc và sinh sống. Lực hút ở đô thị thường là cơ hội sống

thuận tiện, có khả năng tìm kiếm việc làm có thu nhập cao hơn, có triển vọng cải

thiện đời sống, thuận tiện trong sản xuất kinh doanh, có điều kiện tốt hơn về giáo

dục, y tế, dịch vụ xã hội so với ở nông thôn.

Bài báo The Laws of Migration (Các quy luật của di dân) của E.G

Raavenstein [13]. Trong công trình này, tác giả đã đề cập đến những lý thuyết về

di dân sớm nhất trong trường phái cổ điển, vào cuối thế kỉ XIX. Ông đã đưa ra lý

thuyết di dân với nội dung cơ bản sau: hầu hết các cuộc di chuyển của dân cư

diễn ra trong khoảng cách ngắn, nữ giới tham gia di chuyển nhiều hơn nam giới

trong khoảng cách ngắn, mỗi dòng di dân đều có dòng di dân ngược, di dân từ

nông thôn ra thành phố chủ yếu diễn ra theo từng giai đoạn và động lực thúc đẩy

chủ yếu của di dân là kinh tế. Theo ông, nhập cư xảy ra sớm bởi sự khác biệt về

trình độ phát triển, bởi tiến trình công nghiệp hóa và phát triển thương mại giữa

các khu vực của một quốc gia. Mặt khác, sự nhập cư bị chi phối bởi khát vọng về

một cuộc sống tốt đẹp hơn. Những người sống ở khu vực kém phát triển hay

nghèo khổ thường có xu hướng chuyển đến những khu vực phát triển hơn. Có

nghĩa là con người nhập cư vì sự chênh lệch về kinh tế giữa nơi đi và nơi đến.

Bài báo Migration, unemployment and Development: A Two - Sector

Analysis (Di dân, thất nghiệp và sự phát triển: Nghiên cứu 2 khu vực) của John H.

Harris và Micheal Torado [20]. Hai tác giả John H. Harris và Micheal Torado đã

nghiên cứu hiện tượng nhập cư vào thành thị tăng tốc trong bối cảnh thất nghiệp ở

5

thành thị vẫn tiếp tục gia tăng. Khác với mô hình “Hai khu vực” (Dual sector - khu

vực kép) của Arthur Lewis lý giải nguồn gốc của việc nhập cư dựa vào giả định

“dư thừa lao động” trong khu vực nông thôn, mô hình “Thu nhập kỳ vọng” của

Harris - Todaro giải thích quyết định của người lao động nhập cư từ khu vực nông

thôn ra thành thị dựa trên sự khác biệt về mức thu nhập dự kiến có được trong một

khoảng thời gian nhất định ở thành thị với mức thu nhập trung bình đang có ở

nông thôn. Như vậy, nghiên cứu của hai ông đã bổ sung thêm nguyên nhân nhập

cư vào thành thị ở các nước phát triển bao gồm cả sự kỳ vọng của người nhập cư

về khả năng thu nhập ở thành thị cao hơn và cuộc sống tốt hơn.

Đặc biệt, mô hình Harris - Todaro thừa nhận sự tồn tại của khu vực kinh tế

phi chính thức (Informal Sector). Đó là khu vực kinh tế bao gồm các hoạt động,

không hoàn toàn là bất hợp pháp, nhưng thường cũng không được sự thừa nhận

chính thức của xã hội và hầu hết các hoạt động này đều không đăng ký với nhà

nước. Chẳng hạn như lao động phục vụ gia đình, hành nghề tự do, xe ôm, bán

hàng rong, mài dao kéo, dịch vụ ăn uống vỉa hè, thu lượm ve chai, đánh giày,

mại dâm…Sự hiện diện của khu vực kinh tế phi chính thức đã giúp giải thích

cho việc tại sao tỷ lệ thất nghiệp tại các đô thị cao nhưng vẫn có hàng nghìn

dòng người từ nông thôn đổ vào thành thị tìm việc làm. Bởi vì họ sẵn sàng bổ

sung vào khu vực kinh tế phi chính thức, nơi đồng tiền kiếm được vẫn cao hơn ở

lại nông thôn.

Bài báo The Impact of Immigrants on Host Country Wages, Employment and

Growwth (Tác động của người nhập cư đến tiền lương, việc làm và tăng trưởng

của nước bản địa) của Rachel M. Friedberg and Jennifer Hunt [33]. Tác giả đã

đánh giá khái quát tình hình nhập cư vào các nước Hoa Kỳ, Canada, Úc. Về

nguồn gốc xuất cư, nghiên cứu này cho rằng 50% số người nhập cư đến từ châu

Âu, gần 40% những người nhập cư là người đến từ châu Á (đặc biệt là Đông

Nam Á). Nghiên cứu nhận định rằng hầu hết những người nhập cư đến từ các

nước nghèo và trình độ học vấn kém.

Về tác động của người nhập cư, nghiên cứu cho rằng có sự khác nhau giữa

nhập cư bất hợp pháp và nhập cư hợp pháp vì những người nhập cư bất hợp pháp

6

họ bị hạn chế trong các công việc mà họ làm. Nghiên cứu về tác động của người

nhập cư bất hợp pháp trên thị trường lao động, tác giả nhận định rằng họ sẽ ít tác

động bởi họ bị cản trở bởi những khó khăn nhất định. Nghiên cứu nhận định

rằng, nếu lao động nhập cư là lao động thay thế và có kỹ năng thì sẽ làm cho

mức tiền lương tăng lên, tình trạng thất nghiệp của nước bản xứ tăng lên và

ngược lại.

