(Luận văn thạc sĩ) Kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam (Trên cơ sở

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ THU HÀ

KHÁNG NGHỊ PHÚC THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO LUẬT

TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

(Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Hà Giang)

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Hà Nội - 2016

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ THU HÀ

KHÁNG NGHỊ PHÚC THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO LUẬT

TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

(Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Hà Giang)

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự

Mã số: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Lê Văn Cảm

Hà Nội - 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các

kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào

khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,

tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán

tất cả các nghĩa vụ tài chính theo qui định của Khoa Luật - Đại học Quốc gia

Hà Nội.

Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể

bảo vệ Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Người cam đoan

Nguyễn Thị Thu Hà

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

MỞ ĐẦU........................................................................................................................1

Chương 1 .....................................................................................................................11

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ KHÁNG NGHỊ PHÚC THẨM VỤ ÁN

HÌNH SỰ THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM...........................11

1.1. Khái niệm, căn cứ và ý nghĩa của kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự...........11

1.1.1. Khái niệm kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự................................... 11

1.1.2. Các luận cứ về căn cứ kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự trong khoa

học Luật Tố tụng hình sự Việt Nam ................................................................ 21

1.1.3. Ý nghĩa của kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự ................................ 44

1.2. Các đặc điểm chủ yếu của kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự của Viện kiểm

sát nhân dân...................................................................................................................45

1.2.1. Kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự thể hiện quyền năng pháp lý đặc

biệt và duy nhất mà Nhà nước chỉ trao cho Viện kiểm sát. ............................ 45

1.2.2. Kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự của Viện kiểm sát là một trong

những điều kiện pháp lý để vụ án được xét xử lại ở cấp thứ hai .................... 46

1.2.3. Hệ quả của kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự của Viện kiếm sát

nhân dân là để tiến hành một phiên tòa xét xử cấp thứ hai (cấp phúc thẩm) 45

1.2.4. Kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự là công cụ đặc biệt của Viện kiểm

sát .................................................................................................................... 47

1.3. Vai trò của kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự của Viện kiểm sát ở Việt Nam

trong giai đoạn hiện nay...............................................................................................48

1.3.1. Kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự là công cụ hữu hiệu để bảo đảm

pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động xét xử của Toà án...................... 48

1.3.2. Kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự sẽ góp phần không nhỏ vào việc

thực hiện tốt chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư

pháp trong giai đoạn xét xử ............................................................................ 50

1.3.3. Kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự góp phần bảo vệ quyền con người

trong việc xét xử các vụ án hình sự................................................................. 51

1.4. Phân biệt kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự với kháng nghị giám đốc

thẩm, tái thẩm vụ án hình sự của Viện kiểmr sát..........................................51

Chương 2:THỰC TRẠNG CÁC QUI ĐỊNH TRONG BỘ LUẬT TỐ TỤNG

HÌNH SỰ NĂM 2003 VỀ KHÁNG NGHỊ PHÚC THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ

VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH NÀY TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH HÀ GIANG.....................................................................................................56

2.1. Thực trạng các qui định trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 về kháng nghị

phúc thẩm vụ án hình sự ..............................................................................................56

2.1.1. Thẩm quyền kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự................................ 56

2.1.2. Thời hạn kháng nghị phúc thẩm hình sự............................................... 61

2.1.3. Hậu quả của việc kháng nghị phúc thẩm hình sự................................. 63

2.1.4. Thủ tục bổ sung, thay đổi, rút kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự... 64

2.2. Thực tiễn áp dụng các qui định pháp luật trong kháng nghị phúc thẩm vụ án

hình sự trên địa bàn tỉnh Hà Giang (những năm 2010 -2014)...................................66

2.2.1. Thực trạng kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự trên địa bàn tỉnh Hà

Giang............................................................................................................... 66

2.2.2. Kết quả đạt được ................................................................................... 71

2.2.3. Một số tồn tại trong kháng nghị phúc thẩm trên địa bàn tỉnh Hà Giang

và nguyên nhân của những tồn tại đó ............................................................. 74

Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP

LUẬTTỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ KHÁNG NGHỊ PHÚC THẨM

VỤ ÁN HÌNH SỰ VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG....79

3.1. Sự cần thiết của việc hoàn thiện các quy phạm pháp luật tố tụng hình sự về

kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự..........................................................................79

3.1.1. Về mặt lập pháp .................................................................................... 79

3.1.2. Về mặt lý luận........................................................................................ 79

3.1.3. Về mặt thực tiễn..................................................................................... 80

3.2. Định hướng hoàn thiện các quy phạm pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam

hiện hành có liên quan đến công tác kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự............80

KẾT LUẬN CHUNG................................................................................................84

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................87

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Phân biệt kháng nghị phúc thẩm vụ án hình sự với kháng nghị

giám đốc thẩm, tái thẩm của Viện kiểm sát ............................. 52

Bảng 2.1. Bảng thống kê số lượng án kháng nghị phúc thẩm/ số lượng vụ

án được thụ lý xét xử phúc thẩm................................................. 68

Bảng 2.2. Thống kê số bị cáo đã giải quyết theo thủ tục phúc thấm........ 71

Bảng 2.3. Thống kê quyết định kháng nghị phúc thẩm 2 cấp và việc giải

quyết của tòa án ............................................................................ 69

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLTTDS : Bộ luật tố tụng dân sự

BCHTW : Ban chấp hành Trung ương

BLTTHS : Bộ luật tố tụng hình sự

TAND : Tòa án nhân dân

TTHS : Tố tụng hình sự

VKS : Viện Kiểm sát

VKSND : Viện kiểm sát nhân dân

VAHS : Vụ án hình sự

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong giai đoạn hiện nay, khi mà Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ

nghĩa Việt Nam mới sửa đổi năm 2013 và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân

dân (VKSND) mới sửa đổi năm 2014 đã thay thế Hiến pháp năm 1992 và

Luật tổ chức VKSND năm 2002, thì Viện kiểm sát (VKS) vẫn thực hiện chức

năng thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Mục đích

hoạt động của VKS trong tố tụng hình sự (TTHS) là nhằm bảo đảm mọi hành

vi phạm tội đều phải được khởi tố, điều tra, xử lý kịp thời; việc truy tố, xét xử,

thi hành án đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; không để lọt tội phạm và

người phạm tội; không làm oan người vô tội.

Theo khoản 1 Điều 107 Hiến pháp năm 2013 và Điều 2 Luật tổ chức

VKSND năm 2014, VKSND có chức năng thực hành quyền công tố và kiểm

sát hoạt động tư pháp, có nhiệm vụ bảo vệ Hiến pháp và pháp luật, bảo vệ

quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi

ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần

bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. VKSND tối

cao thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp, góp phần bảo đảm

pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. VKSND cấp cao thực

hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp đối với các vụ án, vụ việc

thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân (TAND) cấp cao. VKSND

cấp tỉnh, VKSND cấp huyện (thành phố thuộc tỉnh) thực hành quyền công tố,

kiểm sát hoạt động tư pháp trong phạm vi địa phương mình. Theo quy định

tại điểm i khoản 2 Điều 36 Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2003 và

điểm o khoản 2 Điều 41 BLTTHS năm 2015 thì, khi thực hành quyền công tố

và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tố tụng đối với vụ án

hình sự (VAHS), Viện trưởng VKS có những nhiệm vụ và quyền hạn “kháng

2

nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án, quyết định

của Toà án theo quy định của Bộ luật này”.

Kháng nghị phúc thẩm VAHS là quyền năng pháp lý xuất phát từ chức

năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong lĩnh vực

hình sự của VKS và xuất phát từ nguyên tắc cơ bản trong TTHS nước ta, đó

là bảo đảm hai cấp xét xử. VKS có nhiệm vụ kháng nghị các bản án (quyết

định) sơ thẩm hình sự của Tòa án cùng cấp (hoặc cấp dưới trực tiếp) chưa có

hiệu lực pháp luật nhưng xét thấy không đúng pháp luật để yêu cầu Tòa án

cấp phúc thẩm xét xử lại vụ án mà Toà án cấp sơ thẩm đã xét xử, nhằm bảo

đảm việc áp dụng đúng pháp luật.

Thực tiễn kháng nghị phúc thẩm VAHS cho thấy, bên cạnh những kết quả

đã đạt được trong công tác kháng nghị phúc thẩm VAHS và chất lượng kháng

nghị của VKSND từng bước đã được nâng lên, về cơ bản các quyết định kháng

nghị phúc thẩm VAHS của VKSND đã đảm bảo về hình thức, nội dung, tỷ lệ

kháng nghị được Tòa án cấp phúc thẩm chấp nhận ngày một tăng cao thì vẫn

còn nhiều bất cập, quy định không rõ ràng, không qui định về hệ thống các căn

cứ kháng nghị phúc thẩm VAHS, không qui định đối tượng và nội dung của

kháng nghị phúc thẩm. Một mặt, do nhận thức của một số cán bộ, kiểm sát viên

không đầy đủ, nên đã có nhiều quyết định kháng nghị phúc thẩm VAHS của

VKSND không đúng luật, không nêu được lý do kháng nghị mà chỉ nêu một

cách chung chung như, không thỏa đáng, không đảm bảo tính nghiêm minh,

không công bằng… để yêu cầu xét xử phúc thẩm, điều đó đã xâm phạm đến

quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng, ảnh hưởng đến hoạt

động xét xử của Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm.

Trong một vài năm trở lại đây, việc các bản án (quyết định) hình sự sơ

thẩm chưa có hiệu lực pháp luật bị xét xử theo thủ tục phúc thẩm có chiều

hướng gia tăng về số lượng và mức độ phức tạp. Việc nội dung đề nghị xem