4.2. Các công trình nghiên cứu ở Việt Nam

Trong xu thế hội nhập toàn cầu hóa, hiện đại hóa, cũng như nhiều quốc gia

đang phát triển khác, việc nhập cư vào các thành phố là một hiện tượng kinh tế

xã hội mang tính quy luật, gắn liền với quá trình phát triển này. Đây là một đòi

hỏi tất yếu khách quan trong nền kinh tế thị trường, là biểu hiện rõ nhất của sự

phát triển không đồng đều giữa các vùng miền lãnh thổ, giữa các quốc gia. Dưới

tác động của toàn cầu hóa những khác biệt về mức sống, chênh lệch thu nhập, cơ

hội việc làm, tiếp cận dịch vụ xã hội là các nguyên nhân cơ bản tạo nên các dòng

nhập cư như hiện nay. Hiện nay, ở Việt Nam có rất nhiều công trình nghiên cứu

đề cập đến tình hình nhập cư vào đô thị và sự ảnh hưởng của nó đến sự phát triển

kinh tế - xã hội.

Bài báo Hiện tượng di dân đến thành phố: nhận định và đề xuất chính sách

của tác giả Lê Xuân Bá [1, tr.81]. Tác giả đề cập đến thực trạng nhập cư vào các

thành phố trong những năm gần đây ở nước ta trong quá trình công nghiệp hóa,

đô thị hóa do sự phát triển không đồng đều giữa các vùng miền. Bài báo cũng đã

chỉ ra 3 yếu tố của nhập cư, gồm:

Thứ nhất, do lực hút ở nơi đến và lực đẩy ở nơi đi.

Thứ hai, sự điều tiết của thị trường lao động.

Thứ ba, sự điều tiết của Nhà nước vào quá trình chuyển dịch lao động.

Bài báo Lao động nông thôn nhập cư ra thành thị - Thực trạng và khuyến

nghị của tác giả Nguyễn Đình Long và Nguyễn Thị Minh Phượng [22, tr.58-65].

Ở bài viết này, bên cạnh thể hiện một cách khái quát tình hình lao động

nông thôn nhập cư vào thành thị và vào các khu công nghiệp, những tác động

tích cực và tiêu cực của quá trình nhập cư, tác giả còn chỉ ra nguyên nhân thúc

7

đẩy sự gia tăng nhập cư tự do của lao động nông thôn vào thành thị và các khu

công nghiệp. Quá trình lao động nông thôn nhập cư ra thành thị bao gồm: sự gia

tăng dân số và sức ép về lao động việc làm ở khu vực nông thôn ngày càng tăng,

đất đai sản xuất nông nghiệp bị thu hẹp trở nên ngày càng khan hiếm, thiếu tư

liệu sản xuất và thừa lao động; tình trạng phát triển không đồng đều, sự chênh

lệch về thu nhập, mức sống giữa nông thôn và thành thị có xu hướng dãn ra; bên

cạnh đó là những nguyên nhân khác như việc học hành và nâng cao trình độ

nghề nghiệp; tiếp cận với văn minh và môi trường sống ở đô thị về y tế, cơ sở hạ

tầng, vui chơi giải trí… Theo kết quả điều tra một số tỉnh trong bài báo, các tác

giả khẳng định 85% dân số quyết định nhập cư vì lí do kinh tế.

Sách Từ nông thôn ra thành phố: Tác động kinh tế - xã hội của nhập cư ở

Việt Nam của Lê Bạch Dương và Nguyễn Thanh Liêm [8].

Qua công trình này, các tác giả đã khẳng định đối với cộng đồng nơi đi,

người nhập cư có tác động tích cực nhiều so với tiêu cực thông qua tìm hiểu

những tác động của đồng tiền mà người lao động nhập cư gửi về quê nhà. Ở

chương 4, các tác giả đề cập tác động của người nhập cư đến cộng đồng ở khu

vực thành phố. Và từ kết quả khảo sát, các tác giả cho rằng người nhập cư có tác

động tích cực về mặt kinh tế nhiều hơn so với tiêu cực đến thành phố, nhưng về

mặt xã hội thì người nhập cư lại tác động tiêu cực nhiều hơn với tích cực.

Luận án tiến sĩ Di dân ở Thành phố Hồ Chí Minh và tác động của nó đối

với sự phát triển kinh tế - xã hội của tác giả Phạm Thị Xuân Thọ [40, tr.92-107].

Trong luận án, tác giả đã đánh giá ảnh hưởng của di dân đối với sự phát triển

kinh tế - xã hội trên 2 phương diện tích cực và tiêu cực.

Tác động tích cực:

Cung cấp lao động cho nhu cầu phát triển kinh tế của thành phố Hồ Chí

Minh. Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và xuất khẩu sản phẩm. Người nhập cư làm

thay đổi qui mô và kết cấu dân số ở thành phố Hồ Chí Minh. Người nhập cư

ngày càng đông và quá trình di dân nội bộ thành phố Hồ Chí Minh đã góp phần

tăng tỷ lệ thị dân, đẩy nhanh quá trình đô thị hóa. Thay đổi cơ cấu lao động. Góp

phần phân bố lại dân cư. Góp phần thúc đẩy sự phát triển khu vực kinh tế không